Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Rewolucyjne zmiany rozliczeń VAT po wyroku TSUE

Janina Fornalik
Doradca podatkowy, partner w spółce doradztwa podatkowego MDDP. Doradztwem podatkowym zajmuje się od kilkunastu lat, poprzednio w międzynarodowych firmach doradczych. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z podatkiem VAT, m.in. w działalności jednostek samorządu terytorialnego; doradza samorządom w kwestiach dotyczących rozliczania podatku VAT w bieżącej działalności, w zakresie realizowanych inwestycji oraz w ramach przekształceń, reprezentuje w postępowaniach podatkowych i sądowych. Jest autorką licznych publikacji o tematyce prawnopodatkowej.
VAT/ Fot. Fotolia
VAT/ Fot. Fotolia
fot. Fotolia
29 września br. Trybunał Sprawiedliwości UE wydał długo oczekiwany wyrok w sprawie dotyczącej traktowania gminnych jednostek budżetowych jak podatników VAT (C-276/14). Trybunał nie zgodził się ze stanowiskiem Ministra Finansów i uznał, że jednostki budżetowe nie są odrębnymi od gminy podatnikami VAT, a zatem ich obroty z działalności gospodarczej powinny być scalone w jednej deklaracji VAT gminy. Oznacza to rewolucyjne zmiany w rozliczeniach VAT samorządów.

Sprawa trafiła do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) na skutek skierowania pytania prejudycjalnego przez Naczelny Sąd Administracyjny 10 grudnia 2013 r. w sprawie dotyczącej Gminy Wrocław (postanowienie NSA w sprawie o sygn. akt I FSK 311/12). Pytanie to miało następujące brzmienie: czy w świetle art. 4 ust. 2 w związku z art. 5 ust. 3 Traktatu UE jednostka organizacyjna gminy może być traktowana jak podatnik VAT, gdy wykonuje czynności w charakterze innym niż organ władzy publicznej w rozumieniu art. 13 dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, mimo że nie spełnia przewidzianego w niej warunku samodzielności?

Kryterium samodzielności

Dokonując analizy spornego zagadnienia, TSUE uznał, że w świetle definicji podatnika określonej w art. 9 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: dyrektywa 112) kluczowe jest rozstrzygnięcie, czy polskie jednostki budżetowe prowadzą samodzielnie działalność gospodarczą, co pozwoliłoby uznać je za odrębnych od gminy podatników podatku od towarów i usług (VAT) – jak chciał tego Minister Finansów (MF). TSUE zgodził się z opinią rzecznika generalnego wydaną w tej sprawie, że do podmiotów prawa publicznego należy stosować te same kryteria oceny przesłanki samodzielności wykonywania działalności gospodarczej, które są stosowane do podmiotów prywatnych.

Polecamy książkę: VAT 2017. Komentarz

Powołując się na swoje wcześniejsze wyroki, TSUE podkreślił, że w celu ustalenia, czy jednostka budżetowa prowadzi samodzielnie działalność gospodarczą, należy zbadać, czy w ramach prowadzenia tej działalności jest ona podporządkowana gminie, do której należy. Trybunał odwołał się do opinii rzecznika generalnego w zakresie przesłanek, które należy wziąć pod uwagę przy ocenie samodzielności działalności gospodarczej w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 112. W tym względzie należy zbadać, czy:

● działalność jest prowadzona we własnym imieniu, na własny rachunek i własną odpowiedzialność oraz

Dalszy ciąg materiału pod wideo

● podmiot ponosi ryzyko gospodarcze w związku z prowadzoną działalnością.

O opinii rzecznika generalnego TSUE w sprawie traktowania gminnych jednostek budżetowych jak podatników VAT pisaliśmy w nr. 15–16 GSiA z 2015 roku w artykule „Opinia rzecznika generalnego niekorzystna dla polskiego rządu”.

TSUE zwrócił uwagę na to, że z postanowienia odsyłającego wynika, iż jednostki budżetowe wykonują działalność gospodarczą powierzoną im w imieniu i na rachunek gminy Wrocław oraz że nie odpowiadają one za szkody spowodowane tą działalnością, ponieważ odpowiedzialność tę ponosi wyłącznie gmina. W konsekwencji TSUE orzekł, że gminę, taką jak gmina Wrocław, i jej jednostki budżetowe należy uznać za jednego i tego samego podatnika w rozumieniu art. 9 ust. 1 dyrektywy 112. TSUE podzielił więc stanowisko zaprezentowane w uchwale NSA wydanej w poszerzonym składzie siedmiu sędziów z 24 czerwca 2013 r. (sygn. akt I FPS 1/13), w której NSA uznał, że jednostki budżetowe gmin nie są odrębnymi od gminy podatnikami podatku VAT ze względu na brak wystarczającej samodzielności w prowadzonej działalności.

Zobacz również: Gmina i jej jednostki jednym podatnikiem VAT

Działanie retrospektywne

Trybunał nie przychylił się do wniosku polskiego rządu, aby ograniczyć w czasie skutki wyroku TSUE, czyli uznać, że będzie on mieć zastosowanie jedynie co do przyszłości. Rząd podkreślał, że wyrok TSUE, nakazujący traktowanie jednostek budżetowych jako jednego podatnika VAT razem z gminą, wpłynąłby znacząco na model funkcjonowania samorządu terytorialnego w Polsce i miałby negatywne skutki dla całego sektora finansów publicznych. Tymczasem polskie władze fiskalne w dobrej wierze uważały jednostki budżetowe za odrębnych od gminy podatników VAT. Trybunał zwrócił uwagę na to, że ograniczenie w czasie skutków orzeczenia TSUE (na podstawie ogólnej zasady pewności prawa leżącej u podstaw porządku prawnego UE) może być stosowane w wyjątkowych wypadkach przy spełnieniu dwóch przesłanek:

1) działania zainteresowanych w dobrej wierze oraz

2) ryzyka poważnych trudności gospodarczych.

TSUE zaznaczył, że rząd polski nie wykazał ryzyka wystąpienia poważnych trudności, gdyż stwierdził na rozprawie, że nie jest w stanie ocenić spornych konsekwencji gospodarczych.

Możliwe konsekwencje

Wyrok TSUE ma bardzo istotne znaczenie dla jednostek samorządu terytorialnego. Z jednej strony, wprowadza dla nich dodatkowe obciążenia administracyjne, a z drugiej strony, może stanowić podstawę do odzyskania istotnych kwot podatku VAT.

Wykładnia unijnego Trybunału jest odmienna od dotychczasowej praktyki stosowanej w większości gmin, które postępowały zgodnie ze stanowiskiem Ministerstwa Finansów i traktowały jednostki budżetowe jak odrębnych podatników. Skutkiem tego był brak rejestracji niektórych jednostek budżetowych dla celów VAT i brak rozliczania VAT od wykonywanych czynności, z uwagi na nieprzekroczenie ustawowego progu obrotów rocznych (obecnie 150 tys. zł). Tymczasem, zgodnie z wyrokiem TSUE, obroty te powinny być uwzględniane w deklaracjach VAT gminy, co może skutkować powstaniem zaległości podatkowych i koniecznością zapłaty odsetek. Ponadto problemem może okazać się brak fiskalizacji sprzedaży dokonywanej przez jednostki na rzecz osób fizycznych, przy czym niemożliwe jest już wypełnienie tego obowiązku za okresy przeszłe. W tym zakresie MF zaprezentowało w wydanym komunikacie słuszne stanowisko, że dotychczasowe rozliczenia gmin nie będą kwestionowane. Niezasadne byłoby stosowanie sankcji wobec gmin, skoro błędne rozliczenia (niezgodne z wyrokiem TSUE) były wynikiem praktyki organów podatkowych.

W przyszłości gminy niewątpliwie będą musiały zmienić swoje rozliczenia VAT i konsolidować księgi podatkowe wszystkich jednostek budżetowych i samej gminy, co wymagać będzie dodatkowych nakładów pracy administracyjnej oraz w większych gminach – które mają wiele jednostek budżetowych – wdrożenia specjalnych systemów księgowo-podatkowych. Zasady scalania rozliczeń VAT będą analogiczne, jak stosowane obecnie w firmach wielooddziałowych, przy czym metodologia tego procesu może być zróżnicowana (rejestry VAT sporządzane w jednostkach i agregowane w gminie do jednej deklaracji bądź scentralizowany system prowadzenia rejestrów dla całej gminy wraz z jednostkami, np. przez specjalnie w tym celu utworzony zespół/dział). Wychodząc naprzeciw gminom, MF daje im czas na przygotowanie się do nowych rozliczeń do połowy 2016 roku – tak wynika z wydanego komunikatu MF. Do tego czasu nie będą kwestionowane rozliczenia gmin dokonywane według dotychczasowego modelu.

Należy jednak pamiętać, że konsolidacja taka może mieć też wymierne korzyści dla JST. Wyeliminuje bowiem wątpliwości dotyczące odliczania VAT od inwestycji gminnych wykorzystywanych w działalności jednostek. Przykładem takiej inwestycji jest budowa przez gminę sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, która po wybudowaniu została przekazana do użytkowania jednostce budżetowej wykonującej zadania gminy w zakresie dostawy wody i odprowadzania nieczystości. Jeśli gminy nie odliczyły VAT od wydatków związanych z działalnością jednostek budżetowych, mogą dokonać korekty rozliczeń VAT w granicach okresu przedawnienia.

Środki unijne

Dodatkowym problemem wynikającym z orzeczenia TSUE będzie rozliczanie przez gminy dofinansowania ze środków unijnych w sytuacji, gdy VAT był pokrywany z funduszy jako koszt kwalifikowalny. Instytucje wdrażające mogą bowiem ponownie weryfikować zasadność otrzymanego przez gminy dofinansowania w części pokrywającej VAT.

VAT jest objęty dofinansowaniem wyłącznie wówczas, gdy przepisy nie umożliwiają jego odzyskania z urzędu skarbowego. Mimo że prawo się nie zmieniło, jednak zmiana interpretacji przepisów spowodowana wyrokiem Trybunału skutkuje w niektórych sytuacjach uzyskaniem prawa do odliczenia VAT, które wcześniej nie było akceptowane przez organy podatkowe. Ministerstwo Finansów w wydanym komunikacie twierdzi wprawdzie, że nie przewiduje konieczności zwrotu części dofinansowania unijnego pokrywającego VAT, jeśli gmina nie skoryguje swoich rozliczeń VAT i nie odzyska VAT z urzędu skarbowego. Jest to jednak kwestia kontrowersyjna i stanowisko w tej sprawie powinno zająć Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, które odpowiada za koordynację wdrażania funduszy unijnych, a ostatecznie nawet kwestia może się oprzeć o unijne instytucje rozliczające fundusze.

Polecamy serwis: Podatki i opłaty

Warto wskazać, że Trybunał odniósł się w omawianym wyroku tylko do gminnych jednostek budżetowych, mimo że pytanie prejudycjalne odnosiło się bardziej ogólnie do gminnych jednostek organizacyjnych. Niejasne pozostaje więc traktowanie na gruncie VAT zakładów budżetowych, które działają na innych zasadach niż jednostki budżetowe. Obecnie zarówno sądy, jak też organy podatkowe stoją na stanowisku, że zakłady budżetowe charakteryzują się większą samodzielnością w wykonywaniu działalności gospodarczej niż jednostki budżetowe, co pozwala uznać je za odrębnych podatników VAT – taką tezę zawarł m.in. NSA w uchwale wydanej 24 czerwca 2013 r. w sprawie jednostek budżetowych.

JANINA FORNALIK

Autorka jest doradcą podatkowym i starszym menedżerem w zespole rozliczeń VAT w samorządach w MDDP Michalik Dłuska Dziedzic i Partnerzy

PODSTAWY PRAWNE

● ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (j.t. Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1223)

● art. 9 dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L 347 z 11 grudnia 2006 r., str. 1; ost. zm. Dz.Urz. UE L 330 z 15 listopada 2014 r., str. 60)

Polecamy serwis: Finanse

Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
Źródło: Gazeta Samorządu i Administracji
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Sektor publiczny
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Polska opieka zdrowotna należy do najbardziej niedofinansowanych w UE

    Polski system zdrowia skrytykowany – jakie są zastrzeżenia? Według analizy prof. Johna Yfantopoulosa z greckiego Instytutu Badań Polityczno-Ekonomicznych i Społecznych IPOKE, polska opieka zdrowotna należy do najbardziej niedofinansowanych w UE. Dlatego koszty ponoszone przez pacjentów są bardzo wysokie, a 2/3 z nich dotyczy leków. Czy da się poprawić rentowność systemu zdrowia? 

    1 czerwca 2023 r. dodatkowa sesja maturalna [Matura 2023]

    W czwartek o godz. 9.00 egzaminem z języka polskiego na poziomie podstawowym rozpocznie się dodatkowa sesja egzaminów maturalnych. 

    Sesja letnia egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie [Formuła: 2012, 2017, 2019]

    W czwartek rozpoczyna się letnia sesja egzaminów zawodowych i egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie. Egzaminy składają się z dwóch części: pisemnej i z części praktycznej na stanowisku egzaminacyjnym.

    Od 1 czerwca 2023 r. bezpłatne szczepienia dzieci przeciwko HPV

    Dziewczynki i chłopcy w wieku 12 i 13 lat mogą już szczepić się przeciw HPV.

    Pierwsza od 13 lat podwyżka wynagrodzeń konsultantów zdrowia. Rocznie nie więcej niż 17 000 zł - 23 000 zł

    W II kwartale 2023 r. podwyżka wynagrodzeń dla konsultantów w ochronie zdrowia. Pierwsza od 13 lat.

    Stopnie alarmowe na terenie całej Polski do 31 sierpnia 2023 r.

    Rządowe Centrum Bezpieczeństwa poinformowało 31 maja 2023 r., że premier Mateusz Morawiecki podpisał zarządzenia, które przedłużają do 31 sierpnia 2023 roku obowiązywanie stopni alarmowych: 3. stopnia CHARLIE-CRP, 2. stopnia BRAVO na terenie całego kraju oraz 2. stopnia BRAVO wobec polskiej infrastruktury energetycznej, mieszczącej się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

    Mamo, Twój pokarm to najlepszy i najzdrowszy sposób żywienia

    Karmienie piersią jest tematem kolejnej "Środy z Profilaktyką", przypadającej 31 maja w ramach akcji edukacyjnej Narodowego Funduszu Zdrowia. Od 26 maja do 1 czerwca trwa Ogólnopolski Tydzień Promocji Karmienia Piersią.

    ZUS informuje: Jeżeli PUE-ZUS nie zadziałał i nie stworzyliśmy wniosku o zwrot składki, powinieneś sam go stworzyć

    Jeżeli z rozliczenia rocznego wynika nadpłata a na profilu płatnika na PUE ZUS nie utworzył się wniosek o jej zwrot, od 30 maja 2023 r. płatnik składek może sporządzić taki wniosek samodzielnie.

    DGP: Sejm zlikwidował specjalny zasiłek opiekuńczy [nowelizacja, zmiany]

    Po 11 latach od wprowadzenia z systemu świadczeń rodzinnych zniknie specjalny zasiłek opiekuńczy, choć osoby, które nabędą do niego prawo jeszcze do końca tego roku, będą mogły je zachować również po 1 stycznia 2024 r.

    Nowelizacja: Masz służbowy laptop? Pracodawca musi Ci udostępnić monitor stacjonarny. Może się z tego wykpić podstawką, myszką i klawiaturę

    Pracodawcy będą musieli wyposażyć pracowników korzystających z przenośnych komputerów w dodatkowy monitor stacjonarny lub podstawkę do laptopa oraz odrębną mysz i klawiaturę.

    Wojsko proponuje: rezerwiści będą ćwiczyć raz na kwartał. Co najmniej

    Aktywni rezerwiści będą ćwiczyć w swoich jednostkach co najmniej raz na kwartał. 

    Pierwsza taka diagnoza w Polsce. Pacjent chory przez smog

    Mimo, że wpływ oddychania zanieczyszczonym powietrzem na zdrowie jest dobrze udokumentowany w badaniach naukowych, czynnik ten nie był rozpoznawany w diagnozach lekarskich jako główna przyczyna problemów ze zdrowiem. Aż do teraz.

    30 maja - Światowy Dzień Świadomości SM. Za ryzyko zachorowania aż w 70% odpowiadają czynniki środowiskowe

    Na stwardnienie rozsiane (SM) choruje w Polsce blisko 50 tys. osób. Początek choroby przypada zwykle na okres między 20 a 40 rokiem życia, częściej chorują kobiety. 30 maja obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości SM.

    Darmowe leki dla dzieci i osób 65+ już od września 2023 r.?

    Program darmowych leków dla dzieci i osób 65+ wejdzie najpóźniej od początku 2024 r., ale rozważamy też scenariusz od września 2023 r. Jesteśmy po analizie, która pokazuje, że jesteśmy jeszcze w stanie kosztowo w tym roku zmieścić te leki - powiedział minister zdrowia Adam Niedzielski.

    Rewolucja w planowaniu przestrzennym: Jak nowe zmiany wpłyną na twoją gminę?

    Sejm przyjął przygotowaną przez MRiT nowelizację ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

    Analiza trendów: Dlaczego Polska boryka się ze wzrostem śmiertelności z powodu raka piersi?

    Zachodzi wiele pozytywnych zmian w leczeniu raka piersi. Polska wciąż jest jednak w Europie jedynym krajem, w którym rośnie śmiertelność z jego przyczyny.

    Podwyżka dla 3 mln Polaków o 600 zł w 2024 r. Pracodawcy chcą 0 zł podwyżki

    Minister Maląg: w 2024 r. płaca minimalna wyniesie powyżej 4,2 tys. zł. To podwyżka o powyżej 600 zł w stosunku do 2023 r.

    HPV: Od 1 czerwca 2023 r. dzieci 12 i 13-letnie można zaszczepić bezpłatnie

    Od 1 czerwca 2023 r. dzieci 12 i 13-letnie (urodzone od 1 stycznia 2010 r. do ukończenia 14. roku życia) będzie można zaszczepić bezpłatnie. 

    Dbamy o zdrowie poprzez aktywność: nordic walking

    Nordic walking w dziś znanej nam formie, został zaprezentowany w roku 1997 w Finlandii. Pierwotnie był to letni trening biegaczy narciarskich. Wkrótce stał się ciekawym i skutecznym treningiem dla wszystkich.

    Iga Świątek pojechała do Paryża bronić tytułu

    "Cieszę się, że jestem zdrowa" - zapewniła Iga Świątek na konferencji prasowej przed rozpoczęciem wielkoszlemowego French Open. Do Paryża, gdzie polska tenisistka będzie broniła tytułu, przyjechała po kreczu w ćwierćfinale turnieju w Rzymie.

    Przechodzisz na emeryturę? Prosty trik zwiększy ją nawet o 500 zł miesięcznie

    Trik jest prosty. I …. legalny. Po prostu przejdź na emeryturę w lipcu albo sierpniu 2023 r. 

    Whistleblowing – najnowszy projekt ustawy o sygnalistach

    25 maja 2023 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawiła się kolejna wersja projektu ustawy datowana na dzień 27 marca 2023 r. Obecnie projekt ustawy jest na Komitecie Stałym Rady Ministrów.

    Stażysta plus: Jak otrzymać 3000 zł miesięcznie stypendium jako stażysta [PFRON]

    Maksymalna wysokość stypendium na jednego beneficjenta ostatecznego nie może przekroczyć kwoty 3.000 zł brutto na jeden miesiąc.

    KE daje Polsce na uchodźcę z Ukrainy 200 euro. Polska ma płacić 22 000 euro na uchodźcę w Paryżu

    Andrzej Sadoś wskazał, że w Polsce 1 mln uchodźców z Ukrainy jest objętych ochroną międzynarodową, a UE na pomoc im przekazała 200 mln euro. 

    Czy konsument będzie przymusowo korzystał z rachunku bankowego w 2024 r.?

    Uchylenie przepisów obniżających limit płatności gotówkowych z 15 do 8 tys. zł, a także wprowadzających obowiązek płatności za pośrednictwem rachunku bankowego przez konsumenta, kiedy wartość transakcji z przedsiębiorcą przekracza 20 tys. zł od 2024 r. - przewiduje projekt, nad którym pracować będzie dalej Sejm.