Samorząd terytorialny w Polsce sprostał zadaniom

Minęło 20 lat od chwili, gdy 8 marca 1990 r. Sejm RP uchwalił najważniejsze ustawy kształtujące samorząd terytorialny:

● ustawę o samorządzie terytorialnym, dziś zwaną ustawą o samorządzie gminnym,

● ordynację wyborczą do rad gmin,

a w kilka dni później, 22 marca 1990 r.:

● ustawę o pracownikach samorządowych oraz

● ustawę o terenowych organach rządowej administracji ogólnej.

Następnie 17 maja 1990 r. uchwalono ustawę o podziale zadań i kompetencji określonych w ustawach szczegółowych pomiędzy organy gminy a organy administracji rządowej oraz o zmianie niektórych ustaw, a 18 maja 1990 r. ustawę z o ustroju samorządu miasta stołecznego Warszawy.

Wypada tu wspomnieć o atmosferze towarzyszącej uchwalaniu tych ustaw. Proces transformacji ustrojowej, jaki rozpoczął się po obradach Okrągłego Stołu, w owym czasie nie dawał pewności swej kontynuacji. Stąd też starano się wówczas przeprowadzić jak najszybciej takie zmiany, z których w przyszłości nie będzie można się wycofać albo, przynajmniej, rezygnacja z nowych rozwiązań będzie bardzo utrudniona. Ten romantyzm reformatorski odcisnął swoje piętno na ustawach samorządowych. Pisane były szybko, a to wpłynęło na ich treści. W późniejszym okresie trzeba było te niedomogi korygować.

Zamiast rad – gminy

Przyjęte akty prawne sprawiły, że samorząd terytorialny zaczął funkcjonować jako organizm jednoszczeblowy. Powstało ponad 2 tys. gmin. Były wśród nich zarówno gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie oraz gminy typowo miejskie. Jednak mimo zróżnicowania charakteru gmin, a tym samym i ich obszaru, ustawodawca ustalił dla nich jednakowy zakres zadań. Wszystkie były jednak wyposażoną w osobowość prawną wspólnotą ludzi zamieszkujących wyodrębniony obszar. Podmiotem władzy w gminie (analogicznie po utworzeniu 1998 r. powiatów i województw) jest wspólnota lokalna, w której imieniu władza ta jest wykonywana. Władza samorządu terytorialnego ma zatem jakby podwójną legitymację. Pochodząca po pierwsze od Narodu, który jako suweren i ustrojodawca nadaje tę władzę samorządowi, oraz po drugie, od społeczności lokalnej, która w akcie wyborów powszechnych kreuje skład osobowy organów stanowiących – radę gminy (a także radę powiatu, sejmik wojewódzki) oraz od 2002 r. wybiera wójta, burmistrza prezydenta miasta. Gmina stała się zatem podmiotem uczestniczącym w sprawowaniu władzy publicznej i wykonującym w ramach ustaw istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.