Centra i kluby integracji społecznej skutecznie rozwiązują lokalne problemy społeczne

Propagowane w krajach Unii Europejskiej nowe koncepcje aktywnej polityki społecznej zmierzające do promowania idei „praca zamiast zasiłku”, czyli przejścia od działań pomocowo-osłonowych do działań wspomagających zatrudnienie, znalazły odbicie również w polskich regulacjach prawnych. Zatrudnienie socjalne to nowa forma pomocy osobom, które nie są w stanie zapewnić sobie podstawowych potrzeb życiowych. Odgrywa ono szczególną rolę w małych miejscowościach i terenach popegeerowskich, gdzie liczba osób z prawie dwudziestoletnim okresem bez pracy jest bardzo duża. Od kilku lat metodą walki z tym zjawiskiem są wspólne działania podejmowane przez samorządy i partnerów z organizacji pozarządowych. Te samorządy, które wsparły powstanie na swoim terenie Centrum Integracji Społecznej (CIS-y) lub pomogły NGO-som (non-governmental organisation) przy organizacji szkoleń i terapii dla wykluczonych społecznie, ograniczyły skalę bezrobocia.

Zatrudnienie socjalne skierowane do osób w trudnej sytuacji

Działania w zakresie zatrudnienia socjalnego skierowane są do osób:

• długotrwale bezrobotnych,

• bezdomnych, które realizują indywidualny program wychodzenia z bezdomności,

• uzależnionych od alkoholu, jeżeli zakończyli program psychoterapii w zakładzie lecznictwa odwykowego,

• uzależnionych od narkotyków, po zakończeniu przez nich programu terapeutycznego w zakładzie opieki zdrowotnej,

• chorych psychicznie - w rozumieniu przepisów o ochronie zdrowia psychicznego,

• zwalnianych z zakładów karnych, mających trudności w integracji ze środowiskiem,

• uchodźców realizujących indywidualny program integracji.

Osoby te często podlegają wykluczeniu społecznemu i ze względu na sytuację życiową nie są w stanie we własnym zakresie zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych. To powoduje, że znajdują się one w sytuacji zagrożenia ubóstwem oraz uniemożliwiającej lub ograniczającej uczestnictwo w życiu zawodowym, społecznym i rodzinnym (art. 1 ustawy z 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym; dalej: ustawa o zatrudnieniu socjalnym).

Wymienione grupy osób są jednocześnie tymi, które na otwartym rynku pracy napotykają największe bariery w znalezieniu zatrudnienia i dla których znalezienie stabilnego i godnego miejsca pracy często graniczy z niemożliwością.

O wsparcie w zakresie zatrudnienia socjalnego nie może się jednak ubiegać m.in. osoba uprawniona do renty socjalnej czy renty z tytułu niezdolności do pracy.

Zatrudnienie socjalne realizowane jest dwustopniowo:

• I etap obejmuje przygotowanie do ponownego pełnienia ról społecznych i zawodowych dzięki umożliwieniu uczestnictwa w zajęciach organizowanych przez Centra lub Kluby Integracji Społecznej,

• II etap związany jest z inicjacją zatrudnienia wspieranego, czyli pomocy w powrocie na otwarty rynek pracy poprzez wsparcie finansowe środkami Funduszu Pracy zatrudnienia oraz tworzenia miejsc pracy, a także podejmowaniem działalności gospodarczej w formie spółdzielni socjalnej.

Instytucje, które pomagają wyjść z bezrobocia

Rozwiązania przyjęte przez ustawę o zatrudnieniu socjalnym tworzą system integrujący pomoc społeczną z rynkiem pracy. Zadania z zakresu zatrudnienie socjalne realizowane są przez:

• Centra Integracji Społecznej,

• Kluby Integracji Społecznej (KIS-y),

• zatrudnienie wspierane.

Pod tymi pojęciami kryją się organizacje i instytucje, których celem działania jest niesienie pomocy w znalezieniu zatrudnienia i readaptacji zawodowej, społecznej, ale także rodzinnej.

Centrum Integracji Społecznej - miejsce na pracę i naukę

Centra Integracji Społecznej realizują proces reintegracji zawodowej i społecznej osób zagrożonych marginalizacją i wykluczeniem. Mogą być tworzone przez organizacje pozarządowe lub przez wójtów (burmistrzów i prezydentów miast). Centra mogą prowadzić działalność wytwórczą, handlową lub usługową. Jedynym ograniczeniem działalności prowadzonej przez CIS-y jest wyłączenie produkcji i handlu wyrobami przemysłu paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego oraz metalami szlachetnymi. Środki finansowe przeznaczone na działalność CIS-ów pochodzą m.in. z dochodów własnych gmin, przeznaczanych na realizację gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych.

Centra realizują reintegrację zawodową i społeczną poprzez świadczenie usług polegających na:

• kształceniu umiejętności pozwalających na pełnienie ról społecznych i osiąganie pozycji społecznych dostępnych osobom niepodlegającym wykluczeniu społecznemu,

• nabywaniu umiejętności zawodowych przez przyuczenie do zawodu,

• przekwalifikowaniu lub podwyższaniu kwalifikacji zawodowych,

• nauce planowania życia i zaspokajania potrzeb własnym staraniem,

• uczeniu umiejętności racjonalnego gospodarowania posiadanymi środkami pieniężnymi.

Udział w zajęciach tylko po złożeniu wniosku

Osoby, które chcą wziąć udział w zajęciach organizowanych przez CIS-y, muszą złożyć wniosek osobiście, mogą też wyrazić zgodę, aby zrobił to za nich zakład lecznictwa odwykowego, powiatowe centrum pomocy rodzinie, urząd pracy, ośrodek pomocy społecznej, organizacja pozarządowa lub Klub Integracji Społecznej. Wniosek opiniowany jest przez pracownika socjalnego ośrodka pomocy społecznej właściwego dla miejsca zamieszkania lub pobytu osoby kierowanej do Centrum. Przyjęcie do Centrum następuje po podpisaniu indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego. Udział w Centrum ma zatem charakter umowy, którą jest program zatrudnienia socjalnego opracowywany dla każdego uczestnika indywidualnie. Realizacja programu jest warunkiem korzystania przez uczestnika Centrum ze świadczeń np. ubezpieczenia zdrowotnego. Uczestnicy CIS biorą udział w pracach Centrum i otrzymują świadczenia integracyjne. Przysługuje im też jeden posiłek dziennie. Czas dziennego pobytu uczestnika w Centrum nie może być krótszy niż 6 godzin. Po opuszczeniu Centrum (czyli po 12, a w wyjątkowych przypadkach po 18 miesiącach) uczestnicy powinni trafić na wspierany rynek pracy (czyli do pracodawcy, który otrzymuje refundację kosztów pracowniczych zatrudnionego uczestnika CIS-ów lub KIS-ów z Funduszu Pracy), założyć spółdzielnie socjalną lub znaleźć zatrudnienie na otwartym rynku pracy.