REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego

Kancelaria Kopeć & Zaborowski
Kopeć & Zaborowski (KKZ) to jedna z wiodących firm na polskim rynku prawniczym, specjalizująca się w sprawach z zakresu prawa karnego, gospodarczego, prasowego, ochrony dóbr osobistych a także z zakresu prawa pracy. Innym aspektem działalności KKZ jest przeprowadzanie na zlecenie podmiotów gospodarczych profesjonalnych audytów śledczych związanych z wykrywaniem nadużyć wewnątrz firm, a także mającymi na celu racjonalizację wydatków.
Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego
Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego
ShutterStock

REKLAMA

REKLAMA

Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego to bardzo ważna kwestia z punktu widzenia obywatela. Kto sprawuje nadzór nad samorządem? Czy może to robić obywatel?

Zasada demokratycznego państwa prawnego wyznacza pewne standardy w zakresie aktów prawnych, które mogą dotyczyć obywateli i nakładać na niego obowiązki lub przyznawać prawa. Jedną z nich jest zasada legalizmu, czyli działania państwa na podstawie i w granicach prawa a także konieczność zapewnienia odpowiedniego nadzoru i kontroli nad takimi aktami, w tym także z inicjatywy samego obywatela.

REKLAMA

REKLAMA

W zakresie aktów powszechnie obowiązującego prawa miejscowego (aktów normatywnych wydawanych przez jednostki samorządu terytorialnego) istnieje kilka niezależnych od siebie mechanizmów kontroli, które dla obywateli mogą wydawać się podobne a przez to mylące. Niniejszy artykuł stanowi próbę usystematyzowania informacji o takich mechanizmach i wskazanie, który z nich może być zainicjowany przez obywatela.

Dla uproszczenia odbioru niniejszego opracowania opisane zostaną procedury przewidziane w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej „USG”), jednakże, jeśli nie wskazano inaczej, analogiczne instytucje zostały przewidziane także w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (dalej „USP”) oraz ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa („USW).

Nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego

Konstytucja RP odnosi się do organów nadzoru nad działalnością samorządu terytorialnego w art. 171 ust. 2. Przepis ten przewiduje, że organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych - regionalne izby obrachunkowe. Norma ta powtórzona została w każdej z ustaw samorządowych (art. 86 USG, art. 76 USP i art. 78 USW). W nadzorze nad działalnością gminną uczestniczą także minister właściwy do spraw administracji publicznej i organy gminy, choć nie są one organami nadzoru.

UWAGA: Nie można uznać za organ nadzoru nad samorządem terytorialnym także sądów administracyjnych oceniających legalność uchwał (zarządzeń) organów jednostki samorządu terytorialnego.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

REKLAMA

Z punktu widzenia tematyki niniejszego artykułu kluczową rolę odgrywa wojewoda oraz, w pewnym ograniczonym zakresie regionalna izba obrachunkowa, która sprawuje nadzór nad działalnością gminną w zakresie spraw finansowych (np. dotyczących budżetu czy podatków i opłat lokalnych). Wojewoda sprawuje nadzór w pozostałych sprawach i z tego powodu wojewodę uznaje się za podstawowy organ nadzoru. W razie sporu na jego rzecz należy domniemywać kompetencję nadzorczą w konkretnej sprawie.

Najważniejszym przepisem urzeczywistniającym mechanizm nadzoru nad gminą jest art. 90 USG (odpowiednio art. 79 USP dla powiatu i art. 81 USW dla województwa), nakładający na wójt (burmistrza lub prezydenta) obowiązek przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Nadzór ten nazywany jest nadzorem ustrojowym, wykonywanym na podstawie przepisów ustrojowych. Zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych poddanie aktu innemu środkowi nadzoru, np. obowiązkowi uzgodnienia statutu gminy z organem nadzoru - Prezesem Rady Ministrów nie wyłącza bieżącego nadzoru wojewody - wójt nie jest zatem zwolniony z tego obowiązku.

Przepis ten jest wykładany w ten sposób, że obowiązek przedłożenia uchwał i zarządzeń, określany jako sposób wykonywania bieżącego nadzoru nad działalnością gminy, dotyczy każdej uchwały i zarządzenie organów gminy. Sądy administracyjne, wskazują że o podleganiu uchwał i zarządzeń nie decyduje ich charakter prawny - nadzór obejmuje akty normatywne o charakterze powszechnie obowiązującym, a także akty normatywne o charakterze wewnętrznym i akty nienormatywne. Każda uchwała i każde zarządzenie organu gminy, bez względu na ich charakter prawny, podlegają nadzorowi organów nadzoru. Spod nadzoru wyłączone są akty niebędące uchwałami ani zarządzeniami. Przede wszystkim chodzi tu, na podstawie wyłączenia z art. 102 USG o rozstrzygnięcia indywidualne wydawane w toku postępowania administracyjnego z KPA. Niejednolicie ujmowane w literaturze jest to, czy nadzorowi podlegają rozstrzygnięcia wywołujące skutki prywatnoprawne, w tym w zakresie zarządu majątkiem gminy.

Po upływie terminów z art. 90 ust. 1 USG (7 lub 2 dni) wójt nadal jest zobowiązany do przedłożenia uchwał lub zarządzeń organowi nadzoru. Z wyroku NSA z dnia 22 listopada 1990 r. sygn. akt: SA/Gd 965/90 wynika, że ustawodawca nie przewidział wygaśnięcia tego obowiązku i zastąpienia go przez inny lub przez sankcję. Przekroczenie terminu nie pociąga za sobą ujemnych skutków prawnych co do samej uchwały, jak również co do możliwości podjęcia działań nadzorczych przez wojewodę.

Z kolei kompetencja wojewody do wydania rozstrzygnięcia nadzorczego jest ograniczona w czasie - termin realizacji kompetencji wskazany w art. 91 ust. 1 USG jest terminem materialnym, prekluzyjnym, określa bowiem okres, po upływie którego organ nadzoru nie może skorzystać z przysługujących mu kompetencji. Termin ten biegnie od dnia doręczenia uchwały wojewodzie. Jeżeli organ nadzoru w terminie 30 dni od doręczenia uchwały nie stwierdzi jej nieważności, może tego dokonać jedynie sąd administracyjny na skutek wniesienia skargi przez ten organ.

UWAGA: Kompetencja dla sądu administracyjnego w tym zakresie wynika z art. 93 USG a organ nadzoru na tym etapie jest jedynie skarżącym a nie rozstrzygającym sprawę. Tego trybu nie należy mylić z instytucją przewidzianą w art. 98 USG, zgodnie z którym gmina lub związek międzygminny ma prawo zaskarżyć do sądu administracyjnego rozstrzygnięcia organu nadzorczego jej dotyczące, w tym decyzję o stwierdzeniu nieważności uchwały lub zarządzenia.

Czy obywatel może sprawować nadzór nad jednostkami samorządu terytorialnego?

Co ważne, w żadnym z opisanych powyżej trybów udziału nie bierze indywidualny obywatel, nawet jeśli dana uchwała dotyczyłaby jego interesów prawnych. Jednakże jak wskazano na wstępie, obywatel ma zagwarantowaną możliwość wzięcia czynnego udziału oraz inicjowania postępowań, gdy, uważa że jego prawa zostały naruszone przez jednostkę samorządu terytorialnego.

Ten mechanizm urzeczywistniony został w art. 101 USG (oraz art. 87 USP i art. 90 USW), zgodnie z którym obywatel, którego interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą lub zarządzeniem, podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, może zaskarżyć uchwałę lub zarządzenie do sądu administracyjnego. Szczegółowy opis tej instytucji został opisany w moim wcześniejszym artykule „Jak obywatel może kwestionować uchwały samorządów? Zaskarżanie aktów prawa miejscowego do sądu administracyjnego”.

UWAGA: Żadnego z powyższych trybów, zarówno dostępnego dla obywatela zaskarżenia do sądu administracyjnego, jak i trybów związanych z nadzorem nad samorządem, nie należy mylić z prawem do wniesienia odwołania od decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego lub wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy przez organ, gwarantowanego przez KPA.

Podsumowując, istnieje kilka niezależnych od siebie trybów mających zapewnić zgodność z prawem aktów wydawanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Tryby związane z nadzorem, głównie wojewody, nad samorządem nie przewidują udziału obywatela w takim postępowaniu. Błędem jest zatem kierowanie przez niezadowolonego z danego aktu obywatela, do wojewody jakiegokolwiek pisma wnoszącego o jego uchylenie czy stwierdzenie nieważności. Także z uwagi na termin w jakim wojewoda może zrealizować swoje uprawnienie nadzorcze, bezcelowe może okazać się lobbowanie na rzecz interwencji wojewody w ramach uprawnień nadzorczych. Dla obywatela przewidziana została osobna instytucja prawna, polegająca na zaskarżeniu uchwały lub zarządzenia do sądu administracyjnego.

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Cyfryzacja. Kluczowe wyzwania i szanse dla polskich przedsiębiorstw. Podsumowanie 2024 r. Co przyniesie rok 2025?

Cyfryzacja. Kluczowe wyzwania i szanse dla polskich przedsiębiorstw. Podsumowanie 2024 r. Co przyniesie rok 2025? Transformacja cyfrowa redefiniuje sposób, w jaki działają firmy na całym świecie. Jak polscy przedsiębiorcy mogą wykorzystać cyfryzację do zwiększenia konkurencyjności i innowacyjności?

Nie będzie podwyższenia stawki VAT przy sprzedaży żywych zwierząt koniowatych

Nie będzie podwyższenia stawki VAT przy sprzedaży żywych zwierząt koniowatych. Resort rolnictwa poinformował, że po kilkukrotnej interwencji i zdecydowanym sprzeciwie ministra rolnictwa i rozwoju wsi Czesława Siekierskiego odstąpiono od podwyższenia stawki VAT na sprzedaż żywych zwierząt koniowatych.

Brak porozumienia w sprawie lekcji religii. MEN ogłasza koniec konsultacji

Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski nie osiągnęła porozumienia w sprawie lekcji religii. Episkopat zapowiedział, że wobec naruszenia obowiązujących przepisów, strona kościelna będzie podejmować dalsze kroki prawne. MEN zakończyło proces konsultacji publicznych dotyczących organizacji lekcji religii i etyki w szkołach.

11 nowych wyrobów z województwa lubelskiego wpisanych na ministerialną listę produktów tradycyjnych

Na ministerialną listę produktów tradycyjnych trafiło 11 nowych wyrobów z województwa lubelskiego. Są to między innymi bandzwoły z fasolą, trawnicka lemieszka i szczodroki karczmiskie. 

REKLAMA

Doustne i donosowe produkty immunostymulujące (szczepionki) w zaktualizowanym wykazie substancji czynnych wchodzących w skład produktów leczniczych, które można sprzedawać w placówkach obrotu pozaaptecznego i w aptekach. [Projekt rozporządzenia]

Doustne i donosowe produkty immunostymulujące (szczepionki) w zaktualizowanym wykazie substancji czynnych wchodzących w skład produktów leczniczych, które można sprzedawać w placówkach obrotu pozaaptecznego i w aptekach. Projekt trafił do konsultacji.

Poniosłeś straty w wyniku deszczu nawalnego lub powodzi? Złóż wniosek do 31 stycznia 2025 r. Dopłaty od 1 tys. zł do 3 tys. zł na ha upraw rolnych

Poniosłeś straty w wyniku deszczu nawalnego lub powodzi? Złóż wniosek do 31 stycznia 2025 r. Dopłaty od 1 tys. zł do 3 tys. zł na ha upraw rolnych. Jak złożyć wniosek? Jakie są stawki dopłat do powierzchni zniszczonych upraw?

Dlaczego Polska sprzeciwia się umowie UE-Mercosur? Trzy główne powody, a także możliwe scenariusze

Polska jednoznacznie mówi "nie" umowie handlowej UE-Mercosur. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ostrzega przed jej konsekwencjami dla rolnictwa i standardów produkcji w UE. Co budzi największe obawy? Jakie będą dalsze kroki Unii Europejskiej i polskiego rządu?

D. Trump: rozważę wycofanie się z NATO, jeśli Europejczycy nie będą traktować nas uczciwie

Jeśli Europejczycy będą traktować nas uczciwie, zostaniemy w NATO, ale jeśli nie, absolutnie rozważę wyjście z Sojuszu - oświadczył prezydent elekt USA Donald Trump w wywiadzie w NBC. Trump powiedział też, że Ukraina może spodziewać się mniejszego wsparcia i że "aktywnie" stara się doprowadzić do końca wojny.

REKLAMA

Matura 2025. Próbny egzamin z matematyki. Odpowiedzi [ARKUSZE Z CKE]

W czwartek 5 grudnia rozpoczęły się się próbne egzaminy maturalne organizowane przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Potrwają do 17 grudnia. Dziś 6 grudnia egzamin z matematyki. Publikujemy zadania wraz z odpowiedziami. 

Samorządy apelują o zmiany: Obecne regulacje mogą przynieść więcej szkód niż korzyści organizacjom pracującym z dziećmi i młodzieżą

Samorządowcy deklarują poparcie dla idei ochrony małoletnich i przeciwdziałania przestępstwom na tle seksualnym. Alarmują jednak, że obowiązujące przepisy powodują nadmierną biurokratyzację oraz utrudniają funkcjonowanie małych, lokalnych organizacji pracujących z dziećmi i młodzieżą. Niektóre podmioty będą zmuszone do ograniczenia swojej działalności.

REKLAMA