Umowa cywilnoprawna z dyrektorem instytucji kultury

Zawarcie umowy cywilnoprawnej przez dyrektora biblioteki z „samym sobą” (występującym jako organ osoby prawnej i jako przyjmujący prace do wykonania) jest nieważne, a podpisanie takiej umowy z dyrektorem, w sytuacji gdy w imieniu biblioteki występuje inna osoba, jest wątpliwe.

Więcej o zatrudnianiu pracowników instytucji kultury znajdziesz w książce na ten temat. Zobacz tę wyjątkową publikację!

Pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu mocodawcy, chyba że:

● co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo

● ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy (art. 108 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny; dalej: k.c.).

Z orzecznictwa Sądu Najwyższego (dalej: SN) wynika, że przepis art. 108 k.c. przez analogię należy stosować też do organu osoby prawnej (osoby fizycznej działającej w charakterze organu osoby prawnej). Taką rolę pełni zaś dyrektor w instytucjach kultury.

Zakaz przy zagrożeniu interesów instytucji

Sąd Najwyższy w wyroku z 5 grudnia 2007 r. (sygn. akt I CNP 41/07) uznał, że w zakresie działalności organów statutowych fundacji uzasadnione było odwołanie się do przepisów k.c., w tym art. 108, w celu poszukiwania rozwiązania prawnego w zakresie dokonywania czynności prawnych „sam z sobą”, skoro podobne rozwiązanie wprowadzono expressis verbis w sferze działalności organów spółek handlowych, spółdzielni i przedsiębiorstw państwowych (wyraźnie w ustawach regulujących działanie tych podmiotów – przyp. red.). Może to świadczyć o eksponowaniu w polskim porządku prawnym ogólniejszej reguły, zgodnie z którą organy zarządzające określoną osobą prawną nie powinny samodzielnie decydować o wierzytelnościach przysługujących im wobec podmiotów zarządzanych, a przede wszystkim o swoich wynagrodzeniach. Sprawa, w której zapadł ten wyrok, dotyczyła przyznania przez zarząd Fundacji Polsko-Niemieckie Pojednanie nagród członkom tego zarządu.

W uchwale z 30 maja 1990 r. (sygn. akt III CZP 8/90) SN stwierdził, że osoba fizyczna działająca jako organ osoby prawnej nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonuje w imieniu tej osoby prawnej, chyba że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów tej osoby prawnej. Wynika z tego, że wyłączenie zasady zakazu zawierania umów z „samym sobą” w takiej sytuacji dopuszczalne jest tylko w jednym z dwóch przypadków, o których mowa w art. 108 k.c. (zostały one wymienione wcześniej).