Spółki komunalne w praktyce

Zadania własne gminy

Do zadań własnych gminy należą m.in. następujące sprawy: wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, itd. Istotą zadań publicznych wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym. Gospodarka komunalna obejmuje przede wszystkim zadania o charakterze użyteczności publicznej, a więc wykonywane w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych w sposób bieżący i nieprzerwany. Usługi o charakterze użyteczności publicznej mają za zadanie zaspokajać podstawowe potrzeby gminnej wspólnoty. Niezaspokojenie określonych potrzeb należy więc potraktować jako uzasadnienie do utworzenia przez gminę spółki prawa handlowego lub przystąpienia do niej (spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne oraz spółki komandytowe i komandytowo-akcyjne; dwie ostatnie tworzy się na podstawie art. 14 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym – Dz.U. nr 19, poz. 100 z późn. zm.; dalej: u.p.p.). Działalność mieszczącą się w zakresie zadań publicznych danej gminy mogą wykonywać również podmioty prywatne. Bierność tych podmiotów w wykonywaniu wskazanych zadań będzie przyczyną niezaspokojenia potrzeb wspólnoty gminnej i w ten sposób może stanowić uzasadnienie do utworzenia przez gminę spółki lub przystąpienia do niej.

Redakcja poleca: VAT w samorządach (książka)

Spółka tworzona przez gminę co do zasady nie może wykonywać działalności poza swoim obszarem. Takiego rodzaju zakazu nie formułuje wprost żaden przepis. Można jednak zastanowić się, czy taki zakaz nie będzie wynikał z ograniczenia zakresu działania gminy jedynie do zadań publicznych o charakterze lokalnym (art. 6 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym – t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 z późn. zm.). Także art. 10 ust. 3 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2011 r. nr 45, poz. 236 z późn. zm.), który dopuszcza możliwość posiadania przez gminę udziałów bądź akcji w spółkach prowadzących określoną działalność (np. doradczą) na rzecz samorządu terytorialnego, a także w spółkach ważnych dla rozwoju gminy – przemawia za tym, aby działalność takich spółek była skoncentrowana na obszarze gminy i przyczyniała się do zaspokajania potrzeb jej społeczności. Nie we wszystkich przypadkach realizowanie tej zasady jest możliwe. Będzie to bardzo utrudnione w przypadku usług wodociągowo-kanalizacyjnych (przykładowo, na terenie gminy nie występuje źródło ujęcia wody – wówczas pobór wody będzie możliwy tylko poza obszarem gminy).