Radnego nie można ukarać za brak udziału w głosowaniu

Radny gminy nie może być zmuszony do brania udziału w głosowaniu. Ma on jednak obowiązek kierowania się dobrem wspólnoty samorządowej (art. 23 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: ustawa o samorządzie gminnym). Do zadań radnego należy bowiem utrzymywanie stałej więzi z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a zwłaszcza przyjmowanie zgłaszanych przez mieszkańców gminy postulatów i przedstawiania ich organom gminy do rozpatrzenia.

Za wykonywanie swojego mandatu radny ponosi przed wyborcami odpowiedzialność polityczną. Oznacza to, że weryfikacja jego działań następuje przy okazji wyborów samorządowych.

Radny ma obowiązek brania udziału w pracach rady gminy i jej komisjach oraz w innych instytucjach samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany (art. 24 ustawy o samorządzie gminnym).

Uczestnictwo w sesjach rady gminy i w pracach komisji, do których radni zostali wybrani, przejawiające się udziałem w głosowaniach, stanowi spełnienie podstawowych, ciążących na radnych gminy obowiązków. Naruszeniem takiego obowiązku jest uchylanie się radnych od udziału w sesjach rady gminy lub posiedzeniach komisji, a także uchylanie się od głosowań. Przepis art. 24 ustawy o samorządzie gminnym nie przewiduje jednak żadnych sankcji za takie zachowania radnych, nawet gdyby uznać, że są one ewidentne, systematyczne czy rażące. Oznacza to w praktyce, że wprawdzie obowiązek uczestnictwa i głosowania podczas sesji rady gminy został przez ustawodawcę na radnych nałożony, jednak w sytuacji gdy radny nie zechce uczestniczyć w głosowaniu, nie wiąże się to dla niego z żadną sankcją.

Radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych (art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym). Rady gmin mają z kolei prawo do podejmowania uchwał, w których określają zasady przyznawania diet za udział w pracach rady. Wysokość diety zależy od wielkości gminy oraz funkcji pełnionej przez radnego w radzie gminy.

Rady gmin zawierają przykładowo w uchwałach podejmowanych na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym zapisy, w których postanawiają, że dieta wypłacana jest w formie ryczałtu.

Rady gmin zawierają przykładowo w uchwałach podejmowanych na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym zapisy, w których postanawiają, że dieta wypłacana jest w formie ryczałtu.

W uchwałach tych mogą znaleźć się również zapisy, w których postanawia się, że nieobecność na sesji rady powoduje obniżenie (najczęściej wyrażone w procentach) wysokości diety radnego. Zachodzi pytanie, czy dopuszczalne są również regulacje w uchwałach podejmowanych na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie, które obniżają czy wręcz pozbawiają diet radnych, którzy są obecni na sesji rady, lecz nie biorą udziału w głosowaniu. Radny ma obowiązek brać udział w pracach rady gminy i jej komisji oraz innych instytucji samorządowych, do których został wybrany lub desygnowany. Bez wątpienia głosowanie w czasie sesji rady jest najważniejszym przejawem jego aktywności na forum rady, w którym wyraża on swój pogląd co do rozwiązań przyjmowanych przez radę. Uchylanie się od głosowania stanowi zatem nie tylko uchylanie się od wykonywania swoich ustawowych obowiązków, lecz może w sposób dotkliwy dezorganizować pracę rady. Nic nie stoi więc na przeszkodzie, żeby rada gminy (na podstawie art. 25 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym) podejmowała uchwały w sprawie zasad przyznawania diet, w których zawarte byłyby regulacje, obniżając diety radnych, którzy uchylają się od głosowania podczas sesji rady lub też prac w komisjach rady.

Z jednej strony radnego nie można zmusić do głosowania, ale rada gminy może jednak wprowadzić zasadę, zgodnie z którą brak udziału w głosowaniu powoduje zmniejszenie wysokości diety radnego.

Z orzecznictwa

Z użytego przez ustawodawcę sformułowania „na zasadach ustalonych przez radę” wynika, że pozwala on radzie gminy na dyskrecjonalne działanie. W pojęciu „zasady” mieści się zarówno tryb rozliczeń diet i kosztów podróży, jak i sposób określenia ich wysokości. Z tego też względu należało uznać, że dopuszczalne było, w ramach swobody, jaką ustawodawca przyznał radzie gminy, określenie zwrotu kosztów podróży przysługujących przewodniczącemu i wiceprzewodniczącemu w sposób zryczałtowany. Ryczałtowe rozliczenie diet i kosztów podróży mieści się niewątpliwie w pojęciu „zasady” jego ustalania.

Wyrok NSA z 17 grudnia 1999 r.; sygn. akt. III SA 1580/99; OwSS 2000/3/86

Leszek Trepka

Podstawa prawna:

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 173, poz. 1218)