Uprawnienia sądów administracyjnych od połowy sierpnia 2015

W takiej sytuacji jest jasnym nawet dla laików, że postępowania toczyły się latami (sam nigdy nie chciałbym być w skórze przedsiębiorców, którzy walczyli z fiskusem – tam często trafiało się po kilka uchyleń i przekazań do ponownego rozpatrzenia, a organy i tak procedowały z błędami). Czy w związku z nowelizacją doszło do zmiany w tym zakresie? I tak, i nie.

Kompetencje sądów administracyjnych do zmiany merytorycznej decyzji/postanowienia zostały w istocie poszerzone, choć podstawowy problem leżący u podstaw stosowania tych kompetencji pozostał, ale o tym za chwilę.

Dawniej wojewódzkie sądy adminsitracyjne mogły orzekać po wniesieniu skargi na niewykonanie wyroku i sąd mógł (ale nie musiał) wypowiedzieć się w wyroku w przedmiocie istnienia, lub niestnienia obowiązku (czyli orzec w takim zakresie, w jakim była wydawana decyzja/postanowienie), ale pod warunkiem, że okoliczności i stan sprawy na to pozwalały. Co to oznaczało? To, że sąd administracyjny często nie miał jak orzec merytorycznie, bo jeśli organ administracji z naruszeniem zasad postępowania nie ustalił stanu faktycznego, to sąd nie miał kompetencji, by samodzielnie ten stan ustalać. Byłoby to zresztą niedopuszczalne z uwagi na trójpodział władzy i trudną relację w tym kontekście w ramach sądowej kontroli organów administracji.

Jak więc wygląda to po zmianach?

Podobnie, choć szerzej. Dokonano zmian art. 145, 146, 149 i 154 p.p.s.a., dodano art. 145a p.p.s.a., w związku z czym praktycznie (i to słowo chyba najlepiej oddaje istotę całej nowelizacji) poszerzono zakres kompetencji sądów administracyjnych w zakresie orzekania merytorycznego.

Chodzi właśnie o ten art. 145a. Na jego podstawie, w przypadku gdy uchylenie decyzji/postanowienia nastąpiło z uwagi na naruszenie przepisów prawa materialnego (czyli organ procedował co do zasady prawidłowo, ale wydał nieprawidłowe w swej treści rozstrzygnięcie), sąd może (jeśli jest to uzasadnione okolicznościami sprawy) wydać organowi wiążącą dyspozycję w zakresie tego, jak ma ostatecznie rozstrzygnąć sprawę, włącznie z wyznaczeniem organowi terminu. Organ musi zawiadomić o rozstrzygnięciu w terminie 7 dni od jego podjęcia.

Jeśli organ nie wyda takiego rozstrzygnięcia w terminie (albo wyda w terminie, ale nie takie, jak wynikało to ze związania przez sąd), strona może wnieść skargę, aby sąd orzekł o uprawnieniu. Jeśli będzie to możliwe, to sąd ma obowiązek takie rozstrzygnięcie wydać, mogąc jednocześnie wymierzyć organowi grzywnę, jak w przypadku przewlekłości postępowania.