Zarządcy cmentarzy mogą zostać zobowiązani do selektywnej zbiórki odpadów

W świetle przepisów o odpadach, powstające na terenach cmentarnych odpady zaliczane są do kategorii odpadów komunalnych. Wynika z tego, iż zarządcy cmentarzy zobligowani są do stosowania przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, które nakładają na właścicieli nieruchomości obowiązki podejmowania określonych działań w dziedzinie gospodarowania odpadami. Wykonywanie tych obowiązków jest nadzorowane przez wójta, burmistrza albo prezydenta miasta i podlega egzekucji administracyjnej.

Uzasadnienie

Problem właściwego gospodarowania różnego rodzaju odpadami znajdującymi się na terenach cmentarzy wart jest analizy z tego względu, że bywają wyrażane opinie jakoby - ze względu na specyfikę tych miejsc - nie mają do nich zastosowania regulacje prawne odnoszące się do odpadów. Rozpatrując problem gospodarowania odpadami pochodzącymi z terenów cmentarzy, trzeba przede wszystkim rozstrzygnąć, czy uzasadnione jest takie odmienne traktowanie wymienionych obszarów. Następnie trzeba wyjaśnić, do jakiej kategorii kwalifikowane są odpady z cmentarzy i w związku z tym, jak powinien wyglądać tryb ich zbierania oraz na jakich podmiotach spoczywają łączące się z tym obowiązki.

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie związane z administrowaniem terenami cmentarzy jest ustawa z 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych. W jej przepisach nie znajdziemy regulacji wyłączających cmentarze spod reżimu prawnego w zakresie gospodarowania odpadami. Takich wyłączeń prawodawca nie przewidział również w innych aktach normatywnych. Dlatego należy przyjąć, że do cmentarzy odnosić się będą ogólne zasady gospodarowania odpadami.

Punktem wyjścia do dalszych rozważań powinno być jednoznaczne przesądzenie o tym, do jakiej kategorii należą odpady pochodzące z cmentarzy. Kluczowe znaczenie dla ustalenia, jak klasyfikować dany rodzaj odpadu, mają przepisy rozporządzenia ministra środowiska z 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów. W owym katalogu wśród grup odpadów wyróżniono odpady komunalne, do których jako jedną z podgrup zaliczono „odpady z ogrodów i parków (w tym z cmentarzy)”, oznaczone kodem „20 02”. Wynika z tego, że dla określenia wymogów w zakresie postępowania z tymi odpadami sięgnąć trzeba do aktów prawnych, w których unormowano zagadnienia związane z odpadami komunalnymi, a więc do ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach oraz ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Artykuł 10 ust. 1 ustawy o odpadach stanowi, że odpady powinny być zbierane w sposób selektywny. Zbieranie odpadów, zgodnie z definicją zamieszczoną w art. 3 pkt 23 ustawy o odpadach, oznacza każde działanie, zwłaszcza umieszczanie w pojemnikach, segregowanie i magazynowanie odpadów, które ma na celu przygotowanie ich do transportu do miejsc odzysku lub unieszkodliwiania. Z kolei podmiot prowadzący działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych jest zobowiązany do selektywnego odbierania odpadów oraz ograniczania ilości odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania (art. 10 ust. 2 ustawy o odpadach). Adresatem tego przepisu jest zatem gminna jednostka organizacyjna zajmująca się działalnością w zakresie odbierania odpadów od właścicieli nieruchomości lub przedsiębiorca, który uzyskał zezwolenie wydane na podstawie art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Stosownie do art. 16a ustawy o odpadach, do obowiązkowych zadań własnych gmin w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi należy m.in. zapewnianie objęcia wszystkich mieszkańców gminy zorganizowanym systemem odbierania wszystkich rodzajów odpadów komunalnych, a także zapewnianie warunków funkcjonowania systemu selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, aby było możliwe ograniczenie składowania odpadów komunalnych ulegających biodegradacji oraz wydzielanie odpadów niebezpiecznych z odpadów komunalnych i zapewnianie warunków ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania. Nie ma przesłanek ku temu, aby spod powyższych regulacji wyłączać tereny cmentarzy.

Skonkretyzowanie powyższych obowiązków nastąpiło w drodze kolejnych nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, w przepisach której określono wymogi wobec właścicieli poszczególnych nieruchomości. Trzeba zauważyć, że przyjęto w niej szerokie rozumienie kategorii właścicieli nieruchomości, zaliczając do niej współwłaścicieli, użytkowników wieczystych oraz jednostki organizacyjne i osoby posiadające nieruchomości w zarządzie lub użytkowaniu, a także inne podmioty władające nieruchomością (art. 2 ust. 1 pkt 4). Natomiast zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, utrzymanie cmentarzy komunalnych i zarządzanie nimi należy do właściwych wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast zarządzających terenami, na których cmentarze są położone, zaś utrzymanie cmentarzy wyznaniowych i zarządzanie nimi należy do związków wyznaniowych (art. 2 ust. 2). W praktyce obowiązki związane z administrowaniem cmentarzami powierzane są zarządcom, a więc - co do zasady - to oni powinni być uznani za odpowiedzialnych za przestrzeganie przepisów z zakresu odpowiedniego gospodarowania odpadami. Zastrzec przy tym trzeba, że jest to generalne założenie, a każdy stan faktyczny wymaga dokonania odrębnej analizy prawnej w celu ustalenia konkretnego podmiotu odpowiedzialnego.