Legalizacja samowoli łatwiejsza ale nadal kosztowna

Trybunał  usuwa przeszkody legalizacji

Dość szeroko był w prasie komentowany niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 września 2009 r., sygn. P 46/08, w którym Trybunał orzekł o niezgodności z art. 32 Konstytucji art. 49b ust. 2 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane. Niekonstytucyjność tego przepisu stwierdził w zakresie w jakim wymagał on aby decyzja o warunkach zabudowy, konieczna do legalizacji samowoli zbudowanej bez wymaganego zgłoszenia, była ostateczna już w dniu wszczęcia postępowania w przedmiocie samowoli. 

Orzeczenie o niekonstytucyjności powołanego przepisu było niejako naturalną konsekwencją stanowiska, jakie zajął Trybunał niemal dwa lata wcześniej, w wyroku z dnia 20 grudnia 2007 r., o sygn. P 37/06, w którym orzekł o niezgodności z Konstytucją w tym samym zakresie art. 48 Prawa budowlanego. Przepis ten określa konsekwencje wybudowania obiektu bez wymaganego pozwolenia na budowę.

W obu wyrokach Trybunał posłużył się analogiczną argumentacją. Po pierwsze zauważył, że w praktyce, niewiele osób, które zrealizowały inwestycję bez pozwolenia lub zgłoszenia jest w stanie wylegitymować się decyzją o warunkach zabudowy. Gdyby bowiem ją posiadały, najpewniej uzyskałyby na jej podstawie pozwolenie budowlane i tym samym nie dopuściłyby się samowoli.

Trybunał wskazał, że, właściciele nieruchomości objętych miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego zawsze mogą zalegalizować zrealizowaną na tych nieruchomościach samowolę, o ile inwestycja będzie zgodna z ustaleniami planu. Tym samym znajdują się w lepszej sytuacji niż osoby, których nieruchomości planem nie są objęte. Zdaniem Trybunału, takie zróżnicowanie sytuacji prawnej podmiotów, które dopuściły się naruszenia prawa, pozbawione jest racjonalnego uzasadnienia. Właściciel nieruchomości nie ma bowiem żadnego wpływu na to czy jest ona objęta planem. Tym samym, taka konstrukcja prawna narusza zasady sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa oraz podważa racjonalność działania prawodawcy.

Wolno ustalić warunki zabudowy dla obiektu istniejącego

W rezultacie powołanych wyroków TK, aby zalegalizować samowolę na terenie nieobjętym planem wystarczy przedłożyć organowi nadzoru budowlanego ostateczną decyzję o warunkach zabudowy. Nie ma znaczenia czy decyzję tę inwestor uzyskał przed wszczęciem postępowania w przedmiocie samowoli czy też w jego toku. Tym samym, nawet po wszczęciu postępowania przez organy nadzoru budowlanego, inwestor może zwrócić się do właściwego organu o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. Jeśli samowolnie wybudowany obiekt będzie odpowiadał tym warunkom oraz spełni wymogi określone w normach techniczno- budowlanych, możliwa będzie jego legalizacja.

Nabycie komórki jako części przynależnej>>

Zawieszenie postępowania pozwoli wygrać z czasem

W opisanej sytuacji należy mieć na względzie, że w procedurze ustalania warunków zabudowy organy administracji rzadko dochowują przewidzianych k.p.a. terminów załatwiania spraw. Standardowo od złożenia wniosku o ustalenie warunków zabudowy do uzyskania ostatecznej decyzji w tym przedmiocie upływa kilka miesięcy i to przy założeniu, że postępowanie toczy się w jednej instancji. W interesie inwestora leży zatem aby postępowanie w sprawie samowoli nie zakończyło się wcześniej niż nastąpi rozstrzygnięcie sprawy o ustalenie warunków zabudowy. Mając na względzie zasadę informowania wyrażoną w art. 9 k.p.a., obowiązkiem organu nadzoru budowlanego jest udzielenie inwestorowi w tym zakresie niezbędnej informacji, tak aby nie poniósł on szkody z nieznajomości prawa.

W celu umożliwienia inwestorowi skorzystania z możliwości legalizacji, w sytuacji gdy zwrócił się on do właściwego organu o ustalenie warunków zabudowy, organ prowadzący postępowanie w sprawie samowoli powinien je zawiesić na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Zgodnie z tym przepisem,  postanowienie o zawieszeniu postępowania wydaje się gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Z art. 48 ust. 2 oraz art. 49b ust. 2 Prawa budowlanego jednoznacznie wynika, że istnieje niepodważalny związek przyczynowy pomiędzy rozstrzygnięciem sprawy o samowolę budowlaną, a sprawą o wydanie decyzji o warunkach zabudowy. Legitymowanie się tą decyzją przez inwestora jest bowiem zasadniczą przesłanką legalizacji.

Warto szybko budować>>

Koszty legalizacji

Ostatnie zmiany w Prawie budowlanym mające na celu ułatwienie legalizacji samowoli nie zmieniają obowiązującego stanu prawnego w zakresie wysokich jej kosztów. Legalizacja samowoli zrealizowanej bez wymaganego zgłoszenia kosztuje w zależności od rodzaju inwestycji 2.500 lub 5.000 zł.

Znacznie większe są koszty legalizacji obiektów wybudowanych bez wymaganego pozwolenia na budowę. W tym wypadku opłatę legalizacyjną wymierza się w oparciu o wzór: 25.000 zł *współczynnik wielkości obiektu* współczynnik kategorii obiektu (współczynniki podane w załączniku do ustawy). I tak w przypadku  wybudowanego bez pozwolenia budynku mieszkalnego jednorodzinnego opłata legalizacyjna wyniesie 50.000 zł.

Agata Legat

Dr Krystian Ziemski & Partners 

Kancelaria Prawna w Poznaniu