System kaucyjny zmienia układ sił w gospodarce odpadami. Samorządy zgłaszają obawy

System kaucyjny poza samorządami – ale nie bez konsekwencji

Nowelizacja ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi tworzy odrębny system, który wyłącza z gminnego strumienia jedne z najbardziej atrakcyjnych odpadów z punktu widzenia recyklingu - butelki PET. Choć przepisy nie nakładają na gminy nowych obowiązków, konsekwencje finansowe mogą być poważne.

– Z systemu gminnego znikają frakcje, które dotychczas generowały przychody. To oznacza nie tylko utratę źródeł finansowania, ale także pozostawienie w systemie najdroższych w zagospodarowaniu odpadów – zauważa mec. Bartłomiej Tkaczyk, partner w kancelarii LEGALLY.SMART.

Co więcej, zmniejszenie ilości odpadów w systemie gminnym nie oznacza automatycznie obniżenia kosztów ich odbioru i przetwarzania. Śmieciarki nadal muszą pokonywać te same trasy, a harmonogramy odbiorów nie ulegną zmianie.

– To błędne założenie, że mniejsza ilość odpadów to niższe koszty. W praktyce jednostkowy koszt odbioru może wzrosnąć, a to może przełożyć się na podwyżki opłat dla mieszkańców – dodaje Tkaczyk.

Wpływ na recykling i obowiązki gmin – ryzyko kar

Przedstawiciele samorządów zwracają także uwagę na niejasności związane z przypisaniem efektów recyklingu do konkretnego systemu. W praktyce może to oznaczać, że gminy będą mieć trudności z wykazaniem wymaganych ustawowo poziomów recyklingu, zwłaszcza że już dziś wiele z nich balansuje na granicy tych wymagań.

– System kaucyjny nie będzie liczony do poziomów recyklingu osiąganych przez gminy. To stawia je w niekorzystnej sytuacji i zwiększa ryzyko kar administracyjnych – podkreśla ekspert z LEGALLY.SMART.

Choć gminy teoretycznie mogą uczestniczyć w systemie kaucyjnym — np. poprzez współpracę z tzw. podmiotami reprezentującymi — nie mają realnego wpływu na jego organizację. To także budzi obawy o utratę kontroli nad lokalnym systemem gospodarowania odpadami.

Bez ROP samorządy pozostają w zawieszeniu

Z perspektywy samorządów kluczowe jest nie tylko wprowadzenie systemu kaucyjnego, ale również szybkie wdrożenie realnych mechanizmów rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), co od lat jest wymogiem prawa unijnego. Na razie Polska w tym zakresie pozostaje w tyle, a gminy muszą radzić sobie same.

– Bez pełnego wdrożenia ROP system kaucyjny to tylko częściowe rozwiązanie. Kluczowe jest wprowadzenie rozwiązań na poziomie produkcji opakowań oraz jasny podział odpowiedzialności i finansowania pomiędzy producentów a samorządy – ocenia mec. Bartłomiej Tkaczyk.