Od 2020 roku ważne zmiany w sprawie janosikowego

Trybunał Konstytucyjny orzekł[1], że art. 36 ust. 10 ustawy o dochodach j.s.t. w zakresie, w jakim dotyczy sytuacji, w której gmina z przyczyn niezależnych od niej, otrzymała część wyrównawczą lub równoważącą subwencji ogólnej w kwocie niższej od należnej bądź dokonała wpłaty określonej w art. 29 tej ustawy w kwocie wyższej od należnej, jest niezgodny z art. 167 ust. 1 i 2 Konstytucji.

Trybunał stwierdził zatem, że naruszeniem postanowień Konstytucji RP jest zarówno uniemożliwienie gminom dochodzenia zaniżonych – w stosunku do poziomu określonego w ustawie o dochodach j.s.t. – kwot subwencji ogólnej, jaki i uniemożliwienie zwrotu zawyżonej kwoty wpłaty wyrównawczej w stosunku do poziomu określonego w tejże ustawie.[2]

Zaznaczyć należy, że zapadłe rozstrzygnięcie dotyczy wyłącznie sytuacji, gdy nieprawidłowe określenie  należności nastąpiło z przyczyn niezależnych od gminy.

Polecamy: Tarcza antykryzysowa – Samorząd i administracja. Pakiet e-booków

Termin utraty mocy obowiązującej art. 36 ust. 10 ustawy o dochodach j.s.t. w zakwestionowanym zakresie odroczony został do 31 grudnia 2019 r., w celu wprowadzenia odpowiednich zmian legislacyjnych, tak aby ustawa precyzyjnie określała przesłanki i tryb dochodzenia przez gminy należnych im kwot wynikających z odpowiednich części subwencji ogólnych oraz zwrotu nadpłaconej kwoty wpłaty wyrównawczej.[3]

Ustosunkowując się do wytycznych Trybunału Konstytucyjnego, ustawodawca znowelizował art. 36 ustawy o dochodach j.s.t. poprzez zmianę ust. 10 oraz dodanie ust. 11 oraz 12, skutkiem czego, zgodnie aktualnie obowiązującymi przepisami jednostce samorządu terytorialnego przysługuje prawo do wyrównania różnicy pomiędzy zaniżoną kwotą odpowiedniej części subwencji a kwotą należną z tych tytułów lub zwrot zawyżonych kwot dokonanych wpłat (janosikowego), w przypadku gdy nieprawidłowe naliczenie kwoty wynika z przyczyn niezależnych od jednostki samorządu terytorialnego. Przyznanie wyrównania różnicy następować będzie w drodze decyzji administracyjnej ministra właściwego do spraw finansów publicznych, po przeprowadzeniu postępowania administracyjnego w trybie przepisów kpa, w tym przy zastosowaniu terminów, przewidzianych w tym akcie prawnym.

Od zwracanych kwot jednostkom samorządu terytorialnego będą przysługiwały odsetki jak dla zaległości podatkowych.

Termin „przyczyny niezależne” jako przesłanka do ubiegania się o zwrot różnicy, nie został jednak doprecyzowany. Zdaniem projektodawcy[4], enumeratywne wskazanie przyczyn było niemożliwe. Nie do końca zatem jest wiadome, co należy przez niego rozumieć. Ocena, czy wystąpiły przyczyny niezależne pozostaje więc w rękach organu wydającego decyzję. W tej sytuacji to od jego uznania będzie zależało, które okoliczności uprawniają do ubiegania się o zwrot należności.