Nieprawidłowości przy ściąganiu podatków lokalnych

Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała 27 kwietnia br. wyniki kontroli gmin m.in. w zakresie realizacji dochodów z podatków lokalnych. Najważniejsze nieprawidłowości, na które zwróciła uwagę NIK w tym zakresie, to niekorzystanie z możliwości przeprowadzania kontroli u podatników i opieszałość w prowadzeniu egzekucji podatków. Nadal też wiele problemów stwarza przyznawanie ulg podatkowych. W rezultacie spadają dochody gmin.

Uchwały i ewidencja podatkowa

W przypadku podatków lokalnych NIK stwierdziła nieprawidłowości w większości skontrolowanych gmin. Dotyczyły one zarówno przygotowania i uchwalania uchwał dotyczących danin lokalnych, aktualizacji baz i ewidencji podatkowych, jak i wymiaru i skuteczności egzekucji podatków należnych gminom.

Rada gminy może wprowadzić w podatkach lokalnych jedynie zwolnienia przedmiotowe. Zwolnienia podmiotowe są zabronione.

Najlepiej w kontroli NIK wypadł obszar uchwał podatkowych, zwłaszcza o stawkach podatku od nieruchomości i środków transportowych. Większe problemy stwarzały uchwały dotyczące ulg i zwolnień podatkowych. Ogółem regionalne izby obrachunkowe (RIO) unieważniły w całości lub części uchwały ponad 20% skontrolowanych gmin, głównie z powodu niedozwolonego stosowania podmiotowych zwolnień podatkowych, co jest niezgodne z przepisami.

Dużo problemów stwarza natomiast ewidencja podatkowa. Przede wszystkim powszechnym zjawiskiem jest brak weryfikacji danych zawartych w tych bazach. Jak stwierdziła NIK, 82% badanych jednostek nie porównywało kompleksowo danych z gminnej ewidencji podatkowej z danymi prowadzonej przez starostów ewidencji gruntów i budynków (EGiB). W praktyce gminy sięgają po informacje z EGiB prawie wyłącznie na potrzeby konkretnych spraw. Poza EGiB, podstawą aktualizacji danych w ewidencji podatkowej są też:

● informacje od starostów o zmianach w EGiB (przekazywane w formie papierowej),

● decyzje powiatowych inspektoratów nadzoru budowlanego o wydaniu pozwolenia na użytkowanie i zawiadomieniu o zakończeniu budowy,

● przekazywane przez notariuszy akty notarialne,

● umowy dzierżawy lokali użytkowych,

● wpisy do centralnej ewidencji i informacji o działalności gospodarczej.

Taki system weryfikacji danych w ewidencji podatkowej jest nie tylko czasochłonny, lecz także nie gwarantuje rzetelności. Według NIK, „wybiórcze sprawdzanie danych, bez wykorzystania możliwości automatycznego i kompleksowego ich porównania z EGiB, zwiększa ryzyko popełnienia błędu lub pominięcia niektórych zmian w ewidencji podatkowej, a w efekcie może negatywnie wpływać na skuteczność poboru podatku”.