REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wsparcie finansowe dla samorządów na pomoc obywatelom Ukrainy

Karolina Muzyczka
Doktor nauk prawnych; adiunkt w Pomorskiej Szkole Wyższej w Starogardzie Gdańskim. Ponadto współpracuje z uczelniami: Wyższą Szkołą Gospodarki w Bydgoszczy; Kaszubsko-Pomorską Szkołą Wejherowie, Społeczną Akademią Nauk w Warszawie; Uniwersytetem SWPS; Staropolską Akademią Nauk w Kielcach
Wsparcie finansowe dla samorządów na pomoc obywatelom Ukrainy
Wsparcie finansowe dla samorządów na pomoc obywatelom Ukrainy
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

W realizację pomocy obywatelom Ukrainy w znaczny sposób zostały zaangażowane jednostki samorządu terytorialnego. Jakie mechanizmy prawne rekompensują samorządom ponoszone na ten cel wydatki?

Pomoc obywatelom Ukrainy a wsparcie finansowe dla samorządów

Ustawą z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (dalej: specustawa), w znaczącym stopniu w realizację zadań zostały zaangażowane jednostki samorządu terytorialnego. Warto odnotować, że wraz z nałożeniem różnych zadań na samorządy, ustawodawca równolegle wprowadził pewne zróżnicowane mechanizmy prawne rekompensujące im ponoszone wydatki na cele związane ze wsparciem ww. osób. W ramach niniejszego opracowania zostaną przybliżone niektóre z nich, bardziej znaczące w wymiarze ekonomicznym dla samorządów.

REKLAMA

Fundusz Pomocy, zwany „Funduszem”, powołany w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy Ukrainie

REKLAMA

Fundusz ten ma normatywne podstawy w art. 14 specustawy. W art. 14 ust. 1 specustawy postanowiono, że w Banku Gospodarstwa Krajowego tworzy się Fundusz Pomocy w celu finansowania lub dofinansowania realizacji zadań na rzecz pomocy Ukrainie, w szczególności obywatelom Ukrainy dotkniętym konfliktem zbrojnym na terytorium Ukrainy, w tym zadań realizowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i poza nim. Środki gromadzone w ramach owego Funduszu pochodzą z różnych źródeł, ogólnie rzecz ujmując źródeł krajowych. W art. 14 ust. 5 ustawodawca wymienił te źródła. Są to m.in. wpłaty środków pieniężnych jednostek sektora finansów publicznych, o których mowa w art. 9 pkt 5-8 i 14 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, (dalej: u.f.p.), z wyłączeniem samorządowych osób prawnych, z wyjątkiem środków pochodzących z dotacji z budżetu i środków, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 i 3 u.f.p. oraz art. 5 ust. 1 pkt 2 u.f.p., które za zgodą Komisji Europejskiej mogą zostać przeznaczone na wsparcie realizacji zadań, np. środki z wpłat z budżetu państwa czy środki z wpływów ze skarbowych papierów wartościowych.

Środki Funduszu (art. 14 ust. 6 specustawy) mogą być przeznaczone na realizację różnych celów, w tym: na finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań; na wykup i zapłatę odsetek od obligacji (art. 16 ust. 3 specustawy) oraz pokrycie kosztów ich emisji; na zwrot Bankowi Gospodarstwa Krajowego środków, wraz z wynagrodzeniem w wysokości ustalonej z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych; na zwrot wydatków lub kosztów poniesionych na realizację zadań; na udzielanie pożyczek. Państwowe jednostki budżetowe i jednostki samorządu terytorialnego gromadzą środki z Funduszu na wydzielonym rachunku dochodów i przeznaczają na wydatki, w ramach planu finansowego tego rachunku. Wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu oraz zarząd województwa dysponują środkami oraz opracowują plan finansowy dla rachunku.

Przepisy są rodzajowo zbliżone do przepisów funkcjonujących w ramach tzw. Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 (art. 65 ustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw. Warto bowiem przypomnieć, że w ramach tegoż Funduszu, jednostki otrzymywały i nadal mogą otrzymywać różne środki z budżetu centralnego. Podobne mechanizmy będą funkcjonować właśnie w odniesieniu do wspomnianego Funduszu Pomocy. W konsekwencji organy wykonawcze samorządów są zobligowane do opracowania planu finansowego rachunku wydzielonego środków, który uzyskają z ww. Funduszu.

Nowe rozwiązania legislacyjne wspomagające samorządy w realizacji zadań oświatowych na rzecz uchodźców z Ukrainy

Specustawa wprowadziła pewne rozwiązania wspomagające samorządy w realizacji zadań oświatowych na rzecz obywateli Ukrainy. Zatem warto w stopniu ogólności przyjrzeć się nowym rozwiązaniom legislacyjnym, np.:

Dalszy ciąg materiału pod wideo

• Zwiększenie rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej

REKLAMA

W tym zakresie na uwagę zasługuje art. 50 specustawy. Z jego treści wynika m.in., że w 2022 r. w celu wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny: rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej, o której mowa w art. 28 ust. 2 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego może ulec zwiększeniu o środki pochodzące z budżetu państwa; jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać środki z Funduszu. Z przytoczonych regulacji wynika więc, że ustawodawca stara się zapewnić zwiększone wydatki samorządów związane z realizacją zadań oświatowych wobec dzieci/uczniów będących obywatelami Ukrainy. Warto jednak zauważyć, że sposób sformułowania przepisów stwarza władzy centralnej jedynie fakultatywną możliwość wspierania samorządów. Świadczy o tym użycie sformułowań: „może ulec zwiększeniu” i „mogą otrzymać środki”. Zatem przepisy te nie gwarantują samorządom dodatkowych środków, a jedynie stwarzają taką możliwość. Trudno więc ocenić na dzień dzisiejszy praktyczne znaczenie tych rozwiązań.

W celu szybkiego przekazania samorządom rat części oświatowej, wyrównawczej, równoważącej i regionalnej – subwencji ogólnej, na uwagę zasługuje art. 109 specustawy. Z jego treści wynika, że w 2022 r. raty części oświatowej, wyrównawczej, równoważącej i regionalnej subwencji ogólnej mogą być przekazywane wszystkim jednostkom samorządu terytorialnego w terminach wcześniejszych niż określone w art. 34 ust. 1 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Terminy (podstawowe) z tego ostatniego przepisu są zaś następujące: minister właściwy do spraw finansów publicznych przekazuje właściwym jednostkom samorządu terytorialnego: część oświatową subwencji ogólnej, w dwunastu ratach miesięcznych, w terminie do 25 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc wypłaty wynagrodzeń, z tym, że rata za marzec wynosi 2/13 ogólnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej; część wyrównawczą i rozwojową subwencji ogólnej, w dwunastu ratach miesięcznych - w terminie do 15 dnia każdego miesiąca; część równoważącą i regionalnym subwencji ogólnej, w dwunastu ratach miesięcznych - w terminie do 25 dnia każdego miesiąca.

Wskazane regulacje, podobnie jak opisany wyżej art. 50 specustawy nie obligują władzy centralnej do wcześniejszego przekazywania samorządom ww. rat części oświatowej subwencji ogólnej. Jest to zależne od decyzji w tym przypadku – ministra do spraw finansów publicznych. W tych okoliczności dopiero najbliższe miesiące pokażą w praktyce, na ile przepis ten umożliwi faktyczne (szybsze) wsparcie samorządów.

Specustawa wprowadziła pewne rozwiązania wspomagające samorządy w sferze szeroko pojętej pomocy społecznej/socjalnej. Zwrot samorządowi środków za udzielaną pomoc socjalną na polecenie wojewody, tzw. zadanie zlecone i zadania własne, czyli dotacje celowe dla samorządów na realizację zadań pomocowych. W tym zakresie na uwagę zasługują regulacje prawne zawarte w art. 12 specustawy. W ust. 1 art. 12 specustawy ustawodawca wymienił takie formy pomocy jak: zakwaterowanie; zapewnienie całodziennego wyżywienia zbiorowego; zapewnienie transportu do miejsc zakwaterowania, finansowanie przejazdów środkami transportu publicznego oraz specjalistycznego transportu przeznaczonego dla osób z niepełnosprawnością w szczególności do miejsc lub pomiędzy miejscami, oraz zapewnienie środków czystości i higieny osobistej oraz innych produktów. W art. 12 ust. 10 specustawy podano zaś, że w związku z realizacją zadań, o których mowa wyżej (ust. 1), wojewoda może wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające na obszarze województwa, państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Co ważne, zadania nałożone w trybie, o którym mowa wyżej w ust. 10, są realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego jako zadania zlecone z zakresu administracji rządowej. Skoro, więc wskazane zadania (na polecenie wojewody) są zadaniami tzw. zleconymi, to i samorząd powinien uzyskać na ten cel stosowne środki z budżetu centralnego. Warto jednak dodać, że takie centralne refinansowanie wydatków samorządowi w zasadzie dotyczy tylko sytuacji, w których to wojewoda inicjuje zadania (wydaje polecenia). Jednocześnie jednak ustawodawca w ramach przepisów ust. 4 i 5 ww. art. 12 specustawy umożliwił samorządom samodzielne (jako tzw. zadania własne) realizowanie zadań na rzecz pomocy obywatelom Ukrainy. Jednostka samorządu terytorialnego, związek jednostek samorządu terytorialnego lub związek metropolitalny, z własnej inicjatywy i w zakresie posiadanych środków, może zapewnić pomoc obywatelom Ukrainy. Zakres pomocy określa w uchwale organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, związku jednostek samorządu terytorialnego lub związku metropolitalnego. Formy i tryb udzielania pomocy określa właściwy organ wykonawczy danej jednostki lub związku. Jednakże w przypadku realizacji zadań własnych, bez polecenia wojewody, ustawodawca nie przewiduje gwarancji przekazania samorządom dodatkowych środków na refinansowanie wydatków. Aczkolwiek pewnym rozwiązaniem może być art. 113 specustawy, gdzie ustanowiono, że bowiem z budżetu państwa mogą być udzielane właściwym jednostkom samorządu terytorialnego dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie zadań związanych z pomocą obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. W przypadku dofinansowania zadań własnych bieżących i inwestycyjnych kwota dotacji może stanowić więcej niż 80% kosztów realizacji zadania.

• Środki dla gmin na wypłaty tzw. świadczenia pieniężnego

„W art. 13 specustawy postanowiono, że każdemu podmiotowi, w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy, może być przyznane na jego wniosek, świadczenie pieniężne z tego tytułu nie dłużej niż za okres 60 dni licząc od dnia przekroczenia granicy. Okres wypłaty świadczenia może być przedłużony w szczególnie uzasadnionych przypadkach. Nadto, co istotne, z punktu widzenia gminy - zadania gminy, są zadaniami z zakresu administracji rządowej zleconymi gminie, a środki przeznaczone na ich realizację zapewnia wojewoda. Zatem, czy nie ma wątpliwości, że gmina uzyska środki z budżetu centralnego na realizację ww. zadania.”

• Środki dotacyjne dla gmin na wypłaty świadczeń rodzinnych na podstawie przepisów szczególnych

Obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny i przysługuje prawo do świadczeń rodzinnych, o których mowa w ustawie z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, odpowiednio na zasadach i w trybie określonych w tych przepisach, z wyłączeniem warunku posiadania karty pobytu z adnotacją „dostęp do rynku pracy”. Wskazana regulacja nawiązuje więc do ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych, gdzie w art. 33 m.in. postanowiono, że świadczenia rodzinne i koszty ich obsługi, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe z ubezpieczenia społecznego oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne są finansowane w formie dotacji celowej z budżetu państwa.

• Środki dotacyjne dla gmin na pokrycie wydatków w zakresie pomocy psychologicznej

Art. 32 specustawy reguluje po pierwsze, że obywatelowi Ukrainy przebywającemu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny może być zapewniona bezpłatna pomoc psychologiczna. Po drugie, pomoc, o której mowa, jest zapewniana przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy. Po trzecie, zapewnienie pomocy psychologicznej należy do zadań zleconych gminy z zakresu administracji rządowej i finansowane jest w formie dotacji celowej z budżetu państwa.

Podsumowanie

Sygnalizowane w ramach niniejszego opracowania możliwe formy wsparcia z budżetu centralnego dla samorządów (zasadniczo o statusie – gmin) powinny zapewnić faktyczną realizację zadań na rzecz potrzebujących obywateli Ukrainy. Z punktu widzenia samorządów kluczowe jest jednak to, aby faktycznie w sposób regularny środki te wpływały do samorządów możliwie szybko i w możliwie największym zakresie kwotowym. Warto, bowiem mieć na uwadze fakt, że ciężar niesienia pomocy spoczywa w przeważającym zakresie właśnie na samorządach (gminnych), rzecz jasna przy nieodzownym wsparciu ze strony lokalnych społeczności samorządowych.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz. U. z 2022 r., poz. 583; ost. zm. Dz. U. z 2022 r., poz. 830);

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz. U. z 2022 r., poz. 655);

Ustawa z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 568);

Ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (j. t. Dz. U. z 2022 r., poz. 655);

Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (j. t. Dz. U. z 2022 r. poz. 615).

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Pensja minimalna robotnika i pracownika samorządowego zrównana. Samorządowcy nie są zadowoleni bo 16,65% dla najniżej wynagradzanych a 5% dla specjalistów

Dla pracowników samorządowych to jest rewolucja. Pensja minimalna w urzędach (otrzymują je osoby na najniższych stanowiskach - I grupa zaszeregowania) została zrównana z pensją minimalną dla całej Polski (4666 zł). W poprzednich latach pensja ta zawsze była niższa o 200-400 zł. Samorządy musiały dopłacić z innych źródeł do ustawowej pensji brakujące pieniądze. I grupa zaszeregowania otrzymała 16,65% podwyżki. Grupy najlepszych specjalistów tylko 5%. Stąd niezadowolenie w samorządach.

MEN: Wykaz dokumentów wymaganych do uzyskania dyplomu zawodowego

Od 11 lutego 2025 r. obowiązuje rozporządzenie w sprawie wykazu dokumentów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie wymaganych do uzyskania dyplomu zawodowego albo dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w zawodzie nauczanym na poziomie technika. Wykaz obejmuje 175 zawodów.

Bezpłatne leki dla seniorów i dzieci. Łatwiejszy dostęp do recept refundowanych i do szczepień. Przepisy już obowiązują

Bezpłatne leki dla seniorów i dzieci. Łatwiejszy dostęp do recept refundowanych i do szczepień. Przepisy weszły w życie w piątek, 14 lutego 2025 r. Nowela rozszerzyła m.in. katalog osób uprawnionych do wystawiania recept na bezpłatne leki dla osób 65 plus oraz poniżej 18 roku życia.

1700 zł dla każdego obywatela w wieku produkcyjnym? Ekonomista: to możliwe [WYWIAD]

A gdyby tak zastąpić 800+, babciowe, zasiłki opiekuńcze, rentę socjalną i inne świadczenia jednym uniwersalnym świadczeniem, które otrzymywałby każdy obywatel w wieku produkcyjnym? O co chodzi o idei dochodu podstawowego i ile by taki program kosztował? Rozmówcą Piotra Nowaka w programie Gość Infor.pl był dr Maciej Szlinder, ekonomista, filiozof, prezes Polskiej Sieci Dochodu Podstawowego.

REKLAMA

Jaka jest prawidłowa temperatura ludzkiego ciała? Już nie 36,6 st. C

Jaka jest prawidłowa temperatura ludzkiego ciała? Kalifornijscy lekarze i antropolodzy uznają starą normę, czyli 36,6 st. C za nieaktualną. Na przestrzeni wieków temperatura się obniżyła. Eksperci przeanalizowali przyczyny tej zmiany.

Polacy źle mierzą temperaturę w czasie choroby

Polacy źle mierzą temperaturę w czasie choroby. Do takich wniosków doszli autorzy raportu pt. „Jak Polacy mierzą temperaturę ciała podczas choroby?”. Jakie błędy są najczęściej popełniane? Na co trzeba zwrocić szczególną uwagę, zwłaszcza w sezonie zachorowań na grypę?

Uposażenia żołnierzy zawodowych w 2025 roku [Tabela stawek]. Podwyżka z wyrównaniem od 1 stycznia

Minister Obrony Narodowej przygotował projekt rozporządzenia w sprawie stawek uposażenia zasadniczego żołnierzy zawodowych. Stawki te mają zostać podwyższone od 5,3% do 7,1% (w zależności od grupy uposażenia) ze skutkiem od 1 stycznia 2025 r. Zatem w 2025 r. (z wyrównaniem od 1 stycznia) nastąpi wzrost uposażenia zasadniczego od 400 zł dla szeregowych, 500 zł dla podoficerów oraz do 1100 zł dla generała - w porównaniu do dotychczasowych stawek. Najniższe uposażenie zasadnicze żołnierza zawodowego wzrośnie o 400 zł - z 6000 zł do 6400 zł.

Co pyli teraz? Kalendarz pylenia na cały rok

Należy pamiętać, że w Polsce, w niektórych regionach jest cieplej, w innych zimniej, w innym okresie pylić będą rośliny i drzewa w południowo-zachodniej części kraju, a w innym w północno-wschodnim. W Polsce najczęściej uczulają pyłki trwa, chwastów oraz drzew.

REKLAMA

Dzień Bezpiecznego Internetu. Ilu Polaków dzieli się swoimi danymi do logowania?

Czy Polacy udostępniają swoje dane do logowania? Z badania "Mobilny Portret Polaka" opublikowanego 11 lutego, w Dniu Bezpiecznego Internetu wynika, że 60 proc. badanych deklaruje, iż nie dzieli się z nikim swoimi danymi do logowania. Co piąty respondent przyznał, że padł ofiarą oszustwa w internecie.

Jak obliczyć trzynastkę dla pracownika samorządowego? RIO: nie można wliczać jednorazowych, nieperiodycznych wypłat do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego

Regionalna Izba Obrachunkowa w piśmie z 28 stycznia 2025 r. wyjaśniła, że do podstawy wymiaru dodatkowego wynagrodzenia rocznego (tzw. trzynastki) wlicza się te składniki wynagrodzenia, które przyjmowane są do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy. Do tej podstawy nie wlicza się natomiast jednorazowych lub nieperiodycznych wypłat za spełnienie określonego zadania bądź za określone osiągnięcie.

REKLAMA