Wykroczenia przeciwko zasadom bezpieczeństwa przeciwpożarowego

Doświadczenie życiowe uczy, że pożar wywołuje nie tylko nieostrożne obchodzenie się z ogniem, ale też zaniedbania w wykonywaniu zupełnie podstawowych obowiązków w zakresie ochrony przeciwpożarowej przez osoby odpowiedzialne za ich przestrzeganie.

W tym opracowaniu omówione zostały wykroczenia przeciwko zasadom bezpieczeństwa przeciwpożarowego, za które – zgodnie z przepisami art. 82 kodeksu wykroczeń (dalej k.w.) – grozi kara aresztu, grzywny albo nagany. 

Wymienione wykroczenia można podzielić na pięć grup:

1)    wykroczenia związane z nieostrożnym obchodzeniem się ze źródłami ognia i środkami służącymi działaniom ratowniczym (art.82 §1 k.w.),

2)    wykroczenia polegające na niedopełnieniu obowiązków w zakresie ochrony przeciwpożarowej (art.82 §2 k.w.),

3)    wykroczenia związane z rozniecaniem ognia i paleniem papierosów w niedozwolonym miejscu (art.82 §3 k.w.),

4)    wykroczenia polegające na niebezpiecznym wypalaniu trawy, słomy lub pozostałości roślinnych na polach (art.82 §4 k.w.),

5)    wykroczenie polegające na pozostawieniu małoletniego w niebezpiecznych okolicznościach (art.82 §6 k.w.).

Wszystkie wykroczenia zgrupowane w przepisach art. 82 k.w. mogą być popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Umyślnie popełnia wykroczenie ten kto ma zamiar jego popełnienia, to jest chce popełnić wykroczenie albo przewidując możliwość jego popełnienia na to się godzi. Natomiast wykroczenie nieumyślne zachodzi, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia je jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.

Oznacza to, że każde z wykroczeń przeciwko zasadom bezpieczeństwa przeciwpożarowego może być popełnione wskutek zwykłego niedbalstwa wynikającego na przykład ze złej organizacji pracy w zakładzie pracy, spółdzielni, czy szkole.

Wykroczenia związane z nieostrożnym obchodzeniem się ze źródłami ognia i środkami służącymi działaniom ratowniczym

Do wykroczeń związanych z nieostrożnym obchodzeniem się ze źródłami ognia i środkami służącymi działaniom ratowniczym należą zachowania polegające na dokonywaniu czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, polegające na:

1)    niedozwolonym używaniu otwartego ognia, paleniu tytoniu i stosowaniu innych czynników mogących zainicjować zapłon materiałów palnych,

2)    wykonywaniu prac niebezpiecznych pod względem pożarowym bez ich wymaganego zabezpieczenia,

3)    używaniu instalacji, urządzeń i narzędzi niepoddanych wymaganej kontroli lub niesprawnych technicznie albo użytkowaniu ich w sposób niezgodny z przeznaczeniem lub warunkami określonymi przez producenta, jeżeli może się to przyczynić do powstania pożaru, wybuchu lub rozprzestrzeniania ognia,

4)    napełnianiu gazem płynnym butli na stacjach paliw, stacjach gazu płynnego i w innych obiektach nieprzeznaczonych do tego celu,

5)    nieprzestrzeganiu zasad bezpieczeństwa przy używaniu lub przechowywaniu materiałów niebezpiecznych pożarowo, w tym gazu płynnego w butlach,

6)    garażowaniu pojazdu silnikowego w obiektach i pomieszczeniach nieprzeznaczonych do tego celu z nieopróżnionym zbiornikiem paliwa i nieodłączonym na stałe zasilaniem akumulatorowym,

7)    składowaniu materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji lub umieszczanie przedmiotów na tych drogach w sposób zmniejszający ich szerokość albo wysokość poniżej wymaganych wartości,

8)    składowaniu materiałów palnych na nieużytkowych poddaszach lub na drogach komunikacji ogólnej i w piwnicach,

9)    składowaniu materiałów palnych pod ścianami obiektu bądź przy granicy działki, w sposób naruszający zasady bezpieczeństwa pożarowego,

10)    uniemożliwianiu lub ograniczaniu dostępu do urządzeń przeciwpożarowych, gaśnic, urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu, wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego, kurków głównej instalacji gazowej, a także wyjść ewakuacyjnych oraz okien dla ekip ratowniczych,

11)    uniemożliwianiu lub ograniczaniu dostępu do źródeł wody do celów przeciwpożarowych.

Odpowiedzialność za wymienione wykroczenia może ponosić każda osoba, która we wskazany sposób narusza zasady bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Dla ponoszenia tej odpowiedzialności jest bez znaczenia to, czy doszło do pożaru lub do wyrządzenia jakiejkolwiek szkody. Co więcej; dla ponoszenia odpowiedzialności za rzeczone wykroczenia nie jest nawet istotne to, czy istniało bezpośrednie niebezpieczeństwo pożaru – wystarczy, że sprawca zachowuje się w wyżej wymieniony sposób.

Każda z wymienionych czynności niejako z definicji, z woli ustawodawcy, należy do takich, których dokonanie może spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie prowadzenia działania ratowniczego lub utrudnienie prowadzenia ewakuacji.

W orzecznictwie przyjmuje się, że przez pożar należy rozumieć ogień o wielkim zasięgu, obejmujący z siłą żywiołową mienie ruchome lub nieruchome i zagrażający życiu lub życiu ludzkiemu albo mieniu w znacznych rozmiarach, przy czym zagrożenie to nie może być odległe w czasie, zależne od nastąpienia pewnych warunków w przyszłości, lecz musi występować aktualnie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 1978 r., II KR 269/78 OSNKW 5/1979, poz.55).

Pojęcie działania ratowniczego jest zdefiniowane w art. 2 p. 2 ustawy o ochronie przeciwpożarowej, jako każda czynność podjęta w celu ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska, a także likwidacji przyczyn powstania pożaru, wystąpienia klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia. W istocie w pojęciu tym mieści się również prowadzenie ewakuacji, które jest niczym innym jak prowadzeniem akcji polegającej na przeniesieniu ludzi i mienia z miejsca zagrożenia w inne, bezpieczne miejsce, a więc niewątpliwe składa się z czynności podjętych w celu ochrony życia, zdrowia lub mienia.

Cechą charakterystyczną czynności związanych z nieostrożnym obchodzeniem się ze źródłami ognia i środkami służącymi działaniom ratowniczym jest to, że nie stanowią one złamania konkretnych zakazów określonych w przepisach skomplikowanych ustaw traktujących o specjalistycznych gałęziach gospodarki, lecz wiążą się z prostymi zachowaniami życia codziennego, które w konkretnej sytuacji mogą stać się niebezpieczne.

Przykłady zachowań odpowiadających tym wymienionym w art. 82 §1 k.w.  można bez trudu mnożyć. W praktyce, do najczęściej spotykanych należą:

•    palenie papierosów w pobliżu materiałów łatwopalnych, zwłaszcza w czasie prowadzonych robót budowlanych,

•    spawanie z użyciem butli z gazem niewłaściwie zabezpieczonej,

•    używanie niesprawnego urządzenia grzewczego powodującego przegrzanie części instalacji elektrycznej,

•    składowanie materiałów łatwopalnych w miejscu do tego nieprzeznaczonym i łatwo dostępnym dla osób trzecich (w tym dzieci),

•    garażowanie samochodu z nieopróżnionym zbiornikiem paliwa i nieodłączonym na stałe zasilaniem akumulatorowym w samowolnie zbudowanym „garażu” niespełniającym norm właściwych dla ochrony przeciwpożarowej,

•    zagradzanie dróg ewakuacyjnych w zakładzie pracy wyeksploatowanymi lub nieużywanymi urządzeniami,

•    parkowanie samochodów wewnątrz osiedli na drogach przeznaczonych dla przejazdu samochodów straży pożarnej w sposób utrudniający lub uniemożliwiający przejazd samochodu ciężarowego, 

•    składowanie na poddaszu (na strychu) rozpuszczalników, farb itp.,

•    składowanie pod ścianą altanki kanistrów lub innych pojemników wypełnionych częściowo paliwem, olejem lub innym środkiem łatwopalnym w pobliżu urządzenia używanego do grillowania,

•    zastawianie skrzynek z urządzeniami gaśniczymi i dróg ewakuacyjnych  szafami lub innymi meblami,

•    mycie samochodu na drodze wiodącej do zbiornika z wodą służącą do celów przeciwpożarowych.

Czytaj także: Ochrona przeciwpożarowa w gminie i powiecie>>

Wykroczenia polegające na niedopełnieniu obowiązków w zakresie ochrony przeciwpożarowej

Wykroczenia z tej grupy są wymienione w przepisie art. 82 §2 k.w., zgodnie z którym karze aresztu, grzywny albo karze nagany podlega ten, kto będąc obowiązanym na podstawie przepisów o ochronie przeciwpożarowej do zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu, nie dopełnia obowiązków polegających na:   

1)    zapewnieniu osobom przebywającym w obiekcie lub na terenie odpowiednich warunków ewakuacji,  

2)    wyposażaniu obiektu lub terenu w urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,   

3)    utrzymywaniu urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej,  

4)    umieszczeniu w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych oraz wymaganych informacji,   

5)    oznakowaniu obiektu odpowiednimi znakami bezpieczeństwa,  

6)    utrzymywaniu dróg pożarowych w stanie umożliwiającym wykorzystanie tych dróg przez pojazdy jednostek ochrony przeciwpożarowej,   

7)    zapewnieniu usuwania zanieczyszczeń z przewodów dymowych i spalinowych,   

8)    zachowaniu pasa ochronnego o szerokości minimum dwóch metrów i nawierzchni z materiałów niepalnych lub gruntowej oczyszczonej, wokół placów składowych, składowisk przy obiektach oraz przy obiektach tymczasowych o konstrukcji palnej,   

9)    przestrzeganiu zasad zabezpieczenia przeciwpożarowego podczas zbioru, transportu lub składowania palnych płodów rolnych,   

10)    zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów w lesie poprzez wykonywanie wymaganych zabiegów ochronnych.

Jest oczywiste, że tych wykroczeń nie może popełnić każda osoba, lecz tylko ta na którą przepisy o ochronie przeciwpożarowej nakładają obowiązek zapewnienia warunków ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu. Kwestie te regulują przepisy ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

Stosownie do treści art. 4 ust. 1 u.ppoż. właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:

•    przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych;

•    wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice;

•    zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie;

•    zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji;

•    przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej;

•    zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi;

•    ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Naturalne jest, że to właściciel budynku, obiektu, czy terenu jest w pierwszej kolejności zobowiązany do zapewnienia ochrony przeciwpożarowej, ale sytuacja może się zmienić, kiedy nimi zarządza lub takowe użytkuje inny podmiot. W takim wypadku obowiązki właściciela z zakresu ochrony ppoż. danego budynku, obiektu lub terenu przejmuje - w całości lub w części - ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie (art.4 ust.1 u.ppoż.).

O zakresie przejętych obowiązków decyduje treść umowy o zarząd, czy umowy skutkującej uprawnieniem do użytkowania wymienionych dóbr. Pod pojęciem zarządzania budynkiem, obiektem lub terenem, w rozumieniu art. 4 ust. 1a u.ppoż., należy rozumieć zarówno bieżące administrowanie, jak i zapewnienie gospodarowania nimi zgodnie z ich przeznaczeniem, w szczególności poprzez zapewnienie właściwej gospodarki ekonomiczno – finansowej oraz właściwej i bezpiecznej ich eksploatacji. 

Natomiast użytkowanie budynku, obiektu lub terenu, to gospodarowanie tymi dobrami zgodnie z ich przeznaczeniem i na podstawie określonego tytułu prawnego, w szczególności na podstawie umowy o użytkowanie (art.252 k.c. ), umowy najmu (art. 659 §1 k.c.), czy umowy dzierżawy (art. 693 §1 k.c.).

W przypadku, gdy umowa o zarząd lub obejmująca użytkowanie budynku, obiektu, czy terenu nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na tej osobie, która faktycznie włada tymże budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.

Szczegółowe obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej są uregulowane w wielu aktach prawnych i zależą przede wszystkim od rodzaju budynku, obiektu, terenu i jego przeznaczenia. Wśród nich bardzo ważną rolę pełni rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów,  które określa między innymi czynności zabronione i obowiązki w zakresie ochrony przeciwpożarowej. 

Wśród wielu innych aktów prawnych wymieniających konkretne obowiązki nakładane w ramach ochrony przeciwpożarowej obiektu lub terenu można przykładowo wymienić:

•    rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 24 lipca 2009r. w sprawie przeciwpożarowego zaopatrzenia w wodę oraz drogi pożarowe (Dz.U. Nr 124, poz.1030),

•    rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 1 grudnia 2008r. w sprawie zabezpieczania zbiorów w muzeach przed pożarem, kradzieżą i innym niebezpieczeństwem grożącym zniszczeniem lub utratą zbiorów oraz sposobów przygotowania zbiorów do ewakuacji w razie powstania zagrożenia (Dz.U. Nr 229, poz.1528),

•    rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczych (Dz.U. Nr 139, poz.1169 z późn. zm.),

•    rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 17 czerwca 2002r. w sprawie   bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny podstawowe (Dz.U. Nr 96, poz.858 z późn. zm.),

•    rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia  28 czerwca 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w zakładach górniczych wydobywających kopaliny otworami wiertniczymi (Dz.U. Nr 109, poz.961 z późn. zm.),

•    rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia  28 czerwca 2002r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego w odkrywkowych zakładach górniczych wydobywających kopaliny pospolite    (Dz.U. Nr 109, poz.962 z późn. zm.),

•    rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia  12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 75, poz.690 z późn. zm.),

•    rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia  30 maja 2000r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogowe obiekty inżynierskie i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 63, poz.735 z późn. zm.).

Jeżeli osoba na której konkretny obowiązek spoczywa nie wykonuje go, a jednocześnie ów obowiązek jest jednym z tych dziesięciu wymienionych w art. 82 §2 k.w., może ona ponieść odpowiedzialność za wykroczenie.

Przykładowo odpowiedzialność za wykroczenie z art. 82 §2 p.1 k.w. poniesie osoba zarządzająca hotelem, która w związku z prowadzonym remontem wymieniła drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne w ten sposób, że zastąpiła stare drzwi wieloskrzydłowe nowymi drzwiami podnoszonymi, których stosowanie do celów ewakuacji jest zabronione (§240 ust.3 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie), chociażby o tym nie wiedziała z uwagi na nieznajomość treści ostatnio powołanego przepisu. 

Wykroczenia związane z rozniecaniem ognia i paleniem papierosów w niedozwolonym miejscu

Karze aresztu, grzywny albo karze nagany podlega również ten, kto na terenie lasu, na terenach śródleśnych, na obszarze łąk, torfowisk i wrzosowisk, jak również w odległości do 100 metrów od nich roznieca ogień poza miejscami wyznaczonymi do tego celu albo pali tytoń, z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi (art.82 §3 k.w.).

Wykroczenie to może popełnić każdy, kto zachowuje się w wyżej wskazany sposób. Dla lepszego zrozumienia zakazów wynikających z art. 82 §3 k.w. konieczne jest wskazanie czym jest zgodnie z wolą ustawodawcy: las, teren śródleśny, łąka, torfowisko czy wrzosowisko.

Definicję lasu zawiera przepis art. 3 ustawy o lasach  zgodnie z którym lasem jest grunt:

1) o zwartej powierzchni co najmniej 0,10 ha, pokryty roślinnością leśną (uprawami leśnymi) - drzewami i krzewami oraz runem leśnym - lub przejściowo jej pozbawiony: przeznaczony do produkcji leśnej lub stanowiący rezerwat przyrody lub wchodzący w skład parku narodowego albo wpisany do rejestru zabytków;

2) związany z gospodarką leśną, zajęty pod wykorzystywane dla potrzeb gospodarki leśnej: budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, linie podziału przestrzennego lasu, drogi leśne, tereny pod liniami energetycznymi, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także wykorzystywany na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Wprawdzie w ustawie o lasach wskazano wyraźnie, że ustanowiona tam definicja dotyczy tej konkretnej ustawy, jednakże wobec braku innej definicji w kodeksie wykroczeń należy sięgnąć do tego aktu prawnego, który jest podstawowym dla określenia definicji lasu oraz praw i obowiązków związanych z tym szczególnym terenem.

W ustawie tej ustawodawca posługuje się też pojęciem terenu śródleśnego nie definiując tegoż w szczególny sposób, a zatem zgodnie z potocznym rozumieniem tego słowa należy za taki uznać teren znajdujący się  w środku lasu, a równocześnie nie będący lasem w rozumieniu art.3 u.l. Nota bene, w wymienionej  ustawie wyraźnie wskazano, że w lasach oraz na terenach śródleśnych, jak również w odległości do 100 metrów od granicy lasu, zabrania się działań i czynności mogących wywołać niebezpieczeństwo, a w szczególności:

- rozniecania ognia poza miejscami wyznaczonymi do tego celu przez właściciela lasu lub nadleśniczego, 

- korzystania z otwartego płomienia oraz wypalania wierzchniej warstwy gleby i pozostałości roślinnych.

Czynności te są zabronione nawet wówczas, gdy wiążą się z gospodarką leśną, jeśli jednocześnie stanowią zagrożenie pożarowe (art.30 ust.3-4 u.l.). Z kolei, pojęcia łąk, wrzosowisk i torfowisk nie są już zdefiniowane w tak ogólny, abstrakcyjny sposób jak to ma miejsce w odniesieniu do lasów.

Jeżeli chodzi o łąki, to one jako takie są ewidencjonowane w rejestrach gruntów (§68 ust.1 p.3 rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 marca 2001r. ), a więc pomocne w określaniu, czy doszło do popełnienia wykroczenia z art.82 §3 k.w.  jest posiadanie wypisu z rejestru gruntów.

Natomiast ani torfowiska, ani wrzosowiska nie tylko nie mają swoistej ogólnej definicji ustawowej, ale też jako takie nie są zaznaczane w rejestrach gruntów.  Wydaje się, że  w odniesieniu do tych to części nieruchomości konieczne stanie się dokonanie w konkretnym przypadku wizualnej oceny porostu nieruchomości. We wskazanych tu miejscach i w odległości 100 metrów od nich zabronione jest zatem pod groźbą kary:

1)    rozniecanie ognia (z wyjątkiem miejsc do tego wyznaczonych),

2)    palenie tytoniu (z wyjątkiem miejsc na drogach utwardzonych i miejsc wyznaczonych do pobytu ludzi – takich jak np. parkingi).

Czytaj także: Jakie są zasady finansowania ochrony przeciwpożarowej przez samorządy>>

Wykroczenia polegające na niebezpiecznym wypalaniu trawy, słomy lub pozostałości roślinnych na polach

Każdy kto wypala trawy, słomę lub pozostałości roślinne na polach w odległości mniejszej niż 100 metrów od zabudowań, lasów, zboża na pniu i miejsc ustawienia stert lub stogów bądź w sposób powodujący zakłócenia w ruchu drogowym, a także bez zapewnienia stałego nadzoru miejsca wypalania, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany (art.82 §4 k.w.).

Wynikający z art. 82 §4 k.w. zakaz, którego złamanie może skutkować odpowiedzialnością za wykroczenie, wiąże się z przepisami §41 - §43 rozporządzenia  Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów , gdzie określono problematykę zabezpieczenia przeciwpożarowego zbioru, transportu i składowania palnych płodów rolnych.

Warto zaznaczyć że zgodnie z § 43 ostatnio wymienionego rozporządzenia wypalanie słomy i pozostałości roślinnych na polach w ogóle jest zabronione. Jednakże dopiero w momencie, gdy ma ono miejsce w odległości mniejszej niż 100 metrów od zabudowań, lasów, zboża na pniu i miejsc ustawienia stert lub stogów bądź w sposób powodujący zakłócenia w ruchu drogowym stanowić będzie wykroczenie.

Godzi się dodać, że zupełnie odrębnym wykroczeniem jest wypalanie łąk, pastwisk, nieużytków, rowów, pasów przydrożnych, szlaków kolejowych, trzcinowisk lub szuwarów określone w art. 131 p.12 ustawy o ochronie przyrody.  Za takie zachowanie grozi, zgodnie z powołanym przepisem, kara aresztu albo grzywny.

Pozostawienie małoletniego w niebezpiecznych okolicznościach

Wykroczeniem jest także pozostawienie małoletniego do lat 7 w okolicznościach, w których istnieje prawdopodobieństwo wzniecenia przez niego pożaru (art.82 §6 k.w.). Oczywiście sprawcą tego wykroczenia może być tylko ta osoba na której ciążył w danym momencie obowiązek opieki nad dzieckiem.

Ten obowiązek może wynikać z ustawy (rodzice dziecka), orzeczenia sądu (opiekun dziecka), umowy (przedszkolanka, niania), a także z konkretnych okoliczności – w szczególności z własnego działania powodującego wzięcie na siebie obowiązku opieki nad dzieckiem (np. zaopiekowanie się dzieckiem które się zagubiło).

Niekiedy w komentarzach wskazuje się, że – przykładowo – sprawcami wykroczenia z art. 82 §6 k.w. może być rodzeństwo dziecka, które nie ukończyło 7 lat; twierdzenie to jest prawdziwe tylko w sytuacji, gdy na bracie lub siostrze ciążył obowiązek opieki nad dzieckiem i tylko pod warunkiem, że ów brat lub siostra ukończyli 17 lat, gdyż zasadą jest, że sprawcą jakiegokolwiek wykroczenia może być ten tylko, kto w dacie popełnienia czynu zabronionego ukończył 17 lat (art.8 k.w.).

Okoliczności, w których istnieje prawdopodobieństwo wzniecenia przez dziecko pożaru, będą miały w szczególności miejsce w momencie umożliwienia mu swobodnego, niekontrolowanego przez opiekuna dostępu do źródeł ognia: zapałek, zapalniczki z niedogaszonymi papierosami, włączonej kuchenki gazowej, płonącego lub niedogaszonego ogniska. W takich sytuacjach nawet krótki czas przebywania dziecka w pobliżu źródła ognia niesie za sobą prawdopodobieństwo wzniecenia przez dziecko pożaru.

Niezależnie jednak od tego, pozostawienie dziecka, które nie ma jeszcze 7 lat na dłuższy czas bez opieki, w sytuacji, gdy może ono dotrzeć do źródła ognia i doprowadzić do zagrożenia wzniecenia pożaru, również stanowić będzie wykroczenie z art.82 §6 k.w.

Przykładem takiego zachowania może być pozostawienie samego dziecka w mieszkaniu, w którym wprawdzie nie są włączone: kuchenka gazowa, żelazko, czy inne urządzenie, którego niewłaściwe użycie może spowodować pożar, ale dziecko ma jednak możliwość dotrzeć do tych urządzeń i uruchomić je tak, że prawdopodobne będzie wzniecenie pożaru. Omawiane wykroczenie ma charakter formalny, a więc nie jest tu wymagany skutek w postaci bezpośredniego niebezpieczeństwa spowodowania pożaru, zaś dla przyjęcia odpowiedzialności za wykroczenie wystarczy, że istnieje potencjalne zagrożenie wzniecenia pożaru.

Wykroczenie to, jak pozostałe stypizowane w art. 82 k.w., może być popełnione zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie. Znaczy to, że sprawca nie może skutecznie bronić się przed odpowiedzialnością za wykroczenie powołując się na niewiedzę co do tego, że pozostawione przez niego dziecko nie miało jeszcze ukończonych 7 lat, jeśli z okoliczności wynika, że powinien on liczyć się z tym, że tak właśnie jest.

Pozostawienie małoletniego w niebezpiecznych okolicznościach jest jedynym z wykroczeń stypizowanych w art.82 k.w. za które nie grozi kara aresztu, a jedynie kara grzywny lub nagany.

Nieostrożne obchodzenie się z ogniem

Niewątpliwie wolą ustawodawcy, który ustawą z dnia z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw  kolejny raz nowelizował przepisy kodeksu wykroczeń związane z naruszeniem zasad bezpieczeństwa przeciwpożarowego, było objęcie nową regulacją jak najszerszego kręgu zachowań godzących w te zasady.

Jest oczywiste, że nie sposób uczynić to poprzez kazuistyczne wyliczenie poszczególnych czynów, które są możliwe do popełnienia, a godzą w zasady bezpieczeństwa przeciwpożarowego. Mając zapewne to na względzie ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie do przepisów art. 82 k.w. również przepisu zgodnie z którym każdy, kto w inny sposób niż wymieniony w przepisach art.82 §§1-4 k.w. nieostrożnie obchodzi się z ogniem, podlega karze aresztu, grzywny albo karze nagany (art.82 §5 k.w.).

Pojęcie „nieostrożnego” obchodzenia się z ogniem jest jednak bardzo ocenne i zależne od konkretnych okoliczności. Określenie typu czynu zabronionego pod groźbą kary w taki właśnie sposób może budzić więc poważne zastrzeżenia. 

Kary za wykroczenia przeciwko zasadom bezpieczeństwa przeciwpożarowego

Jak zaznaczono na wstępie, wykroczenia przeciwko zasadom bezpieczeństwa przeciwpożarowego są w większości zagrożone alternatywnie karami: aresztu, grzywny lub nagany.

Kara aresztu może być wymierzona wyrokiem wyłącznie przez sąd. Wymierza się ją w dniach – od 5 do 30 dni (art.19 k.w.). Stosuje się ją w wyjątkowych przypadkach, wówczas gdy – ogólnie rzecz ujmując – wymierzenie innej kary nie spełniłoby żadnego celu.

Wykonanie kary aresztu można warunkowo zawiesić, jeżeli ze względu na okoliczności popełnienia wykroczenia, właściwości i warunki osobiste sprawcy oraz jego zachowanie się po popełnieniu wykroczenia należy przypuszczać, że pomimo niewykonania kary nie popełni on nowego podobnego przestępstwa lub wykroczenia, przy czym dobrodziejstwa tego zasadniczo nie stosuje się do sprawcy, który w ciągu 2 lat przed popełnieniem wykroczenia był już karany za podobne przestępstwo lub wykroczenie.

Warunkowe zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który nie może być krótszy niż 6 miesięcy i nie może przekroczyć roku. Okres próby biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia (art.42 §2 k.w.).

Sąd, który orzekł karę aresztu zarządza wykonanie kary, jeżeli ukarany w okresie próby popełnił podobne do poprzedniego przestępstwo lub wykroczenie (art.44 §1 k.w.). Jeżeli jednak w okresie próby i w ciągu dalszych dwóch miesięcy nie zarządzono wykonania kary, ukaranie uważa się za niebyłe (art.44 §3 k.w.).

Grzywnę wymierza się w wysokości od 20 do 5000 złotych (art.42 §1 k.w.).  Jest to najczęściej wymierzana kara za wykroczenia przeciwko zasadom bezpieczeństwa przeciwpożarowego.

Wymierzając grzywnę, bierze się pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste i rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. Po uprawomocnieniu się orzeczenia nakładającego grzywnę podlega ona wykonaniu. Jeżeli egzekucja grzywny w kwocie przekraczającej 500 złotych okaże się bezskuteczna, można po wyrażeniu zgody przez ukaranego zamienić grzywnę na pracę społecznie użyteczną, określając jej rodzaj i czas trwania.

Jeżeli jednak ukarany w warunkach określonych nie wyrazi zgody na podjęcie pracy społecznie użytecznej albo mimo wyrażenia zgody jej nie wykonuje, można orzec zastępczą karę aresztu, przyjmując jeden dzień aresztu za równoważny grzywnie od 20 do 150 złotych, przy czym kara zastępcza nie może przekroczyć 30 dni aresztu. Od zastępczej kary aresztu sprawca może być uwolniony w każdym czasie przez wpłacenie kwoty pieniężnej przypadającej jeszcze do uiszczenia (art.27 §1 k.w.).

Jeżeli grzywna została uiszczona w części, karę zastępczą zmniejsza się w sposób odpowiadający stosunkowi kwoty zapłaconej w wysokości grzywny

Natomiast w przypadku, gdy ze względu na charakter i okoliczności czynu lub właściwości i warunki osobiste sprawcy należy przypuszczać, że wymierzenie nagany jest wystarczające do uświadomienia mu potrzeby poszanowania prawa i zasad współżycia społecznego sąd może poprzestać na wymierzeniu nagany.

mgr Sebastian Kowalski - sędzia Sądu Rejonowego w Wałbrzychu,
doktorant w Katedrze Kryminologii i Prawa Karnego Gospodarczego
Uniwersytetu Wrocławskiego