Obowiązki samorządu w zakresie ochrony środowiska

To organy władzy samorządowej mają obowiązek zadbać o prawidłowy stan środowiska i propagowanie postaw ekologicznych. Zadania te władze samorządowe wykonują za pośrednictwem gminnych, powiatowych i wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Zadaniem tych funduszy i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) jest m.in. współfinansowanie proekologicznych inwestycji oraz programów ochrony przyrody. Na ten cel gmina albo powiat mogą otrzymać wkrótce dotacje w ramach dużego Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Niestety, jeszcze nie wiadomo, kiedy rozpocznie się przyjmowanie wniosków o dotacje. Środki finansowe będą przyznawane w latach 2007-2013.

Obecnie źródłem dotacji, oprócz NFOŚiGW i funduszy wojewódzkich, są także Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Oba mechanizmy rozpoczęły od 2 stycznia tego roku drugą już rundę przyjmowania wniosków. Będzie ona trwała do 16 kwietnia 2007 r. Jednym z priorytetów jest ochrona przyrody i wspomaganie proekologicznych zadań inwestycyjnych.

PRZYKŁAD: Z CZEGO SIĘ SKŁADA PLAN GOSPODARKI ODPADAMI

Plan gospodarki odpadami w Kielcach składa się z aż ośmiu rozdziałów.

l Pierwszy rozdział to omówienie problemów związanych z aktualnym stanem gospodarki odpadami, a więc zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami komunalnymi i powstałymi z działalności gospodarczej. Podane są także opłaty za odbieranie odpadów.

l Drugi rozdział to opis prognozy zmiany w gospodarce odpadami.

l Trzeci rozdział opisuje działania zmierzające do poprawy sytuacji w gospodarowaniu odpadami. Omówione są działania określone w polityce ekologicznej miasta, w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a także w strategii rozwoju Kielc oraz obowiązki wynikające z przepisów lokalnych.

l Czwarty rozdział poświęcony jest systemowi gospodarki odpadami. Określone są w nim zadania, bilans, wady i zalety miejskiej gospodarki odpadami oraz działania uzupełniające.

l Piąty rozdział określa model organizacji i zarządzania projektowanym systemem gospodarowania odpadami, czyli instrumenty organizacyjno-prawne oraz sam model i jego funkcje.

l Szósty rozdział poświęcony jest w całości środkom finansowym niezbędnym do realizacji zamierzonych celów.

l Siódmy rozdział to opis systemu monitorowania i oceny realizacji planu.

l Ósmy rozdział to streszczenie planu oraz lista autorów.

Gmina i obszary chronione

Ustawa o ochronie przyrody zobowiązuje gminy do tego, aby cele ochrony przyrody były realizowane przez uwzględnianie tego zagadnienia w gminnych programach ochrony środowiska, strategiach rozwoju gmin, studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

- Gmina musi uwzględniać podczas wykonywania swoich zadań ograniczenia wynikające z ustanowienia parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego, obszaru chronionego krajobrazu, obszaru Natura 2000, zespołu przyrodniczo-krajobrazowego, użytku ekologicznego, stanowiska dokumentacyjnego, pomników przyrody oraz ich otulin - informuje Andrzej Szewda-Lewandowski, główny konserwator przyrody.

Na obszarach ochronionych są też różnego rodzaju ograniczenia dotyczące działalności gospodarczej. Mogą one dotyczyć m.in. budowy lub rozbudowy obiektów budowlanych i urządzeń technicznych czy też użytkowania.

Ograniczenia, o których mowa, dotyczą także zmiany stosunków wodnych, regulacji rzek i potoków, pozyskiwania skał, niszczenia gleby lub zmiany użytkowania gruntów. Pewne ograniczenia mogą dotyczyć także działalności wytwórczej, a nawet handlowej i rolniczej oraz wykonywania prac ziemnych trwale zniekształcających rzeźbę terenu.

I tak na obszarach Natura 2000 zgodnie z art. 33 ustawy o ochronie przyrody zabrania się podejmowania działań mogących w istotny sposób pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych oraz siedlisk gatunków roślin i zwierząt, a także w istotny sposób wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony dany teren.

Jednakże na obszarach tych nie podlega ograniczeniu działalność związana z utrzymaniem urządzeń i obiektów służących bezpieczeństwu przeciwpowodziowemu. Podobnie bez specjalnych ograniczeń może być prowadzona działalność gospodarcza - rolna, leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski połów ryb. Pod warunkiem, jednak że działalność taka nie zagraża siedlisku przyrodniczemu ani nie wpływa negatywnie na gatunki chronione.

W przypadku konieczności realizacji określonych projektów czy przedsięwzięć jako nadrzędny ze względu na interes publiczny i braku rozwiązań alternatywnych, gmina wydaje decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach Zgoda na realizację inwestycji musi określić m.in. działania łagodzące skutki środowiskowe.

Szczególne obowiązki i prawa

Szczególne obowiązki gmin w ochronie przyrody to m.in.: opiniowanie projektów rozporządzeń o utworzeniu parku narodowego, rezerwatu przyrody, parku krajobrazowego oraz listy proponowanych obszarów Natura 2000.

Gmina ma prawo opiniowania m.in. projektów planu ochrony parku narodowego, rezerwatu i parku krajobrazowego.

Władze jednostek samorządu terytorialnego mogą wyznaczać na obszarze gminy określone formy ochrony przyrody takie jak: obszary chronione krajobrazowo, użytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Gmina może opracować i wprowadzić ochronę gatunków roślin i zwierząt, tzn. tych gatunków, które nie znalazły się ani pod ochroną ani na podstawie odpowiedniego rozporządzenia ministra lub wojewody. Gmina może także podejmować działania w celu ratowania zagrożonych wyginięciem gatunków roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową.

Gmina ma prawo ocen oddziaływania na środowisko przy podejmowaniu decyzji w zakresie swoich kompetencji, przy wydawaniu wszelkich zezwoleń na inwestycje przemysłowe oraz handlowe o charakterze wielkopowierzchniowym.

ENCYKLOPEDIA PRAWA

Formy ochrony przyrody to m.in.:

l Park narodowy - obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, społecznymi, kulturowymi i edukacyjnymi, o powierzchni nie mniejszej niż 1 tys. ha, na którym ochronie podlega cała przyroda oraz walory krajobrazowe.

l Rezerwat przyrody - obejmuje obszary zachowane w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowymi.

l Park krajobrazowy - obejmuje obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju.

l Obszar chronionego krajobrazu - obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z turystyką i wypoczynkiem lub pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych.

l Pomniki przyrody - to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie.

l Stanowiska dokumentacyjne - niewyodrębniające się na powierzchni lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod względem naukowym i dydaktycznym, miejsca występowania formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych i podziemnych.

Ograniczenia prawne

Ograniczenia i obowiązki wynikające z faktu występowania na terenie gminy obszarów chronionych wiążą się z koniecznością zastosowania instrumentów oceny oddziaływania na środowisko. Dotyczy to także wszelkiego rodzaju ujęć wody, jezior i rzek oraz terenów, które nie są wliczone do obszarów chronionych, ale ze względu na swój charakter mają duże znaczenie np. dla miejscowej ludności.

W gminie poddana kontroli powinna być realizacja wszelkich planów i przedsięwzięć, stanowiących zagrożenie dla ochrony środowiska naturalnego. Szczególnie dotyczy to budownictwa przemysłowego w branżach, które stanowią szczególne zagrożenie dla stanu przyrody.

Występowanie obszarów chronionych nie powinno być kojarzone z hamowaniem rozwoju danej gminy. Obszary cenne przyrodniczo mogą stanowić obecnie ważny czynnik rozwoju gminy. Tereny takie zachowały się na ogół w gminach o niekorzystnych warunkach np. dla rolnictwa ze względu na ubogie gleby, ukształtowanie terenu, klimat. Na obszarze takich gmin może się rozwijać np. turystyka, edukacja proekologiczna czy produkcja żywności ekologicznej.

Obszary cenne przyrodniczo są w świetle obowiązującej polityki Unii Europejskiej traktowane priorytetowo, z czym wiążą się przywileje finansowe i lepsza pozycja podczas ubiegania się o fundusze unijne. Jednym z najważniejszych beneficjentów znacznych kwot będą gminy, które zechcą realizować projekty z zakresu ochrony przyrody i rozwoju turystyki przyrodniczej.

Najważniejsze znaczenie mają: Program Rozwoju Obszarów Wiejskich, Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko oraz LIFE+. Przewidziano w nich środki m.in. na wsparcie wieloletniego użytkowania cennych użytków zielonych i ostoi ptaków w sposób służący ich ochronie, odtwarzanie zdegradowanych siedlisk, przebudowę drzewostanów, poprawę funkcjonowania korytarzy ekologicznych (np. przejścia dla zwierząt, zadrzewienia sródpolne) oraz ochronę gatunków i edukację ekologiczną.

Uprawnienia wójta i burmistrza

Według ustawy Prawo ochrony środowiska, organami ochrony środowiska na szczeblu gminnym jest: wójt, burmistrz albo prezydent miasta. Na szczeblu powiatowym - starosta, a następnie odpowiednio wojewoda.

Marszałek województwa, starosta oraz wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska. W ich imieniu i z ich upoważnienia zadania te wykonują pracownicy urzędu. Przeprowadzają oni kontrole przestrzegania przepisów dotyczących ekologii i ochrony przyrody na terenie gminy, powiatu albo województwa. Kontrolujący w trakcie wykonywania zadań jest upoważniony do wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem na tereny, gdzie prowadzona jest działalność gospodarcza i gdzie może dojść do zagrożeń dla środowiska naturalnego.

Organy samorządowe mają uprawnienia do występowania w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw ochronie środowiska.

Prawo ochrony środowiska musi być przestrzegane w uchwalonych przez gminy miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Jeżeli gmina sporządza studium wykonalności, np. oczyszczalni ścieków albo stacji uzdatniania wody, to tym bardziej musi określić szczegółowe zasady i warunki przestrzegania przepisów ochrony środowiska na terenie tej inwestycji. I to zarówno podczas jej wznoszenia, jak i funkcjonowania.

Fundusze ochrony

Finansowo przedsięwzięcia inwestycyjne mające na celu ochronę środowiska i realizację programów ekologicznych wspierać mają gminne oraz powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Jednak na większe wsparcie finansowe można liczyć z funduszy wojewódzkich i NFOŚiGW.

Fundusze gminne i powiatowe wspierają finansowo m.in.:

l edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasad zrównoważonego rozwoju,

l realizację programów monitoringu środowiska,

l badania stanu środowiska, w tym także systemów pomiarowych zużycia ciepłej wody,

l realizację zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej (w tym dotyczy to instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,

l utrzymywanie terenów zieleni oraz parków,

l realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami,

l działania prowadzące do zmniejszenia stanu zanieczyszczeń,

l profilaktykę zdrowotną dzieci na terenach zagrożonych środowiskowo,

l wykorzystanie lokalnych źródeł energii odnawialnej i ekologiczne formy transportu,

l rolnictwo ekologiczne i rozwój turystyki przyrodniczej.

PRZYKŁAD: DRZEWA ZA UNIJNE PIENIĄDZE

W końcu listopada 2006 r. prawie 2,7 tys. drzew i krzewów posadzono w zabytkowym, osiemnastowiecznym parku w Dobrzycy (Wielkopolska). Prace rekonstrukcyjne w całości kosztowały 500 tys. euro, w tym 400 tys. euro to dotacje unijne. Chociaż głównym celem posadzenia drzew i innej roślinności była dbałość o wygląd parku, to przy okazji pomyślano także o ochronie środowiska i stworzeniu atrakcji turystycznej. Odrestaurowano zabytkowy pałac oraz cztery stawy a także stworzono miejsca widokowe. Nie zapomniano o starych drzewach, które otoczono specjalną ochroną jako pomniki przyrody.

PRZYKŁAD: USUWANIE AZBESTU

Jak gmina może wspomagać mieszkańców w usuwaniu azbestu

Do 30 sierpnia 2007 r. w Urząd Miejski w Środzie Wielkopolskiej będzie przyjmował wnioski o dofinansowanie zadań usuwania azbestu oraz wyrobów i materiałów budowlanych z azbestu.

l Dotacje otrzymują mieszkańcy na wydatki finansowe związane z demontażem, transportem i utylizacją odpadów azbestowych.

l W celu sprawniejszej obsługi zainteresowanych urząd miejski zamieścił m.in. na stronach internetowych: www.środa.wlkp.pl formularz wniosku o dofinansowanie.

l Burmistrz zaapelował o to, by nie usuwano wyrobów azbestowych własnymi sposobami, jako że są to wyroby niebezpieczne.

Czystość i porządek

Do obowiązkowych zadań własnych gminy należy utrzymanie czystości i porządku w gminach. Gmina ma obowiązek zapobiegania zanieczyszczeniu ulic, placów i terenów publicznych wszelkiego rodzaju odpadami i nieczystościami.

Gmina na stronach internetowych lub w sposób zwyczajowo przyjęty powinna zawiadomić mieszkańców o sposobach zbierania zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Powinien być podany adres firm, które tym się zajmują. Rada gminy zobowiązana jest do uchwalenia regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Z kolei w tym regulaminie powinny być określone m.in.: warunki i zasady selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych.

Program ochrony środowiska

Dobrze sporządzony gminny albo powiatowy program ochrony środowiska może w znacznym stopniu wpłynąć na wielkość otrzymanego dofinansowania do projektów inwestycyjnych z funduszy unijnych. Gdy gmina lub powiat mają taki program, to mogą np. otrzymać dotację w ramach: Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz regionalnych programów operacyjnych (RPO).

Odpowiednio wojewódzkie, powiatowe i gminne programy ochrony środowiska sporządzają organ wykonawcze województwa, powiatu i gminy. Projekty programów ochrony środowiska podlegają zaopiniowaniu przez:

l ministra właściwego do spraw środowiska - w przypadku projektów wojewódzkich programów ochrony środowiska;

l organ wykonawczy województwa - w przypadku projektów powiatowych programów ochrony środowiska;

l organ wykonawczy powiatu - w przypadku projektów gminnych programów ochrony środowiska.

Programy, o których mowa, uchwala odpowiednio sejmik województwa, rada powiatu albo rada gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy województwa, powiatu i gminy sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia się odpowiednio sejmikowi województwa, radzie powiatu lub radzie gminy.

Programy wojewódzkie powinny być z reguły obszerniejsze niż powiatowe czy gminne.

Programy wojewódzkie powinny składać się z trzech części:

l zadania własne województwa,

l zadania koordynowane,

l szczegółowe wytyczne do sporządzania programów powiatowych.

Przy tworzeniu programu powinny być zaangażowane instytucje specjalizujące się w zagadnieniach ochrony środowiska, zagospodarowaniu przestrzennym, wykorzystaniu zasobów naturalnych. Ponadto taki program wojewódzki powinien być skoordynowany m.in. z programem: rozwoju turystyki, gospodarki leśnej, wojewódzkim programem rozwoju infrastruktury, planem zagospodarowania przestrzennego i planem gospodarki odpadami.

W powiecie i w gminie

Podobnie jak wojewódzkie, także programy powiatowe powinny składać się z co najmniej trzech części. W pierwszej powinny być określone zadania własne powiatu. Chodzi tu o przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji samorządu powiatu.

W drugiej części określone powinny być zadania koordynowane, tzn. te zadania, które związane są z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych. W tym miejscu trzeba pokazać, które zadania są lub mogą być finansowane przez przedsiębiorstwa, ze środków krajowych, wojewódzkich, unijnych i pozaunijnych.

Część trzecia to szczegółowe wytyczne do sporządzenia programów gminnych, które muszą zostać w pełni wprowadzone do programu powiatowego.

Przy tworzeniu programu, jak i przy jego realizacji powinny brać udział m.in.: powiatowe organy samorządu terytorialnego, samorządy gospodarcze oraz organizacje ekologiczne pozarządowe działające na terenie powiatu.

Ponadto program powiatowy powinien brać pod uwagę inne programy istniejące na szczeblu powiatu, w tym plan zagospodarowania odpadów, program ochrony wód i przed hałasem oraz program ochrony zabytków.

O ile wojewódzkie i powiatowe programy powinny składać się z trzech części, o tyle gminne, mniej obszerne, powinny się składać z dwóch części:

l zadania własne, tj. przedsięwzięcia finansowane w całości lub częściowo ze środków własnych gminy,

l zadania koordynowane i inne zadania z dziedziny ochrony środowiska i przyrody, a finansowane ze środków zewnętrznych i ze środków przedsiębiorstw.

Podobnie jak w przypadku programu powiatowego i wojewódzkiego udział przy tworzeniu i następnie przy realizacji programów gminnych powinny wziąć organizacje samorządowe, firmy działające na terenie gminy i organizacje pozarządowe dbające o stan ochrony środowiska.

Gminny program ochrony środowiska powinien być skoordynowany z:

l miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego,

l lokalnym planem rozwoju mieszkalnictwa, transportu, zaopatrzenia w energię i z rozwojem innej infrastruktury komunalnej,

l gminnym planem zagospodarowania odpadami,

l innymi gminnymi programami istniejącymi na terenie gminy, które są istotne dla mieszkańców, jak np. lokalny program rozwoju przedsiębiorczości albo lokalny program rozwoju rolnictwa i leśnictwa.

4 ETAPY UBIEGANIA SIĘ O DOFINANSOWANIE GMIN NA ZBIERANIE POJAZDÓW WYCOFANYCH Z EKSPLOATACJI

1 Ważny jest termin

Do 31 marca 2007 r. gminy mogą starać się o dotacje na pokrycie kosztów zbierania pojazdów wycofanych z eksploatacji i przekazanych do zakładów demontażu tych pojazdów.

2 Wniosek według wzoru

Wzór wniosku o dotację określony jest w załączniku nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z 31 maja 2006 r. w sprawie szczegółowych warunków przeznaczania wpływów pochodzących z opłat w zakresie recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji (Dz.U. nr 108, poz. 739).

3 Konieczne sprawozdanie

Gminy oprócz wniosku o dotacje powinny przedłożyć sprawozdanie określające liczbę pojazdów, które w wyniku zbiórki zostały przekazane do stacji demontażu. Dofinansowanie przyznaje i wnioski przyjmuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

4 Wysokość dofinansowania

Gmina otrzymuje dofinansowanie proporcjonalne do liczby porzuconych pojazdów i przekazanych przez gminy do demontażu.

NA CO ŚRODKI Z PROGRAMU OPERACYJNEGO

W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w latach 2007-2013 aż 5,5 mld euro ma być przeznaczone na wsparcie głównie gminnych i powiatowych ekologicznych projektów inwestycyjnych oraz programów i zadań z zakresu ochrony środowiska. Chodzi o inwestycje z dziedziny:

l gospodarki wodno-ściekowej, np. oczyszczalni i sieci wodociągów - 2,75 mld euro,

l gospodarki odpadami, w tym rozbudowę i inwestycje w zakłady przetwarzające śmieci i spalarnie śmieci - 1,19 mld euro,

l zarządzania zasobami i przeciwdziałania zagrożeniom środowiska, w tym m.in. tworzenie wałów przeciwpowodziowych - 0,54 mld euro,

l ochrony przyrody i kształtowania postaw ekologicznych - 89,8 mln euro.

GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI

l Więcej o pomocy z Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG oraz procedury składania wniosków można znaleźć na stronach internetowych: www.nfosigw.gov.pl, www.mos.gov.pl oraz www.eog.gov.pl.

l Krajowy punkt kontaktowy dla Mechanizmu Finansowego EOF i Norweskiego Mechanizmu Finansowego, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Departament Programów Pomocowych i Pomocy Technicznej, tel.: (0 22) 461 39 18 lub 461 33 17, e-mail: eog@mrr.gov.pl.

Plan gospodarki odpadami

W planie gospodarki odpadami pierwszy rozdział powinien być poświecony gospodarowaniu odpadami w całej gminie. Chodzi tu też o problemy związane z zagospodarowaniem odpadów komunalnych i odpadów z sektora przemysłowego, a także o zagadnienia unieszkodliwiania odpadów, poddawania ich odzyskowi. Szczególną uwagę powinno się poświęcić tzw. odpadom niebezpiecznym: weterynaryjnym, olejom silnikowym i smarom, akumulatorom i bateriom.

Drugi rozdział może być poświecony prognozom zmian w gospodarowaniu odpadami zarówno komunalnymi, jak i powstającymi w sektorze gospodarczym.

W trzecim rozdziale powinny się znaleźć cele i przyjęty system gospodarki odpadami. Konieczne jest szacunkowe określenie kosztów wprowadzenia proponowanego systemu zagospodarowania odpadów.

Z kolei w następnym rozdziale powinien znaleźć się harmonogram realizacji przedsięwzięć obejmujących okres np. czterech najbliższych lat.

Kolejny rozdział może być np. zatytułowany jako Wnioski i analizy oddziaływania projektu planu na środowisko oraz sposób ich uwzględniania w planie. Tak jest np. zatytułowany ten rozdział w Planie gospodarki odpadami miasta Suwałki. Jest tu przedstawiona analiza przepływu odpadów, wstępna analiza oddziaływania na środowisko, analiza kosztów oraz ocena opłat tzw. śmieciowych.

Następny rozdział powinien być poświecony organizacji i zasadom monitoringu systemu gospodarki odpadami.

Do planu powinny być dołączone załączniki. A w nich musi znaleźć się m.in. plan lub mapka infrastruktury gminnej gospodarki odpadami na terenie gminy (miasta).

Przedsięwzięcia proekologiczne

NFOŚiGW w końcu grudnia ubiegłego roku ustalił nowe zasady i warunki udzielania pomocy finansowej gminom, które w 2007 roku będą starały się realizować proekologiczne projekty inwestycyjne przede wszystkim w zakresie infrastruktury komunalnej. Chodzi też o wsparcie przedsięwzięć dotyczących ochrony przyrody, czyli np. realizacji programów zalesiania. Nadal będą udzielane pożyczki preferencyjne, pożyczki płatnicze i dotacje. Fundusz może udzielić także promesy pomocy finansowej dla danego przedsięwzięcia oraz poręczenia spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych ze środków zagranicznych.

Udzielane przez fundusz pożyczki preferencyjne są częściowo umarzane w wysokości od 10 do 30 proc. wartości pożyczki. Warunkiem otrzymania umorzenia jest wywiązywanie się terminowe z warunków umowy oraz spłata około 50 proc. wartości pożyczki.

Na podobnych zasadach wsparcia finansowego jednostkom samorządu terytorialnego udzielają fundusze wojewódzkie. Jest ich 16. Oferują one mniejsze wsparcie, ale jeżeli gmina stara się o niewielką pomoc finansową, to najpierw powinna postarać się o wsparcie z właściwego wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusze te udzielają pożyczek i dotacji na podobne cele. Podobne są priorytety funduszy. Podobne są także warunki otrzymania wsparcia. Jednak ich działalność nie jest uzależniona od działalności NFOŚiGW.

Pomoc z NFOŚiGW można otrzymać, gdy projekt inwestycyjny gminy pokrywa się z jednym z tzw. priorytetów funduszu. Zarząd Funduszu Narodowego może uzależnić przyznanie pomocy finansowej od opinii w sprawie celowości i efektywności techniczno-ekonomicznej przedsięwzięcia.

Pomoc jest udzielana w postaci refundacji poniesionych kosztów. W uzasadnionych przypadkach mogą być wypłacone zaliczki na poczet przyszłych wydatków.

Preferencyjna pomoc

Pożyczki udzielane przez NFOŚiGW nie mogą przekroczyć kwoty 80 proc. kosztów przedsięwzięcia. Nie może być ona niższa niż 2 mln zł. Nieco inne kryteria są przyjmowane, gdy inwestycja jest finansowana także z funduszy zagranicznych. Pożyczka jest udzielana na okres do 15 lat. Istnieje możliwość otrzymania karencji w spłacie zaciągniętego długu przez maksymalnie 18 miesięcy.

Wysokość oprocentowania uzależniona jest od stopy redyskontowej weksli NBP. Obecnie pożyczkobiorca płaci odsetki w wysokości od 0,425 proc. do 2,975 proc. w skali roku.

Najkorzystniejsze oprocentowanie otrzymują gminy z małym budżetem, wynoszącym na 1 mieszkańca do 1660 zł. Najniższe jest oprocentowanie pożyczek, które są udzielane z funduszy pobieranych jako opłata produktowa i depozytowa od przedsiębiorców.

Aby zapewnić ciągłość finansową inwestycji proekologicznej, gminie może być udzielona pożyczka płatnicza, pod warunkiem ze Fundusz Narodowy uczestniczył w ocenie przedsięwzięcia. Ta forma pomocy, jest przeznaczona na opłacenie faktur lub rachunków wystawianych w związku z realizowaną inwestycyją

NFOŚiGW oferuje gminom także dotacje na dofinansowanie proekologicznych przedsięwzięć inwestycyjnych. Pomoc w tej formie jest udzielana na sfinansowanie zadań inwestycyjnych z zakresu gospodarki wodno-ściekowej, wspieranie proekologicznych form transportu w żegludze śródlądowej. Wspierane są inwestycje z zakresu rekultywacji terenów zdegradowanych przez wojsko i przemysł. Aż do 100 proc. wartości kosztów gmina może otrzymać dotację na rekultywację składowisk odpadów komunalnych, których eksploatację rozpoczęto przed 1 października 2001 r. (ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach - Dz.U. nr 62, poz. 628 ze zm.).

Gmina może otrzymać dotacje także na: monitoring środowiska, ochronę przyrody i krajobrazu, ochronę lasów i zasobów leśnych, zapobieganie powstawaniu poważnych awarii i klęsk żywiołowych lub usuwanie ich skutków.

Wspierane są programy ochrony powietrza, oczyszczania ścieków, kanalizacji, ochrony zabytków i krajobrazu, profilaktyka zdrowotna i kształtowanie postaw ekologicznych.

GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI

l www.nfosigw.gov.pl - portal Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, są tu także zamieszczone adresy funduszy wojewódzkich,

l www.funduszestrukturalne.gov.pl - portal informujący o funduszach strukturalnych, w tym o funduszach z edycji 2007-2013,

l www.eog.gov.pl - portal informujący o Norweskim Mechanizmie Finansowym i Mechanizmie Finansowym EOG.

FUNDUSZE NA ŚRODOWISKA

W nowej perspektywie finansowej na lata 2007-2013 dostępne będą następujące fundusze i programy unijne:

l 16 regionalnych programów operacyjnych - wdrażanych przez samorządy regionalne - w większości programy te uwzględniają działania na rzecz ochrony środowiska i dofinansowanie inwestycji prośrodowiskowych; w każdym RPO jest priorytet, w ramach którego będą dofinansowywane projekty na rozwój i modernizację infrastruktury komunalnej z zakresu ochrony środowiska;

l Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko - jest to jeden z programów o największym budżecie, dotacje będzie można otrzymać w zasadzie tylko na duże projekty inwestycyjne;

l PROW (Program Rozwoju Obszarów Wiejskich) - (działania osi 1) - Poprawienie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa - gospodarowanie rolniczymi zasobami wodnymi, scalanie gruntów.

Priorytety funduszu na 2007 rok

Jednym z najważniejszych priorytetów ustalonych przez Narodowy Fundusz na 2007 rok jest gospodarka wodno-ściekowa. W ramach niego gmina może otrzymać dofinansowanie na budowę i modernizację systemów kanalizacji zbiorczej, kanalizacji deszczowej, oczyszczalni ścieków komunalnych, systemów zaopatrzenia w wodę oraz na przygotowanie dokumentacji, np. studium wykonalności, dokumentacji technicznej przy staraniu się o otrzymanie np. bezzwrotnej pomocy unijnej.

Dofinansowanie można otrzymać na projekty inwestycyjne z zakresu ochrony powierzchni ziemi, gospodarowanie odpadami. W tym przypadku jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać dotacje albo pożyczki na realizację kompleksowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi od powstawania projektu aż do jego realizacji. Wspierane są m.in. selektywne zbieranie oraz przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz przedsięwzięcia z zakresu rekultywacji terenów zdegradowanych, a także modernizacja i budowa umocnień brzegowych.

Na odpowiednie wsparcie mogą także liczyć projekty budowy i rozbudowy odnawialnych źródeł energii. Pomoc można otrzymać na projekty ograniczające negatywne oddziaływanie hałasu na środowisko, np. poprzez budowę ekranów akustycznych przy osiedlach położonych przy trasach przejazdowych.

Gmina może otrzymać środki finansowe na realizację projektów z zakresu ochrony przyrody, np. budowę lub modernizację małej infrastruktury służącej udostępnianiu turystom obszarów chronionych.

Wspierana finansowo jest także profilaktyka zdrowotna dzieci z obszarów, na których następują przekroczenia standardów jakości środowiska. Dofinansowanie można otrzymać również na budowę małych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach wiejskich oraz budowę na takich terenach kanalizacji sanitarnej.

Fundusze w mechanizmach

Od 2 stycznia do 16 kwietnia 2007 r. trwa nabór wniosków o dotacje w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG. Wnioski mogą składać wszystkie jednostki samorządu lokalnego. Łączna kwota dofinansowania w obu mechanizmach wynosi ponad 176,8 mln euro. Samorządy mogą liczyć na dofinansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych, w wysokości nawet do 90 proc. kosztów poniesionych przy realizacji zadania inwestycyjnego.

Jednym z ważnych priorytetów mechanizmów jest ochrona środowiska, w tym środowiska ludzkiego, poprzez m.in. redukcję zanieczyszczeń i promowanie odnawialnych źródeł energii. Łączna kwota dofinansowania w tym priorytecie wynosi ponad 34 mln euro.

Z ochroną środowiska związane są także ściśle dwa inne priorytety:

l Promowanie zrównoważonego rozwoju poprzez lepsze wykorzystanie i zarządzanie zasobami, o łącznej kwocie dofinansowania wynoszącej 2,4 mln euro,

l Ochrona środowiska, ze szczególnym uwzględnieniem wzmocnienia zdolności administracyjnych do wprowadzenia w życie odpowiednich przepisów istotnych dla realizacji projektów, o łącznej kwocie 4,82 mln euro.

ANDRZEJ OKRASIŃSKI

andrzej.okrasinski@jnfor.pl

Podstawa prawna

l Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62, poz. 627 oraz nr 115, poz. 1229 ze zm.).

l Ustawa z 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. nr 63, poz. 638 ze zm.).

l Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U. nr 62, poz. 628 ze zm.).

l Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. nr 132, poz. 622 ze zm.).

l Rozporządzenie ministra środowiska z 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. nr 137, poz. 984).

l Rozporządzenie ministra budownictwa z 14 lipca 2006 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz.U. nr 136, poz. 964).