Lista lektur dla szkół ponadpodstawowych w roku szkolnym 2017/2018 i 2019/2020

Reforma oświaty pociąga za sobą zmianę podstawy programowej, a w konsekwencji również listy lektur. Nowy kanon nie wejdzie jednak do liceów i techników w nadchodzącym roku szkolnym. Uczniowie tych szkół będą nauczani zgodnie z aktualnie obowiązującą podstawą programową. Nowa podstawa dla szkół ponadpodstawowych ma obowiązywać od roku szkolnego 2019/2020 w I klasie 4-letniego liceum ogólnokształcącego, 5-letniego technikum i 3-letniej branżowej szkoły I stopnia, gdyż właśnie wtedy zmienią szkołę pierwsi absolwenci ośmioletnich szkół podstawowych. 

ZNP: za dużo materiału, za mało czasu

Podobnie ramowe plany nauczania: w szkołach ponadpodstawowych, wprowadzone rozporządzeniem z 28 marca 2017 roku, siatki godzin będą stosowane dopiero od roku szkolnego 2019/2020. W myśl rozporządzenia, uczniowie liceów w tygodniu będą mieli po 4 godziny języka polskiego w wariancie podstawowym, uczniowie techników – 4 godziny w pierwszej klasie, a w kolejnych po 3. Ci, dla których będzie to przedmiot przerabiany w zakresie rozszerzonym, spędzą na zajęciach dodatkowo 8 godzin w czteroletnim cyklu nauczania. Aktualnie obowiązujące przepisy przewidują po 4 godziny języka polskiego w każdej klasie licealnej i dodatkowe 8 godzin dla uczniów z poziomu rozszerzonego w ciągu trzech lat nauki. Uczniowie technikum w czteroletnim cyklu nauczania na naukę literatury i gramatyki poświęcają 12 godzin.

Związek Nauczycielstwa Polskiego w opinii do projektu Rozporządzenia zwraca uwagę na przeładowanie treści nauczania w podstawie programowej do języka polskiego, a więc przede wszystkim zbyt dużą liczbę lektur obowiązkowych, które młodzież będzie musiała omówić z nauczycielem w trakcie zajęć. Przedstawiciele ZNP wskazują, że realizacja założeń podstawy programowej w zaproponowanym dla zakresu podstawowego wymiarze godzin jest niemożliwa – należałoby ograniczyć wymagania lub zapewnić nauczycielom więcej godzin przedmiotu. Nauczyciele zwracają uwagę, że proponowany zestaw lektur jest zbyt obszerny, a propozycja utworów dawnych do współczesnych jest nieodpowiednia.

Przede wszystkim współczesność

Autorzy rozporządzenia jako punkt wyjścia przyjmują perspektywę współczesną. W podstawie programowej to założenie wyraża się dwojako. Po pierwsze w przywróceniu chronologicznego układu treści. Ministerstwo zastrzega, że chronologia ma stanowić punkt odniesienia, umożliwić rozwijanie świadomości historycznoliterackiej uczniów i postuluje porównywanie czasowo odległych zjawisk literackich.

Po drugie w liście lektur kładzie się duży nacisk na zapoznawanie się z literaturą współczesną. W związku z tym, materiał literacki, poczynając od dzieł starożytnych aż do literatury wojny i okupacji oraz utworów tematycznie z nią związanych, musi zostać zrealizowany w klasach I–III. Klasa IV liceum oraz IV i V technikum w całości przeznaczone są na czytanie utworów literatury po 1945 r. oraz powiązanych z nimi utworów wcześniejszych.

Długa lista lektur

Proponowana w projekcie lista lektur składa się z trzech części: lektur obowiązkowych  dla zakresu podstawowego, lektur obowiązkowych dla zakresu rozszerzonego oraz lektur uzupełniających. Ponadto w rozporządzeniu znajduje się spis zalecanych dzieł teatralnych i filmowych. Lista lektur została załączona poniżej.

Rozwiązaniem bez precedensu jest wprowadzenie możliwości wyboru przez nauczyciela lektury nieuwzględnionej w katalogu znajdującym się w ministerialnym rozporządzeniu.

Zobacz: Kultura

Zmiany w szkolnym kanonie

Wbrew medialnym doniesieniom ostatnich miesięcy nowa lista lektur nie wprowadza rewolucyjnych zmian do kanonu. Wśród ważniejszych zmian warto zwrócić uwagę na usunięcie z listy „Pana Tadeusza”. W myśl nowej podstawy programowej epos będzie w całości czytany tylko raz, w szkole podstawowej. „Ferdydurke” uczniowie przeczytają tylko we fragmentach. 

Na listę powróci „Odprawa posłów greckich” Jana Kochanowskiego oraz „Gloria victis” Elizy Orzeszkowej. 

Josepha Conrada i jego „Jądra ciemności” nie ma na liście, a „Lord Jim” znalazł się w spisie lektur uzupełniających. Podobnie „Sklepy cynamonowe” Brunona Schultza od 2019 roku będą lekturą na poziomie rozszerzonym.

Lektury obowiązkowe – zakres podstawowy:

Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy wg św. Jana;

Jan Parandowski, Mitologia, część I Grecja;

Homer, Iliada (fragmenty), Odyseja (fragmenty);

Sofokles, Antygona;

Horacy – wybrane utwory;

Bogurodzica; Lament świętokrzyski; Legenda o św. Aleksym; Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią (fragmenty);

Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu (fragmenty);

Pieśń o Rolandzie (fragmenty);        

Gall Anonim, Kronika polska (fragmenty);

Dante Alighieri, Boska komedia (fragmenty);

Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II,

psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47, Tren IX, X, XI, XIX, Odprawa posłów greckich;

Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty);

Piotr Skarga, Kazania sejmowe (fragmenty);

wybrane wiersze następujących poetów:

Daniel Naborowski,

Jan Andrzej Morsztyn,

Mikołaj Sęp-Szarzyński;

Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki (fragmenty);

William Szekspir, Makbet, Romeo i Julia;

Molier, Skąpiec;

Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry;

Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej;

Stanisław Staszic, Przestrogi dla Polski (fragmenty);

Adam Mickiewicz, Oda do młodości,

wybrane ballady, w tym Romantyczność,

wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze,

Dziady cz. IV, Dziady cz. III, Konrad Wallenrod;

Juliusz Słowacki, Kordian, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój;

Zygmunt Krasiński, Nie-Boska komedia;

Cyprian Norwid, wybrane wiersze, w tym Fortepian Szopena;

Bolesław Prus, Lalka, Z legend dawnego Egiptu;

Eliza Orzeszkowa, Gloria victis;

Henryk Sienkiewicz, Potop;

Adam Asnyk, wybór wierszy;

Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara;

wybrane wiersze następujących poetów:

Jan Kasprowicz,

Kazimierz Przerwa-Tetmajer,

Leopold Staff;

Stanisław Wyspiański, Wesele;

Władysław Stanisław Reymont, Chłopi (tom I – Jesień);

Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie;

Witold Gombrowicz, Ferdydurke (fragmenty);

wybrane wiersze następujących poetów:

Bolesław Leśmian,

Julian Tuwim,

Jan Lechoń,

Maria Pawlikowska-Jasnorzewska,

Kazimiera Iłłakowiczówna,

Julian Przyboś,

Tadeusz Peiper,

Józef Czechowicz,

Kazimierz Wierzyński, w tym wybrane wiersze z okresu skamandryckiego oraz emigracyjnego,

Stanisław Baliński, w tym wybrane wiersze z okresu emigracyjnego,

Krzysztof Kamil Baczyński,

Tadeusz Gajcy;

Tadeusz Borowski, Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli;

Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat;

Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem;

wybrane wiersze następujących poetów:

Tadeusz Różewicz,

Miron Białoszewski,

Jarosław Marek Rymkiewicz,

Wisława Szymborska,

Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze
z tomów: Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta,

Halina Poświatowska,

Stanisław Barańczak,

Marcin Świetlicki,

Jan Polkowski,

Wojciech Wencel;

Albert Camus, Dżuma;

George Orwell, Rok 1984;

Józef Mackiewicz, Droga donikąd (fragmenty);

Sławomir Mrożek, Tango;

Marek Nowakowski, Raport o stanie wojennym (wybrane opowiadanie); Górą „Edek” (z tomu Prawo prerii);

Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);

Antoni Libera, Madame;

Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie);

Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach);

wybrane utwory okresu stanu wojennego;

powojenna piosenka literacka – wybrane utwory Ewy Demarczyk, Jacka Kaczmarskiego, Wojciecha Młynarskiego, Agnieszki Osieckiej oraz wybrane teksty Kabaretu Starszych Panów.

Zobacz: Oświata

Lektury obowiązkowe – zakres rozszerzony:

Utwory określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

Arystoteles, Poetyka, Retoryka (fragmenty);

Platon, Państwo (fragmenty);

Arystofanes, Chmury;

Jan Parandowski, Mitologia, część II Rzym;

Wergiliusz, Eneida (fragmenty);

św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna (fragmenty);

Św. Augustyn, Wyznania (fragmenty);

François Villon, Wielki testament (fragmenty);

François Rabelais, Gargantua i Pantagruel (fragmenty);

Michel de Montaigne, Próby (fragmenty);

Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);

Piotr Skarga, Żywoty świętych (fragmenty);

William Szekspir, Hamlet, Sen nocy letniej;