Cytomegalia wrodzona. Przełomowe badanie z honorowym patronatem Ministerstwa Zdrowia

• Czym jest wirus cytomegalii (CMV)
• Cytomegalia – powikłania
• Diagnostyka i leczenie cytomegalii w ciąży

Czym jest wirus cytomegalii (CMV)

Wirus cytomegalii (CMV) to powszechnie występujący patogen, który dla większości osób nie stanowi zagrożenia zdrowotnego. U kobiet w ciąży natomiast może zostać przekazany dziecku i wywołać u niego poważne powikłania zdrowotne, a w najcięższych przypadkach – nawet zagrozić jego życiu. Pierwotne zakażenie CMV dotyczy statystycznie co szóstej ciężarnej, mimo to badania na obecność wirusa nie są rutynowo zlecane ani refundowane. W Polsce wciąż brakuje powszechnej edukacji na temat cytomegalii, przez co kobiety w ciąży, u których zdiagnozowano CMV nie zawsze są właściwie leczone. W odpowiedzi na te wyzwania, Instytut Matki i Dziecka (IMiD) zainicjował innowacyjne badanie POL PRENATAL CMV, które może odegrać kluczową rolę w opracowaniu standardów leczenia i profilaktyki zakażeń wirusem cytomegalii w Polsce. Projekt został objęty honorowym patronatem Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny. Decyzja Pani Minister jest precedensem i wyrazem uznania dla innowacyjnego charakteru projektu oraz jego potencjalnego wpływu na poprawę opieki nad kobietami w ciąży i noworodkami w Polsce.

Istotnym wsparciem dla badania jest również pozytywna opinia i jednoznaczna rekomendacja Konsultanta Krajowego w dziedzinie perinatologii, prof. dr hab. n. med. Mirosława Wielgosia. W swoim piśmie z dnia 18 marca 2025 roku, skierowanym do środowiska medycznego, wyraził on uznanie dla inicjatywy Instytutu Matki i Dziecka oraz podkreślił wartość kliniczną badania POL PRENATAL CMV. Konsultant Krajowy zaapelował o zapoznanie się z projektem oraz zarekomendował kierowanie pacjentek do 16. tygodnia ciąży ze zdiagnozowaną pierwotną infekcją wirusem cytomegalii do IMiD w celu kwalifikacji do badania.

Cytomegalia – powikłania

Zakażenie CMV w ciąży często przebiega bezobjawowo lub z łagodnymi symptomami, przypominającymi przeziębienie, dlatego trudno je rozpoznać bez odpowiednich badań. Wirus może zostać przeniesiony z matki na dziecko drogą wertykalną, prowadząc do cytomegalii wrodzonej. Szacuje się, że w Polsce dotyka ona około 1% noworodków, co czyni ją jedną z najczęstszych wrodzonych infekcji wirusowych.

Choć nie niesie ryzyka dla kobiety, stanowi poważne zagrożenie dla rozwijającego się płodu. Może prowadzić do poważnych zaburzeń rozwojowych, neurologicznych i sensorycznych u płodu. Do głównych powikłań cytomegalii wrodzonej należą: niedosłuch (najczęstsza niegenetyczna przyczyna głuchoty u dzieci), małowodzie, wielowodzie, zwapnienia wewnątrzczaszkowe, małopłytkowość, zaburzenia wzroku, opóźnienie rozwoju psychoruchowego, a w skrajnych przypadkach – obumarcie płodu. Ryzyko ciężkiego przebiegu zakażenia jest największe w I trymestrze ciąży.

Diagnostyka i leczenie cytomegalii w ciąży

Wczesna diagnostyka i poszukiwanie skutecznych metod leczenia są kluczowe dla minimalizowania negatywnych skutków tej infekcji.

– Podstawą diagnostyki CMV w ciąży jest oznaczenie przeciwciał IgG i IgM we krwi. Dodatkowo, w przypadku podejrzenia zakażenia pierwotnego, wykonuje się ocenę awidności przeciwciał IgG. Jego niska wartość świadczy o niedawno przebytym zachorowaniu. Warto wiedzieć, że badanie DNA wirusa metodą PCR we krwi lub w moczu nie jest miarodajne i nie powinno być rutynowo stosowane. Diagnostykę najlepiej wykonać jak najwcześniej – idealnie w pierwszym trymestrze ciąży. Pomimo że badania te nie stanowią standardu opieki i nie są refundowane, niezwykle istotne jest, aby lekarze prowadzący ciążę informowali swoje pacjentki o możliwości ich wykonania i kierowali na dalszą diagnostykę oraz konsultację specjalistyczną w każdym przypadku podejrzenia pierwotnego zakażenia CMV – mówi dr hab. n. med. prof. IMiD Tadeusz Issat, kierownik Kliniki Ginekologii i Położnictwa w Instytucie Matki i Dziecka. – Obecnie jedynym lekiem przeciwwirusowym stosowanym w terapii pierwotnego zakażenia CMV u kobiet w ciąży o potwierdzonej skuteczności jest walacyklowir. Lek ten jest bezpieczny dla dziecka. Niestety, brak edukacji pacjentek w temacie zakażenia wirusem CMV, a także brak opracowanych jednoznacznych standardów postępowania w przypadku infekcji powoduje, że promowane są metody leczenia niepotwierdzone badaniami – wyjaśnia.

Badanie POL PRENATAL CMV, prowadzone jest pod kierownictwem dr hab. n. med. prof. IMiD Tadeusza Issata w Instytucie Matki i Dziecka w Warszawie oraz w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w Olsztynie. Ma na celu ocenę nie mniejszej skuteczności i bezpieczeństwa walacyklowiru w dawce 4 g na dobę w porównaniu do dawki 8 g na dobę, w profilaktyce i leczeniu zakażenia CMV u ciężarnych.

Do udziału w projekcie mogą zgłaszać się kobiety do 16. tygodnia ciąży, u których zostanie potwierdzone pierwotne zakażenie CMV na podstawie określonych badań serologicznych (serokonwersja IgG lub obecność IgM i IgG z niską awidnością, z udokumentowanym pojawieniem się tych przeciwciał przed 16. tygodniem ciąży). W ramach projektu zostaną one objęte kompleksową opieką – od diagnostyki serologicznej, przez leczenie walacyklowirem, po regularne badania USG, MRI i ocenę stanu zdrowia noworodka przez 33 tygodnie. Udział w badaniu jest bezpłatny i zapewnia dostęp do skutecznej terapii oraz specjalistycznej opieki medycznej. Więcej informacji o badaniu znajduje się na stronie leczeniecmv.pl.

Cytomegalia wrodzona stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia noworodków w Polsce. Badanie POL PRENATAL CMV, objęte honorowym patronatem Minister Zdrowia Izabeli Leszczyny i rekomendowane przez Konsultanta Krajowego w dziedzinie Perinatologii prof. Mirosława Wielgosia, jest pionierskim projektem mającym na celu potwierdzenie nie mniejszej skuteczności walacyklowiru w dawce 4 g na dobę w leczeniu pierwotnego zakażenia CMV u kobiet w ciąży. Może być również punktem wyjścia do stworzenia nowego standardu opieki okołoporodowej w Polsce.