Prezydent może powołać premiera, ale nie ministrów

Zgodnie z konstytucją prezydent nie jest ograniczony przy wyborze kandydata na premiera. Misję tworzenia nowego rządu prezydent może powierzyć osobie wywodzącej się z ugrupowania, które wygrało wybory, ale może wskazać także osobę z innego ugrupowania. Prawo tego bowiem nie określa.

Co może prezydent

Dotychczasowa praktyka, jak i zasady demokratycznego państwa, zobowiązują jednak prezydenta, by postępował zgodnie z konstytucyjną zasadą współdziałania władz. Polega to na tym, że prezydent, desygnując premiera, powinien brać pod uwagę osobę, która zapewni powołanie rządu.

O rządzie decyduje premier

Niektóre media i politycy sugerują, że prezydent Lech Kaczyński chce mieć wpływ na obsadę stanowiska szefów MSWiA, MON, MSZ oraz koordynatora ds. służb specjalnych w rządzie Platformy Obywatelskiej. Jednak konstytucja nie daje takich uprawnień głowie państwa.

Konstytucja określa, że premiera desygnuje prezydent. Natomiast prezes Rady Ministrów proponuje szefów poszczególnych resortów. Konstytucja jednak nic nie mówi o tym, by przy wyborze szefów resortów swój udział miał prezydent.

- Premier sam ustala skład rządu i występuje do prezydenta o jego powołanie. Prezydent musi ten wybór zatwierdzić - podkreśla prof. Marek Chmaj z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.

Ewentualne blokowanie kandydatów, których przedstawi premier, także nie wchodzi w grę. Zdaniem prof. Huberta Izdebskiego z Uniwersytetu Warszawskiego, prezydent nie ma żadnych możliwości zablokowania powołania kandydatów na ministrów wskazanych przez nowego prezesa Rady Ministrów.

- Prezydenccy ministrowie to zamierzchła historia. To czasy małej konstytucji - podkreśla.

Prezydent ma prawo powoływania ministrów na wniosek premiera.

- To jest jego prawo, które w gruncie rzeczy polega na obowiązku podpisania aktu powołania, który przedkłada mu premier - zaznacza prof. Hubert Izdebski.

Termin goni termin

Konstytucja określa terminy wydarzeń, które prowadzą do powstania rządu. Najpóźniej 15 dnia od wyborów musi się odbyć posiedzenie Sejmu, w czasie którego premier podaje do dymisji swój gabinet. Od tego momentu prezydent ma dwa tygodnie na powołanie premiera wraz z członkami rządu. Potem odbiera przysięgę od członków powołanej Rady Ministrów.

Od zaprzysiężenia rządu premier przedstawia w Sejmie program działania z wnioskiem o wotum zaufania. Dopiero po zaakceptowaniu rządu przez większość sejmową w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów można mówić o zakończeniu procedury tworzenia nowego rządu.