RODO 2018 i 2019: Najważniejsze zmiany w ochronie danych osobowych

Marta Pawłowska: Panie Mecenasie, RODO obowiązuje już 5 miesięcy. Co się wydarzyło w zakresie ochrony danych osobowych przez ten okres?

Paweł Ludwiczak: Z jednej strony zmalała panika związana z RODO. Z drugiej strony wiele podmiotów nadal lekceważy ciążące na nich obowiązki z zakresu danych osobowych. Niestety mam wrażenie, że zaczyna działać mechanizm „Straszyli RODO, nic się nie stało oprócz absurdów RODO, mam ważniejsze rzeczy na głowie niż RODO”. 

Oczywiście, cały czas słyszymy o kolejnych absurdach w RODO, ale to też pokazuje jak niska była i jest świadomość prawa w tym zakresie i że powoli ona rośnie.

2.    Przypomnijmy może kogo dotyczy RODO i co zmieniło w polskim systemie prawnym?

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) obowiązuje bezpośrednio i ma pierwszeństwo przed ustawami. 

RODO ujednoliciło zasady ochrony prawa i wolności osób fizycznych, w szczególności ich prawo do ochrony danych osobowych w całej UE.

Przypomnę, że RODO nie ma zastosowania do przetwarzania danych osobowych przez osoby fizyczne w ramach czynności o czysto osobistym lub domowym charakterze.

Projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia 2016/679 przewiduje zmianę ponad stu kilkudziesięciu ustaw. 

3.    Już 21 października 2018 r. wybory samorządowe. Jaki wpływ ma RODO na tegoroczne wybory? Co się zmieniło? Czy unijne rozporządzenie sparaliżuje wybory samorządowe 2018?

Czytałem parę artykułów ostrzegających, że RODO sparaliżuje wybory samorządowe w 2018 r. Na szczęście nic takiego się nie stało i nie stanie. 

Były i są pewne wątpliwości prawne, choćby co do zbierania i przetwarzania podpisów poparcia, uprawnień członków komisji i urzędników wyborczych do przetwarzania danych osobowych, czy zasad funkcjonowania lokali wyborczych.

Oczywiście musiały nastąpić pewne zmiany np. musiał zostać wyłączony monitoring wizyjny w lokalach wyborczych, komisje wyborcze powinny być wyposażone w specjalne szablony nakładane na spisy wyborców itd. ale wygląda na to że wszystko jest pod kontrolą.

4.    RODO wymusiło zmiany w wielu ustawach. Czy na zmiany w Kodeksie wyborczym również miało wpływ?

Owszem RODO wymusza zmiany w wielu ustawach (część z nich została już wprowadzona). Również w Kodeksie wyborczym wymusiła pewne drobne zmiany. Takim sztandarowym przykładem jest uchylenie art. 52 § 7 i § 7a, § 8 i § 10 kodeksu wyborczego, czyli zlikwidowanie transmisji z lokali wyborczych za pośrednictwem publicznie dostępnej sieci elektronicznego przekazywania danych.

5.    Czy polski ustawodawca uporał się z wprowadzeniem zmian, które wymusiło na nas RODO?

Niestety tylko częściowo. Mamy nową ustawę o ochronie danych osobowych z dnia 10 maja 2018 r.

Niestety cały czas trwają prace nad projektem ustawy o zmianie niektórych ustaw w związku z zapewnieniem stosowania rozporządzenia 2016/679, który przewiduje zmianę ponad stu kilkudziesięciu ustaw. 

6.    Jeszcze przed 25 maja 2018 r. wiele słyszało się o sankcjach RODO? Jak to wygląda w praktyce? 

Nie słyszałem by Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych nałożył już na kogoś karę w wysokości paru milionów złotych. Natomiast w innych krajach Unii Europejskiej właściwe krajowo organy zaczęły już korzystać z nowych przepisów.  

Myślę, że w Polsce wcześniej lub później też do tego dojdzie. Chciałbym podkreślić, że to bardzo dobrze, że mamy Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, który działalność zaczął od działalności edukacyjnej, a nie nakładania wielomilionowych kar. 

7.    RODO ma na celu m.in. silniejszą ochronę danych osobowych. Czy Pana zdaniem dane osobowe są lepiej chronione?

Na pewno RODO dało nam narzędzia do lepszej ochrony naszych danych osobowych. Teraz pytanie jak je wykorzystamy. Aby nasze dane osobowe były lepiej chronione potrzeba:

1)    zwiększenia świadomości  i aktywności każdego nas osobna

2)    większej aktywności opinii publicznej, przedsiębiorców, instytucji publicznych itd.

3)    zdecydowanych i mądrych działań instytucji publicznych, zwłaszcza PUODO i sądów.

8.    Konsumenci zyskali prawo do bycia zapomnianym. Nadal wiele osób nie wie jak z niego skorzystać. Czy może Pan Mecenas powiedzieć jak konsument może z tego prawa skorzystać? Co powinien zrobić, gdzie i do kogo się zgłosić?

Najkrótsza odpowiedź – zgłosić się o pomoc do eksperta.

Ale oczywiście każdy z nas może samodzielnie podjąć odpowiednie działania:

Po pierwsze należy ustalić kto ma nasze dane – możemy złożyć takie żądanie w dowolnej formie, mogą też przydać się np. e-maile z informacją kto przetwarza nasze dane. 

Po drugie w zależności od sytuacji możemy zgłosić sprzeciw wobec przetwarzania, wycofać wcześniej udzieloną zgodę lub żądać usunięcia danych. 

Jeżeli powyższe działania okażą się nieskuteczne możemy skorzystać ze skargi do Prezesa UODO lub złożyć pozew do Sądu.

Należy jednak zauważyć, że nie zawsze przysługuje nam prawo do bycia zapomnianym. 

9.    Co przyniesie nam rok 2019 w danych osobowych?

No cóż scenariusze są różne. Ja osobiście mam nadzieję, że:

1)    w końcu skończą się prace ustawodawcze nad przepisami wprowadzającymi RODO,

2)    PUODO nadal raczej będzie edukował i ostrzegał niż karał, np. publikując rekomendacje określające środki techniczne i organizacyjne stosowane w celu zapewnienia bezpieczeństwa przetwarzania danych osobowych,

3)    pojawią się zatwierdzone kodeksy postępowania, o których mowa w art. 40 RODO,

4)    pojawią się rzetelne podmioty certyfikujące,

ale co najważniejsze nauczymy się skutecznie chronić nasze prawa i wolności, co pozwoli nam odzyskać kontrolę nad naszymi danymi, które stały się towarem. 

Dziękuję za rozmowę Marta Pawłowska