Zasady dochodzenia należności w trybie administracyjnym

Jest możliwość prowadzenia egzekucji przez właściwy organ gminy o statusie miasta oraz gminy wchodzącej w skład powiatu warszawskiego. Żaden organ jednostki samorządu terytorialnego nie może prowadzić jednak egzekucji z nieruchomości. Uprawnienie w tym przedmiocie posiada wyłącznie naczelnik miejscowo właściwego urzędu skarbowego. Własne organy egzekucyjne mają duże jednostki samorządu terytorialnego, takie jak Warszawa, Kraków, Szczecin czy Wrocław. W sumie przepisy uprawnienie takie przyznają 46 miejscowościom. W tych przypadkach organem gminy właściwym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego jest prezydent miasta. Przeważnie więc organem egzekucyjnym gminy są naczelnicy urzędów skarbowych.

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2015/2016 (książka)

Przebieg postępowania

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela (np. gminy) i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru. Obowiązek wystawienia tytułu wykonawczego według wzoru, spoczywa również na wierzycielu, którego należność pieniężna wynika z orzeczenia sądu zaopatrzonego w klauzulę wykonalności, z tym że w tym przypadku nie wymaga się opatrzenia tytułu wykonawczego pieczęcią urzędową. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym (naczelnik urzędu skarbowego w zakresie zobowiązań z podatku dochodowego albo prezydent miasta w zakresie podatku od nieruchomości), przystępuje z urzędu do egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego przez siebie wystawionego.

Wszczęcie egzekucji administracyjnej następuje z chwilą:

l doręczenia zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego lub

l doręczenia dłużnikowi zajętej wierzytelności zawiadomienia o zajęciu wierzytelności lub innego prawa majątkowego, jeżeli to doręczenie nastąpiło przed doręczeniem zobowiązanemu odpisu tytułu wykonawczego.

Dla zobowiązań podatkowych powstających w sposób przewidziany w ustawie Ordynacja podatkowa podstawę wystawienia tytułu wykonawczego stanowi również deklaracja lub zeznanie złożone przez zobowiązanego.

Każdy tytuł wykonawczy powinien zawierać oznaczenie wierzyciela oraz wskazanie imienia i nazwiska lub nazwy zobowiązanego, jego adresu, a także - w razie możliwości - adresu jego zakładu pracy. Musi się tam znaleźć również podanie treści podlegającego egzekucji obowiązku, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej - także określenie jej wysokości, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek. Tytuł wykonawczy musi zawierać również podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że jest on wymagalny. Musi zawierać także datę wystawienia tytułu, podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego podpisującego, odcisk pieczęci urzędowej oraz pouczenie zobowiązanego o skutkach niezawiadomienia organu egzekucyjnego o zmianie miejsca pobytu oraz pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu w terminie siedmiu dni prawie zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Musi być także zaopatrzony w klauzulę organu egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej. Do tytułu wykonawczego należy dołączyć dowód doręczenia upomnienia albo stwierdzić w tytule, że doręczenie upomnienia nie było konieczne. Ponadto w tytule wykonawczym wykazuje się należności pieniężne po zaokrągleniu do pełnych dziesiątek groszy.

Egzekucja administracyjna może zostać wszczęta dopiero wtedy, gdy wierzyciel po upływie terminu do uiszczenia określonej należności prześle dłużnikowi pisemne upomnienie wzywające go do jej uregulowania, z jednoczesnym zagrożeniem skierowania sprawy do postępowania egzekucyjnego w administracji.

Po siedmiu dniach od doręczenia upomnienia może zostać wszczęte postępowanie egzekucyjne. Dochodzenie należności w trybie egzekucji administracyjnej jest możliwe, jeżeli wynikają one z decyzji, postanowień lub orzeczeń bądź - w przypadku organów administracji publicznej - bezpośrednio z przepisów prawa.

Egzekucja administracyjna wszczynana jest na wniosek wierzyciela (przykładowo organu gminy, który nie może samodzielnie prowadzić egzekucji) na podstawie sporządzonego przez niego tytułu wykonawczego. Koszty upomnienia obciążają zobowiązanego i są pobierane na rzecz wierzyciela. Obowiązek uiszczenia kosztów upomnienia przez zobowiązanego powstaje z chwilą doręczenia upomnienia. Koszty te podlegają ściągnięciu w trybie określonym dla kosztów egzekucyjnych. Jeżeli wierzyciel jest jednocześnie organem egzekucyjnym, koszty upomnienia są pobierane na rzecz komórki organizacyjnej wierzyciela, do której zadań należy prowadzenie egzekucji. Wysokość kosztów upomnienia nie może przekraczać czterokrotnej wysokości kosztów związanych z doręczeniem upomnienia jako przesyłki poleconej.

W przypadku kiedy tytuł wykonawczy pod względem formalnym został pozytywnie zweryfikowany organ egzekucyjny przystępuje do realizacji obowiązku nim objętego poprzez zastosowanie środków egzekucyjnych wymienionych w ustawie lub wskazanych przez wierzyciela. Wierzyciel występujący o prowadzenie postępowania egzekucyjnego ma prawo do czynnego udziału w postępowaniu egzekucyjnym oraz uzyskania informacji o sposobie załatwienia wniosku egzekucyjnego oraz stanie prowadzonego na jego wniosek postępowania egzekucyjnego na każdym jego etapie. Może również składać zażalenia na rozstrzygnięcia organu egzekucyjnego, jeżeli ustawa o postępowaniu egzekucyjnym lub kodeks postępowania administracyjnego tak stanowi. Wierzyciel może także występować z wnioskiem o umorzenie w całości lub w części obciążających go kosztów egzekucyjnych oraz składać skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego.

Następnym krokiem podejmowanym przez organ egzekucyjny jest przeprowadzenie czynności dowodowych, związanych z ustaleniem sytuacji majątkowej i faktycznej zobowiązanego i w końcu, wybór środka egzekucyjnego. Może nim być egzekucja:

l z pieniędzy,

l z wynagrodzenia za pracę,

l ze świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego oraz ubezpieczenia społecznego,

l z rachunków bankowych,

l z innych wierzytelności pieniężnych i praw majątkowych (m.in. z praw z papierów wartościowych oraz też papierów wartościowych zapisanych na rachunku papierów wartościowych oraz z wierzytelności z rachunku pieniężnego, z weksla, z autorskich praw majątkowych i praw pokrewnych oraz z praw własności przemysłowej, z udziału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością),

l z ruchomości,

l z nieruchomości.

Egzekucja z pieniędzy

Jest to najprostszy i najmniej dolegliwy dla zobowiązanego środek egzekucji, a przy tym wykazuje się dużą skutecznością i nie wymaga wysokich nakładów z punktu widzenia kosztów postępowania egzekucyjnego. Czynności dokonuje się w miejscu zamieszkania lub siedzibie zobowiązanego. Egzekucja polega wówczas na dokonaniu zapłaty należności pieniężnej przez zobowiązanego na żądanie organu, który wystawia kwitowanie zapłaty. Jeżeli zapłata nastąpiło w walucie obcej organ dokonuje ich sprzedaży w banku i przesyła zobowiązanemu rozliczenie z dokonania tej transakcji. W przypadku gdy zobowiązany twierdzi, że nie dysponuje środkami na pokrycie zobowiązania, organ ma za zadanie ustalić rzeczywisty stan rzeczy, dokonując czynności przeszukania.

Egzekucja z wynagrodzenia

Chodzi tu o każde wynagrodzenia uzyskiwane przez zobowiązanego, niezależnie, czy pochodzi ono ze stosunku pracy czy też zlecenia lub umowy o dzieło. Środek ten polega na skierowaniu do pracodawcy zobowiązanego zawiadomienia o dokonaniu zajęcia części wynagrodzenia za pracę, która nie jest zwolniona spod egzekucji zgodnie z innymi przepisami, za zaległości pieniężne wraz z odsetkami. W ten sposób pracodawca zostaje wezwany do wpłacania zajętego wynagrodzenia do organu egzekucyjnego na rzecz egzekwowanej należności pieniężnej. Ma on również obowiązek złożenia w terminie siedmiu dni od zawiadomienia zestawienia otrzymanego przez zobowiązanego przez ostatnie trzy miesiące wynagrodzenia z wyszczególnieniem wszystkich jego składników, a także informacji na temat ewentualnych przeszkód do wypłacenia wynagrodzenia. Równocześnie organ zawiadamia o zajęciu wynagrodzenia samego zobowiązanego. Zajęcie jest skuteczne do chwili zaspokojenia całej należności, niezależnie od zmiany miejsca pracy czy też zmiany osoby pracodawcy.

Egzekucja z rachunków bankowych

Podstawową czynnością jest zawiadomienie jednostki organizacyjnej banku o zajęciu środków założonych na rachunkach bankowych zobowiązanego do wysokości należności pieniężnej wraz z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi oraz wezwanie banku, by bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z zajętego rachunku. Z chwilą doręczenia wezwania powstaje dla banku obowiązek dokonywania wpłat ze zgromadzonych na rachunku bankowym środków na rachunek organu egzekucyjnego. O zajęciu należy powiadomić również zobowiązanego. Istotne, że zajęcie nie obejmuje środków, które znajdowały się na rachunku w momencie zajęcia. Natomiast kolejne wpłaty zostają zaliczane na poczet egzekwowanej należności. Jeżeli egzekucja z rachunku bankowego lub wkładu oszczędnościowego jest związana z koniecznością posiadania odpowiedniego dokumentu, bez którego niemożliwe jest dokonywanie czynności bankowych (np. książeczka oszczędnościowa) organ egzekucyjny odbiera ów dokument od zobowiązanego, z czego sporządza odpowiedni protokół.

Egzekucja z innych wierzytelności

Egzekucja z innych wierzytelności pieniężnych może obejmować wierzytelności pieniężne przysługujące zobowiązanemu z tytułu dostaw, robót, usług czy też przekazów pocztowych. Organ egzekucyjny wzywa wówczas dłużnika zajętej wierzytelności, aby nie przekazywał należnej kwoty zobowiązanemu, lecz wpłacał organowi egzekucyjnemu na pokrycie należności egzekwowanej. Zobowiązany zostaje powiadomiony, że nie wolno mu pobierać ani dysponować pobranymi z tych źródeł sumami. Dłużnik ma obowiązek w ciągu siedmiu dni od otrzymania wezwania złożyć oświadczenie, czy uznaje zajętą wierzytelność zobowiązanego, czy wpłaci należną kwotę na rzecz egzekwowanej należności, a także czy przez sądem lub organem toczy się sprawa o zajętą wierzytelność. Za złożenie fałszywego oświadczenia lub wypłatę zajętej należności zobowiązanemu dłużnik ponosi odpowiedzialność za wyrządzoną wierzycielowi szkodę.

Egzekucja z ruchomości

W pierwszej kolejności następuje zajęcie rzec ruchomych na rzecz należności egzekwowanej, a następnie organ egzekucyjny dokonuje ich sprzedaży. Może ona nastąpić na kilka sposobów, a więc w drodze licytacji publicznej, po cenie oszacowania podmiotom prowadzącym działalność handlową, przekazanie do sprzedaży podmiotom prowadzącym sprzedaż komisową lub w drodze przetargu ofert czy sprzedaż z wolnej ręki.

Egzekucja z nieruchomości

Egzekucje z nieruchomości może prowadzić tylko naczelnik urzędu skarbowego. Przedmiotami tej egzekucji mogą być grunty rolne, grunty zabudowane, budynki, części ułamkowe nieruchomości, użytkowanie wieczyste, lokal mieszkalny stanowiący odrębną własność, jak również spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego oraz prawo do domu jednorodzinnego. Pierwszym etapem egzekucji jest zajęcie nieruchomości poprzez wezwanie zobowiązanego do zapłaty należności pieniężnej wraz z odsetkami w ciągu 14 dni pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania wartości nieruchomości. Opis i oszacowanie obejmują zgromadzenie informacji na temat zajętej nieruchomości oraz zawiadomienie stron postępowania o zajęciu. Oszacowania dokonuje wyznaczony przez organ egzekucyjny rzeczoznawca majątkowy. Następnie organ egzekucyjny przeprowadza sprzedaż zajętej nieruchomości w drodze licytacji publicznej.

Jaki środek powinien wybrać organ

Organ egzekucyjny powinien dążyć do wybrania środka najmniej uciążliwego dla zobowiązanego. Jako wskazówka może tu posłużyć kolejność wymienienia środków przez ustawę (najłagodniejszym środkiem jest zatem egzekucja z pieniędzy).

Zgodnie z podstawową zasadą postępowania egzekucyjnego, zapewnienia zobowiązanemu i jego rodzinie minimum egzystencji, wyłączone są spod egzekucji niektóre ruchomości i źródła utrzymania (np. przedmioty urządzenia domowego, pościel, bieliznę i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu czy pieniądze w obecnie w kwocie 760 zł).

Koszty egzekucyjne związane z prowadzeniem postępowania obciążają, co do zasady, zobowiązanego.

W celu ochrony wierzyciela przed uchylaniem się zobowiązanego od wypełnienia obowiązku należności mogą zostać zabezpieczone przez ustanowienie: hipoteki przymusowej, zastawu skarbowego lub zabezpieczenia ustanowionego w trybie przewidzianym przez ustawę, które może mieć miejsce także przed dniem płatności należności.

PRZYKŁAD: OPŁATA PRZY POSTĘPOWANIU EGZEKUCYJNYM

Wysokość egzekwowanej należności z tytułu zaległości podatkowej ustalona została na 10 tys. zł (w kwocie tej zawierają się także odsetki za niezapłacenie należności w terminie). Organ egzekucyjny dokonał zajęcia wynagrodzenia za pracę oraz sprzętów RTV. Za pierwsze z nich opłata powinna wynosić 400 zł (4 proc. x 10 tys. zł), za zajęcie ruchomości natomiast 600 zł (6 proc. x 10 tys. zł). Ponieważ w razie dokonywania kilku zajęć w celu wyegzekwowania tej samej należności pobierana jest opłata tylko za jedno nich, za które opłata jest najwyższa, w tym przypadku opłata za obie czynności wynosić będzie 600 zł.

5 ETAPÓW POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO W ADMINISTRACJI

1. Wezwanie dłużnika do zapłaty zaległej należności

Egzekucja administracyjna może być wszczęta, jeżeli wierzyciel, po upływie terminu do wykonania przez zobowiązanego obowiązku, przesłał mu pisemne upomnienie zawierające wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego.

2. Sporządzenie tytułu wykonawczego

Tytuł wykonawczy stanowi podstawę do prowadzenia egzekucji - jest w nim wskazany obowiązek, który ma być egzekwowany. Tytuł egzekucyjny zawiera informacje niezbędne do prawidłowego zindywidualizowania zobowiązanego. Do tytułu wykonawczego wierzyciel dołącza dowód doręczenia upomnienia.

3. Wszczęcie egzekucji

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru, którego odpis doręcza się zobowiązanemu.

4. Egzekucja należnej wierzytelności na rzecz wierzyciela

Organ egzekucyjny przystępuje do wyegzekwowania należności pieniężnych z tytułu podatków i opłat, dla których organ gminy jest właściwy do ich ustalania i pobierania w pełnym zakresie, a w szczególności z należności pieniężnych lub wynagrodzenia za pracę.

5. Zakończenie postępowania

Postępowanie egzekucyjne kończy się w przypadku wyegzekwowania należności pieniężnej lub jego umorzenia.

Organ egzekucyjny kończy prowadzone postępowanie poprzez:

l wyegzekwowanie należności wierzyciela,

l umorzenie postępowania z przyczyn wymienionych w przepisach ustawy o postępowaniu egzekucyjnym.

Organ egzekucyjny i egzekutor są zobowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli zobowiązany okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie obowiązku, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych, albo gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego. Organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych.

W przypadku zrealizowania tytułu wykonawczego poprzez ściągnięcie od zobowiązanego należności pieniężnej, organ egzekucyjny przesyła wyegzekwowane kwoty na rachunek wierzyciela wskazany w tytule wykonawczym po potrąceniu opłaty komorniczej oraz wydatków związanych z przekazaniem ich wierzycielowi.

Wyłączenie rzeczy i praw majątkowych

W toku postępowania egzekucyjnego w administracji może dojść do zajęcia rzeczy lub praw majątkowych osoby trzeciej. W takim wypadku przysługuje jej prawo wystąpienia do organu egzekucyjnego z żądaniem ich wyłączenia spod egzekucji.

Powinna ona przedstawić lub powołać się na odpowiednie dowody. Przykładowo, mogą to być rachunki kupna rzeczy zajętej. Możliwe jest także powołanie się na świadków, którzy potwierdzą prawa osoby trzeciej do zajętej rzeczy. Organ egzekucyjny może w tym celu przeprowadzić postępowanie dowodowe. Żądanie o wyłączenie spod egzekucji powinien wskazywać osobę, od której pochodzi, jej adres oraz treść żądania.

Taki wniosek żądaniem składa się w terminie 14 dni, licząc od dnia, w którym osoba trzecia uzyskała wiadomość o czynności egzekucyjnej. W przypadku niezawinionego naruszenia tego przepisu można złożyć wniosek o jego przywrócenie. Prośbę taką należy wnieść w przeciągu siedmiu dni od ustania przyczyny uchybienia terminowi. Należy pamiętać, iż jednocześnie z wniesieniem prośby o przywrócenie terminu należy także złożyć wniosek o wyłączenie spod egzekucji. Wniosek taki nie może zostać zgłoszony, jeśli została już przeprowadzona egzekucja poprzez sprzedaż rzeczy lub wykonanie prawa majątkowego. Jeśli zajęte przedmioty zostały już sprzedane, to osobie trzeciej przysługuje prawo do odszkodowania, ale na drodze cywilnoprawnej. Skutkiem wniesienia wniosku o wyłączenie spod egzekucji jest zaniechanie w stosunku do tych rzeczy lub praw majątkowych dalszych czynności egzekucyjnych do czasu wydania postanowienia. Wyjątkiem od tej zasady są rzeczy ulegające szybkiemu zepsuciu, które mogą zostać sprzedane, ale za to pieniądze otrzymane z tej transakcji są składane do depozytu organu egzekucyjnego. Organ egzekucyjny może postanowić o odmowie wyłączenia spod egzekucji rzeczy lub prawa majątkowego. W takim wypadku osoba trzecia może się skarżyć zażaleniem do organu odwoławczego za pośrednictwem organu egzekucyjnego w terminie siedmiu dni od dnia doręczenia postanowienia.

W postępowaniu dotyczącym egzekucji należności pieniężnej osoba, która żąda wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego, może wpłacić do depozytu organu egzekucyjnego kwotę, na jaką zostały one oszacowane, albo kwotę równą należności pieniężnej łącznie z kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny uchyli wówczas czynności egzekucyjne w stosunku do rzeczy lub prawa, których żądanie wyłączenia dotyczy. Nie wpływa na dalszy tok postępowania o wyłączenie. W razie uwzględnienia żądania wyłączenia, kwota złożona do depozytu podlega zwrotowi. Jeżeli żądanie wyłączenia nie zostanie uwzględnione, egzekucję prowadzi się do kwoty złożonej do depozytu.

Postępowanie zabezpieczające

Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej, jeżeli brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić egzekucję. W szczególności podejmie takie działania, jeżeli stwierdzono: brak płynności finansowej zobowiązanego, unikanie wykonania przez zobowiązanego obowiązku przez nieujawnianie zobowiązań powstających z mocy prawa lub nierzetelne prowadzenie ksiąg podatkowych, czy dokonywanie przez zobowiązanego wyprzedaży majątku.

Zabezpieczenie może być dokonane również przed ustaleniem albo określeniem kwoty należności pieniężnej, jeżeli brak zabezpieczenia mógłby utrudnić lub udaremnić skuteczne przeprowadzenie egzekucji, a przepisy odrębne zezwalają na takie zabezpieczenie. Istnieje również możliwość zabezpieczenia na majątku płatnika, inkasenta oraz spadkobierców.

Organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia na wniosek wierzyciela i na podstawie wydanego przez niego zarządzenia zabezpieczenia. Z wnioskiem może również wystąpić: organ kontroli skarbowej oraz dyrektor izby celnej.

Organ egzekucyjny nadaje klauzulę o przyjęciu zarządzenia do wykonania. Na żądanie zobowiązanego, organ egzekucyjny uchyla zabezpieczenie, jeżeli wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego nie został zgłoszony w terminie 30 dni od dokonania zabezpieczenia należności pieniężnej, a w terminie trzech miesięcy od dokonania zabezpieczenia. Termin ten może być przez organ egzekucyjny przedłużony na wniosek wierzyciela, jeżeli z uzasadnionych przyczyn postępowanie egzekucyjne nie mogło być wszczęte. Na podstawie wydanego zarządzenia organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia należności pieniężnej m.in. przez:

l zajęcie pieniędzy, wynagrodzenia za pracę, wierzytelności z rachunków bankowych, innych wierzytelności i praw majątkowych lub ruchomości,

l obciążenie nieruchomości zobowiązanego hipoteką przymusową, w tym przez złożenie dokumentów do zbioru dokumentów w przypadku nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej,

l ustanowienie zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, która nie ma urządzonej księgi wieczystej albo której księga wieczysta zginęła lub uległa zniszczeniu,

l ustanowienie zakazu zbywania spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej.

Jeżeli organ egzekucyjny nie jest jednocześnie wierzycielem, obciążenia nieruchomości hipoteką przymusową dokonuje wierzyciel. Przed skierowaniem wniosku do sądu o ustanowienie hipoteki przymusowej wierzyciel występuje do organu egzekucyjnego o nadanie tytułowi wykonawczemu lub zarządzeniu zabezpieczenia klauzuli o skierowaniu tytułu wykonawczego do egzekucji lub zarządzenia zabezpieczenia do wykonania.

Wydane w formie dokumentu papiery wartościowe zajęte w celu zabezpieczenia należności pieniężnych podlegają złożeniu do depozytu organu egzekucyjnego, natomiast zajęte w celu zabezpieczenia pieniądze wpłaca się na wydzielony oprocentowany rachunek bankowy organu egzekucyjnego z oprocentowaniem udzielonym przez bank dla wkładów wypłacanych na każde żądanie. O ile z okoliczności sprawy wynika, że zabezpieczenie trwać będzie dłużej niż trzy miesiące, zajęte pieniądze, na wniosek zobowiązanego, wpłaca się na rachunek lokaty terminowej.

Na wniosek zobowiązanego zabezpieczenie należności pieniężnej może być dokonane przez złożenie kaucji. W przypadku uwzględnienia wniosku organ egzekucyjny określa kwotę kaucji.

Zobowiązany nie może rozporządzać składnikiem majątkowym zajętym w celu zabezpieczenia, jednak w okresie zabezpieczenia mogą być dokonywane - za zgodą organu egzekucyjnego - wypłaty z zajętego w celu zabezpieczenia rachunku bankowego zobowiązanego, po przedstawieniu przez niego wiarygodnych dokumentów świadczących o konieczności poniesienia tych wydatków dla wykonywania działalności gospodarczej.

Zawieszenie postępowania

Jest kilka przyczyn zawieszenia postępowania. Najczęściej ulega ono zawieszeniu w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej bądź też śmiercią zobowiązanego. Organ egzekucyjny podejmuje zawieszone postępowanie egzekucyjne po ustaniu przyczyny zawieszenia. Postępowanie jest najczęściej umarzane, jeżeli np. obowiązek został wykonany przed wszczęciem postępowania bądź też należność nie jest wymagalna, została umorzona lub wygasła z innego powodu. Postępowanie egzekucyjne może być umorzone, jeżeli stwierdzono, że w postępowaniu egzekucyjnym dotyczącym należności pieniężnej nie uzyska się kwoty przewyższającej wydatki egzekucyjne.

W przypadku zbiegu egzekucji administracyjnej i egzekucji sądowej do tej samej nieruchomości, rzeczy albo prawa majątkowego lub niemajątkowego, organ egzekucyjny wstrzymuje czynności egzekucyjne na wniosek wierzyciela, zobowiązanego lub z urzędu i przekazuje akta egzekucji administracyjnej sądowi rejonowemu zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego.

Jeżeli zbieg dotyczy egzekucji administracyjnej do tej samej rzeczy albo prawa majątkowego, prowadzonej przez organy egzekucyjne, łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego, który pierwszy zastosował środek egzekucyjny, a jeżeli naczelnik urzędu skarbowego nie dokonał takiej czynności lub nie dokonał jej jako pierwszy - łączne prowadzenie egzekucji przejmuje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według siedziby lub miejsca zamieszkania dłużnika.

Koszty postępowania

Nie ma opłat skarbowych w momencie kierowania tytułu wykonawczego.

Za kwoty przekazane wierzycielowi przez organ egzekucyjny lub przez zobowiązanego w wyniku zastosowania środków egzekucyjnych pobiera się opłatę komorniczą. Opłata komornicza wynosi 5 proc. przekazanych wierzycielowi kwot. Opłaty pobierane są tylko za czynności wymienione w ustawie i w określonej przez nią wysokości, wyrażonej bądź kwotowo, bądź procentowo (w stosunku do egzekwowanej lub pobranej należności powiększonej o odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie), z uwzględnieniem ich minimalnej lub maksymalnej wysokości. Organ egzekucyjny pobiera także opłatę manipulacyjną z tytułu zwrotu wydatków za wszystkie czynności manipulacyjne związane ze stosowaniem środków egzekucyjnych. Opłata wynosi 1 proc. kwoty egzekwowanych należności objętych każdym tytułem wykonawczym, nie mniej jednak niż 1 zł 40 gr. Wysokość opłat nie jest uzależniona od rzeczywistych obciążeń związanych z dokonywaniem czynności. Opłaty te pobierane są przykładowo:

l za pobranie pieniędzy na miejscu u zobowiązanego (5 proc. kwoty pobranej należności, nie mniej jednak niż 2 zł 50 gr),

l za zajęcie wynagrodzenia za pracę (4 proc. egzekwowanej należności, nie mniej niż 2 zł 50 gr),

l za zajęcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego (4 proc. egzekwowanej należności, nie mniej niż 1 zł 40 gr),

l za zajęcie innych wierzytelności (5 proc., nie mniej niż 4 zł 20 gr),

l za zajęcie ruchomości (6 proc., nie mniej niż 6 zł 80 gr), nieruchomości (8 proc., nie więcej niż 34 200 zł).

JAKIE ZOBOWIĄZANIA PODLEGAJĄ EGZEKUCJI

Egzekucji administracyjnej podlegają m.in.

l podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. nr 137, poz. 926 ze zm);

l grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;

l należności pieniężne, inne niż wymienione wyżej, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;

l należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek;

l należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw;

l wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów;

l należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;

l obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego;

l obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy.

WYŁĄCZENIE Z EGZEKUCJI

Nie podlegają egzekucji administracyjnej m.in:

l przedmioty urządzenia domowego, pościel, bielizna i ubranie niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny, a także ubranie niezbędne do pełnienia służby lub wykonywania zawodu;

l zapasy żywności i opału, niezbędne dla zobowiązanego i będących na jego utrzymaniu członków rodziny na okres 30 dni;

l narzędzia i inne przedmioty niezbędne do pracy zarobkowej wykonywanej osobiście przez zobowiązanego, z wyłączeniem środka transportu, oraz surowce niezbędne do tej pracy na okres siedmiu dni;

l przedmioty niezbędne do pełnienia służby przez zobowiązanego lub do wykonywania przez niego zawodu;

l pieniądze w kwocie, która w dniu zastosowania środka egzekucyjnego skierowanego do pieniędzy odpowiada kwocie najniższego wynagrodzenia za pracę

W przypadku tej grupy czynności egzekucyjnych opłaty pobiera się oddzielnie od każdego tytułu wykonawczego będącego podstawą dokonania czynności. Opłaty za dokonanie zajęcia pobiera się tylko raz w toku postępowania, choćby takie same czynności były ponawiane. Ponadto, jeśli w celu wyegzekwowania tej samej należności dokonano kilku zajęć, opłatę pobiera się tylko za jedno z nich, za które należy się najwyższa opłata, nie mniej jednak niż 6 zł 80 gr.

Przy egzekucji obowiązków pieniężnych pobierane są także m.in. opłaty za ogłoszenie sprzedaży zajętych ruchomości lub nieruchomości, za przeprowadzenie licytacji, za wezwanie pomocy policji, straży granicznej, za spisanie na miejscu u zobowiązanego protokołu o stanie majątkowym zobowiązanego.

Skarga na egzekutora

Organ egzekucyjny i egzekutor (pracownik organu egzekucyjnego wyznaczony do dokonania czynności egzekucyjnych) są obowiązani odstąpić od czynności egzekucyjnych, jeśli dłużnik okazał dowody stwierdzające wykonanie, umorzenie, wygaśnięcie lub nieistnienie należności, odroczenie terminu wykonania obowiązku, rozłożenie na raty spłaty należności pieniężnych albo gdy zachodzi błąd co do osoby zobowiązanego. W takiej sytuacji organ egzekucyjny zawiadamia wierzyciela o odstąpieniu od czynności egzekucyjnych.

Bardzo ważnym środkiem przysługującym zobowiązanemu jest skarga na czynności egzekucyjne organu lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Także wierzyciel niebędący równocześnie organem egzekucyjnym może złożyć skargę na przewlekłość postępowania. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu egzekucyjnego. Należy pamiętać, że wniesienie przez zobowiązanego zarzutu w sprawie postępowania nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, chociaż organ egzekucyjny może, jednak w uzasadnionych przypadkach, wstrzymać postępowanie egzekucyjne lub niektóre czynności egzekucyjne do czasu rozpatrzenia zarzutu. Przedmiotem skargi na przewlekłość postępowania egzekucyjnego jest sposób prowadzenia postępowania przez organ egzekucyjny, wskutek którego nie doszło do wyegzekwowania obowiązku lub obowiązek został wyegzekwowany później niż mógłby być wyegzekwowany. Skarżący może zatem kwestionować prawidłowość poszczególnych czynności egzekucyjnych, twierdząc, że sposób ich dokonania lub odstąpienie od ich dokonania przez organ egzekucyjny doprowadziło do przewlekłości postępowania egzekucyjnego. Zobowiązany może również zarzucać organowi egzekucyjnemu, że bezpodstawnie odstąpił od dokonania określonych czynności egzekucyjnych. Organ nadzoru, rozpatrując skargę na przewlekłość, powinien zatem m.in. ustalić, czy organ egzekucyjny podejmował czynności w terminie i bez zbędnej zwłoki, czy podejmowane czynności były celowe itd. Organ egzekucyjny nie jest odpowiedzialny za przedłużanie się postępowania egzekucyjnego wskutek składania różnego rodzaju wniosków i żądań przez uprawnione podmioty. W szczególności nie dochodzi do przewlekłości postępowania egzekucyjnego w przypadku złożenia przez wierzyciela wniosku o zawieszenie postępowania. Organ egzekucyjny, po otrzymaniu pisma zobowiązanego, powinien ocenić jego treść i ustalić rzeczywisty charakter pisma. Jeżeli pismo takie spełnia wymagania stawiane wobec innego środka zaskarżenia, to organ egzekucyjny powinien potraktować to pismo jako środek zaskarżenia i nadać mu bieg we właściwym trybie. Uznanie skargi za uzasadnioną nie oznacza, że organ egzekucyjny jest zobowiązany do uchylenia zakwestionowanej czynności egzekucyjnej.

ŁUKASZ SOBIECH

lukasz.sobiech@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

l Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.).

l Ustawa z dnia 13 października 1998 r. przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. nr 133, poz. 872 ze zm.).

l Ustawa z 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 ze zm).

l Rozporządzenie ministra finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. nr 137, poz. 1541 ze zm.).

l Rozporządzenie ministra finansów z dnia 27 listopada 2001 r. w sprawie wysokości kosztów upomnienia skierowanego przez wierzyciela do zobowiązanego przed wszczęciem egzekucji administracyjnej (Dz.U. z 2001 r. nr 137, poz. 1543 ze zm.).