MOPS i SKO muszą wyjaśnić, dlaczego dochód do zasiłku stałego jest za wysoki

• Skomplikowane kryterium dochodowe do zasiłku stałego osoby w rodzinie
• Zasiłek stały dla osoby w rodzinie. Znaczenie ma również dochód własny
• Strona powinna rozumieć powody odmowy zasiłku
• Na czym polega zasada wyjaśniania przesłanek załatwienia sprawy?

Skomplikowane kryterium dochodowe do zasiłku stałego osoby w rodzinie

W sprawie chodziło o kryterium dochodowe, jakie powinna spełnić osoba w rodzinie. To właśnie ten przepis często jest niezrozumiały dla osób, ubiegających się o wsparcie z pomocy społecznej. Zgodnie z art. 37 ustawy o pomocy społecznej, zasiłek stały przysługuje: pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. Ta zasada wydaje się dość jasna.

Inna jest sytuacja osoby pozostającej w rodzinie. W tym bowiem przypadku jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie powinny być niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie.

Przykład:
Dochód trzyosobowej rodziny wynosi 2100 zł. Oznacza to, iż dochód na osobę w rodzinie to w tym przypadku 700 zł. Biorąc pod uwagę fakt, iż w 2025 r. kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie wynosi 823 zł, to dochód ten nie został przekroczony. Jednak o zasiłek wnioskuje osoba, która osiąga dochód w wysokości 1000 zł. Jej dochód własny jest zatem za wysoki do tego, aby otrzymać zasiłek stały.

W praktyce często do takich sytuacji dochodzi, gdy przykładowo o świadczenie ubiega się rodzic, mający na utrzymaniu dzieci, które nie osiągają dochodów.

Zasiłek stały dla osoby w rodzinie. Znaczenie ma również dochód własny

Podobnie było w sprawie, którą zajmował się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu. Rozpoczęła się ona jeszcze w 2024 r., gdy kryterium dochodowe dla osoby w rodzinie było niższe i wynosiło 600 zł. Wniosek o zasiłek złożyła kobieta legitymująca się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Dochód w tej czteroosobowej rodzinie wynosił niecałe 1100 zł. Kwota ta stanowiła jednocześnie dochód własny wnioskodawczyni. Dochód na osobę w rodzinie wynosił zatem ok. 270 zł. Organ wyjaśnił, że zgodnie z art. 37 ust 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej zasiłek stały przysługuje pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Zdaniem organu w tym przypadku dochód własny przekroczył kryterium dochodowe, które dla osoby w rodzinie wynosiło wówczas 600 zł.

Wnioskodawczyni złożyła odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. SKO zgodziło się z organem I instancji, iż kryterium osoby w rodzinie nie zostało przekroczone, jednakże wymagane kryterium dochodowe znacznie przekroczył dochód wnioskodawczyni.

Strona powinna rozumieć powody odmowy zasiłku

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu nie kwestionował tych ustaleń. Podkreślił jednak, iż zarówno Prezydenta Miasta jak i Samorządowe Kolegium Odwoławcze nie wyjaśniły w sposób należyty dlaczego ustalona kwota dochodu w tej samej decyzji została zakwalifikowana raz jako dochód rodziny, a następnie jako dochód własny skarżącej.

„Organy obu instancji nie wyjaśniły w tym względzie różnicy zachodzącej między jednym i drugim przypadkiem w świetle obowiązujących przepisów, co było istotne dla zrozumienia i zaakceptowanie wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. Niewystarczające w tym zakresie było samo przywołanie treści obowiązujących przepisów bez dokonania należytej ich subsumpcji względem ustalonego stanu faktycznego sprawy. Taka sytuacja uniemożliwiła skarżącej odtworzenie toku rozumowania organów administracji przed wydaniem rozstrzygnięcia w jej sprawie, przez co uzasadnienie decyzji jako niezrozumiałe dla strony i spotkało się z brakiem akceptacji, czego efektem była wniesiona do Sądu skarga w przedmiotowej sprawie. W tym zakresie Kolegium nie odniosło się też w sposób należyty do treści odwołania, w którym skarżąca podniosła, że jej sytuacja materialna powinna kwalifikować ją do przyznania zasiłku stałego. Kolegium nie wyjaśniło w sposób wyczerpujący przesłanek odmowy przyznania pomocy, poprzez wskazanie na jakiej podstawie przyjęto dochód rodziny za dochód własny skarżącej, ograniczając się do stwierdzenia, że organ I instancji postąpił prawidłowo” – czytamy w uzasadnieniu wyroku z 25 czerwca 2025 r. (II SA/Po 154/25).

Zdaniem WSA takie zachowanie organu stanowiło naruszenie m.in. zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego (art. 15 k.p.a.). Organy obu instancji – według WSA- naruszyły zasadę zaufania do władzy publicznej wyrażoną w art. 8 k.p.a., a także zasadę przekonywania określoną w art. 11 kp.a.

Na czym polega zasada wyjaśniania przesłanek załatwienia sprawy?

Przypomnijmy, iż zgodnie z art. 11 Kodeksu postępowania administracyjnego, organy administracji publicznej powinny wyjaśniać stronom zasadność przesłanek, którymi kierują się przy załatwieniu sprawy, aby w ten sposób w miarę możności doprowadzić do wykonania przez strony decyzji bez potrzeby stosowania środków przymusu.

W tej sprawie zasada przekonywania miała kluczowe znaczenie. Przy ponownym rozparzeniu organy będą musiały należycie uzasadnić swoje rozstrzygnięcie w sposób umożlwiający odtworzenie toku rozumowania organów oraz pogłębiający zaufanie do organów władzy publicznej.