Obowiązek zwrotu niewykorzystanego gruntu

Zgodnie z ustawą gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. nr 261, poz. 2603 ze zm.) co do zasady nieruchomość wywłaszczona nie może być użyta na cel inny niż określony w decyzji o wywłaszczeniu. Odstępstwo od tej zasady dopuszczalne jest jedynie w przypadku, kiedy poprzedni właściciel lub jego spadkobiercy nie złożą wniosku o zwrot tej nieruchomości. Jeżeli podmiot władający wywłaszczoną nieruchomością, czyli np. spółka komunalna, będzie chciał użyć jej na inny cel, niż w decyzji o wywłaszczeniu, to będzie musiał zawiadomić o tym zamiarze poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców. Jednocześnie będzie musiał poinformować poprzedniego właściciela lub jego spadkobierców o tym, że w takich okolicznościach mogą oni żądać zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Poprzednim właścicielom przysługuje bowiem prawo do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości lub jej części, jeżeli stała się ona zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu. Jeżeli jednak poprzedni właściciele nie złożą wniosku o zwrot nieruchomości lub jej części w terminie trzech miesięcy od dnia otrzymania zawiadomienia o możliwości zwrotu, to podmiot władający nieruchomością, czyli np. Skarb Państwa, gmina, powiat nie mają obowiązku zwrotu nieruchomości.

Procedura zwrotu

Z wnioskiem o zwrot nieruchomości lub jej części poprzedni właściciel lub jego spadkobiercy muszą wystąpić do starosty, który wykonuje zadanie z zakresu administracji rządowej. Starosta zawiadamia o tym wniosku właściwy organ, czyli ten, który włada wywłaszczoną nieruchomością. Po przyjęciu wniosku podmiot władający nieruchomością ma obowiązek jej zwrotu, jednak wyłącznie pod warunkiem, że poprzedni właściciel lub jego spadkobiercy zwrócą otrzymane odszkodowanie lub nieruchomości zamienne. Zwrot powinien nastąpić na rzecz Skarbu Państwa lub właściwej jednostki samorządu terytorialnego (gminy, powiatu lub województwa) w zależności od tego, kto faktycznie włada nieruchomością.

Odszkodowanie pieniężne podlega waloryzacji, z tym że jego wysokość po waloryzacji nie może być wyższa niż wartość rynkowa nieruchomości w dniu zwrotu. Jeżeli ze względu na rodzaj nieruchomości nie można określić jej wartości rynkowej, to wysokość odszkodowania po waloryzacji nie może być wyższa niż wartość odtworzeniowa nieruchomości. Dodatkowo osoby, które zostały pozbawione własności nieruchomości w wyniku wywłaszczenia dokonanego przed 5 grudnia 1990 r., w razie zwrotu nieruchomości zwracają odszkodowanie zwaloryzowane, w wysokości nie większej niż 50 proc. aktualnej wartości tych nieruchomości. Jeżeli zwrotowi podlega część wywłaszczonej nieruchomości, zwracana kwota odszkodowania musi być proporcjonalna do powierzchni tej części nieruchomości, która zostaje zwrócona. Jeśli natomiast wartość nieruchomości ulegała zmniejszeniu albo zwiększeniu na skutek działań podjętych już po wywłaszczeniu, to odszkodowanie ulega powiększeniu albo pomniejszeniu o kwotę równą różnicy wartości określonej na dzień zwrotu. W takiej sytuacji przyjmuje się stan nieruchomości z dnia wywłaszczenia oraz stan nieruchomości z dnia zwrotu. Nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości. Obowiązek zwrotu dopłaty pieniężnej dotyczy także tych właścicieli, którzy poza pieniędzmi otrzymali także nieruchomość zamienną. Dopłata ta podlega zwrotowi według tych samych zasad, co zwrot odszkodowania. Wysokość zwaloryzowanej kwoty nie może być jednak wyższa niż różnica między wartością nieruchomości zwracanej a wartością nieruchomości zamiennej określonej na dzień zwrotu. Przy określaniu tej wartości także nie uwzględnia się skutków wynikających ze zmiany przeznaczenia w planie miejscowym i zmian w otoczeniu nieruchomości.