Budżety samorządów w 2021 r.

Budżety samorządów koronawirus

Ustawa okołobudżetowa umożliwia elastyczne gospodarowanie środkami publicznymi w ramach budżetów jednostek samorządu terytorialnego w roku 2021. Obowiązujące od nowego roku przepisy stanowią powtórzenie rozwiązań stosowanych już w odniesieniu do zeszłorocznych budżetów na podstawie przepisów tarczy antykryzysowej.

Z dniem 1 stycznia 2021 r. weszły w życie przepisy ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (dalej: ustawa okołobudżetowa), w tym między innymi regulacje umożliwiające równoważenie budżetów samorządowych i poluzowanie reguły fiskalnej poprzez - obowiązujące w odniesieniu do 2021 r. - wyłączenie stosowania przepisów art. 242, art. 243 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: u.f.p.).

Budżet jednostki samorządu terytorialnego dochody i wydatki

Zgodnie z art. 242 u.f.p. co do zasady funkcjonuje generalna reguła równoważenia budżetu jednostki samorządu terytorialnego w części dotyczącej dochodów i wydatków bieżących. W czasie obowiązywania stanu pandemii powodowanej COVID-19, gdzie samorządy odnotowują znaczny wzrost wydatków przy jednoczesnym drastycznym spadku uzyskiwanych dochodów, utrzymanie rygoru zrównoważonego budżetu jest praktycznie niewykonalne.

Do końca ubiegłego roku zastosowanie miały wprowadzone wiosną ubiegłego roku przepisy art. 15zoa ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (dalej: ustawa o COVID-19). Te jednak odnosiły się do złagodzenia wymogu w zakresie równoważenia strony bieżącej budżetu samorządowego wyłącznie w 2020 r. Zatem w tej formie przestały obowiązywać z 31 grudnia 2020 r. Ustawodawca stosunkowo długo utrzymywał stan niepewności co do wprowadzenia analogicznych rozwiązań w odniesieniu do budżetów samorządowych obowiązujących w roku 2021, co w znacznej mierze utrudniło ich projektowanie i późniejsze uchwalenie, niemniej jednak lepiej późno niż wcale.

Strona bieżąca budżetu w 2021 r.

Na podstawie art. 78 ustawy okołobudżetowej relacja dochodów i wydatków bieżących, o której mowa w art. 242 u.f.p., ustalana przez jednostkę samorządu terytorialnego na rok 2021, może zostać przekroczona o kwotę:

1. planowanych wydatków bieżących ponoszonych w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 w rozumieniu ustawy o COVID-19, w części, w jakiej zostały sfinansowane dochodami majątkowymi lub przychodami, o których mowa w art. 217 ust. 2 pkt 1-4 i 7 ustawy o finansach publicznych, tj. odpowiednio pochodzącymi z:

• sprzedaży papierów wartościowych wyemitowanych przez jednostkę samorządu terytorialnego,
• kredytów,
• pożyczek,
• prywatyzacji majątku jednostki samorządu terytorialnego, lub
• spłaty udzielonych pożyczek w latach ubiegłych;

2. planowanego ubytku w dochodach, będącego skutkiem wystąpienia COVID-19.

Na koniec roku budżetowego 2021 ocena spełnienia zasady określonej w art. 242 ustawy o finansach publicznych następuje z uwzględnieniem wykonanych wydatków bieżących ponoszonych w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19 oraz ubytku w wykonanych dochodach, będącego skutkiem wystąpienia COVID-19.

Czym jest ubytek w dochodach? 

Zgodnie z definicją legalną wskazaną w art. 78 ust. 2 i ust. 3 rozumiemy odpowiednio:

• ubytek w dochodach jednostki samorządu terytorialnego jako zmniejszenie dochodów w skutek wystąpienia COVID-19, obliczone jako różnica między dochodami jednostki planowanymi w uchwale budżetowej na rok 2021 a prognozami dochodów na rok 2021 wykazanymi przez jednostkę w wieloletniej prognozie finansowej obowiązującej na dzień 31 marca 2020 r.;
• dochody jednostki samorządu terytorialnego jako dochody bieżące, pomniejszone o dochody z tytułu subwencji ogólnej oraz dotacji i środków przeznaczonych na cele bieżące.

Reguła ograniczenia zadłużenia

Reguła ograniczenia zadłużenia jednostek samorządu terytorialnego określona w art. 243 ust. 1 u.f.p. wyklucza możliwość, aby realizacja budżetu w danym roku oraz w każdym następnych roku spowodowała, że relacja 1) łącznej kwoty z tytułu: spłat kredytów i pożyczek wraz z wydatkami na obsługę zobowiązań, w tym odsetkami od kredytów i pożyczek, wykupów papierów wartościowych, spłat rat zobowiązań zaliczanych do tytułu dłużnego oraz potencjalnych spłat kwot z udzielonych poręczeń i gwarancji, w stosunku do 2) planowanych dochodów bieżących, przekroczyła średnią arytmetyczną z obliczonych dla ostatnich siedmiu lat relacji jej dochodów bieżących pomniejszonych o wydatki bieżące do dochodów bieżących budżetu.

Indywidualny wskaźnik zadłużenia w 2021 r.

Regulacja zawarta w art. 79 ust. 1 ustawy okołobudżetowej przewiduje, że ograniczenia zadłużenia określonego w art. 243 ust. 1 u.f.p. w zakresie spłaty zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego nie stosuje się do:

• wykupów papierów wartościowych,
• spłaty rat kredytów i pożyczek wraz z należnymi odsetkami i dyskontem,

odpowiednio emitowanych lub zaciągniętych w roku 2021 do równowartości kwoty ubytku w wykonanych dochodach jednostki, będącego skutkiem wystąpienia COVID-19 - przy stosowaniu odpowiednio przepisów art. 78 ust. 2-4 ustawy okołobudżetowej.

Należy mieć na uwadze, że zaciągnięcie zobowiązań, o których mowa w art. 79 ust. 1 ustawy okołobudżetowej, nie może zagrażać realizacji zadań publicznych przez jednostkę samorządu terytorialnego w roku budżetowym i latach następnych. Jednocześnie właściwa regionalna izba obrachunkowa, wydając opinię o możliwości spłaty tych zobowiązań, ocenia w szczególności wpływ planowanych zobowiązań na realizację zadań publicznych.

Ustalając relację ograniczającą wysokość spłaty długu jednostki samorządu terytorialnego na rok 2022 i lata kolejne, wydatki bieżące budżetu tej jednostki podlegają pomniejszeniu o wydatki bieżące poniesione w roku 2021 w celu realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.

Przepis art. 80 ustawy okołobudżetowej wskazuje, że na koniec roku budżetowego 2021 łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego nie może przekroczyć 80% wykonanych dochodów ogółem tej jednostki w tym roku budżetowym. Przy czym w trakcie roku budżetowego 2021 łączna kwota długu jednostki samorządu terytorialnego na koniec kwartału nie może przekraczać 80% planowanych w danym roku budżetowym dochodów tej jednostki. Niemniej jednak obie wskazane wcześniej relacje mogą być niezachowane jedynie w przypadku, gdy jednostka samorządu terytorialnego spełnia ograniczenia w zakresie spłaty zobowiązań jednostki samorządu terytorialnego, określone w art. 243 ust. 1 u.f.p., bez zastosowania wyłączenia określonego w art. 79 ust. 1 ustawy okołobudżetowej.

Krzysztof Adamczyk

audytor wewnętrzny z praktyką w jednostkach samorządu terytorialnego, ekspert w zakresie inwestycji i zarządzania projektami, dziennikarz specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, finansów publicznych oraz zamówień publicznych

Podstawy prawne

• art. 78, art. 79, art. 80, art. 91 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (druk nr 641, ustawa nie została opublikowana w Dzienniku Ustaw)

• art. 242, art. 243 ust. 1 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 869; ost. zm. Dz.U. z 2020 r. poz. 1175)

Chcesz dowiedzieć się więcej, skorzystaj z naszych programów >>

INFORLEX Klasyfikacja Budżetowa – program dla księgowych jednostek budżetowych

Tylko teraz

199,00 zł

Przejdź do sklepu