Warunki stawiane kandydatom do służby w formacjach mundurowych

Jednym z pierwszych etapów jest konieczność spełnienia przez kandydata warunków, które w zależności od rodzaju formacji są różne. W dalszej części przedstawiono warunki jakie musi spełniać kandydat do służby w wybranych formacjach mundurowych.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencja Wywiadu

Zgodnie z ustawą o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu służbę może pełnić osoba, która posiada wyłącznie obywatelstwo polskie. Zatem do służby w wymienionych agencjach kandydować nie może cudzoziemiec jak i Polak, który posiada dodatkowo obywatelstwo innego państwa.

Ponadto osoba starająca się o przyjęcie musi korzystać z pełni praw publicznych, a więc nie może być pozbawiona m.in.:

- czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego,

- prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości oraz do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego.

Jednocześnie musi wykazywać się nieskazitelną postawę moralną, obywatelską i patriotyczną, dając przy tym rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

Ustalenie treści pojęcia "nieskazitelna postawa moralna, obywatelska i patriotyczna" ustawodawca pozostawił organowi stosującemu prawo, który przeprowadza w tym zakresie wykładnię przepisów prawnych i w każdym indywidualnym przypadku konkretyzuje go, wskazując okoliczności faktyczne uzasadniające taką a nie inną ocenę. W zakresie zachowania w tajemnicy informacji niejawnych postępowanie przeprowadza pełnomocnik ochrony danej agencji.

Kandydat do wymienionych służb posiadać powinien  co najmniej średnie wykształcenie, określone kwalifikacje zawodowe oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, wymagających szczególnej dyscypliny służbowej, której gotowa jest się podporządkować.

Zasady oceny zdolności fizycznej i psychicznej zostały określone przez Prezesa Rady Ministrów w dwóch odrębnych rozporządzeniach. Natomiast w pozostałym zakresie w trakcie postępowania kwalifikacyjnego m.in. przeprowadza się rozmowę kwalifikacyjną z kandydatem, w celu ustalenia jego przydatności do służby oraz motywacji do jej podjęcia, ocenę stopnia przydatności kandydata do służby oraz poznania jego cech osobowych. W takim przypadku komisja przeprowadzająca rozmowę dokonuje oceny kandydata w tym zakresie.

Podstawy prawne:

- Ustawa z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu (t.j. z 2009. Dz.U. Nr 29, poz. 154).
- Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie wzoru kwestionariusza osobowego oraz szczegółowych zasad i trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,  (Dz.U.  Nr 207, poz. 1756 z późn. zm.).

Biuro Ochrony Rządu

Służbę w Biurze Ochrony Rządu może pełnić osoba:

- posiadająca obywatelstwo polskie,

- posiadająca nieposzlakowaną opinię,

- niekarana za popełnienie przestępstwa,

- korzystająca z pełni praw publicznych.

Ponadto musi posiadać co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacji uzbrojonej i być gotowa podporządkować się dyscyplinie służbowej. Wyjątkowo Szef Biura Ochrony Rządu może wyrazić zgodę na pełnienie służby kandydackiej w tej formacji przez kandydata, który nie posiada wykształcenia średniego, jeżeli w toku postępowania kwalifikacyjnego stwierdzono, że kandydat wykazuje szczególne predyspozycje do tej służby. 

Nieposzlakowana opinia a niekaralność

Instytucja nieposzlakowanej opinii a instytucja niekaralności nie jest równoznaczna, między nimi zachodzi stosunek nadrzędności pierwszej względem drugiej.

Każde ukaranie jest naruszeniem nieposzlakowanej opinii ale nie każde nieposzlakowanie opinii jest wynikiem ukarania.  Również w tym przypadku organ każdorazowo podejmuje decyzję dotyczącą oceny opinii o kandydacie. 

O zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Biurze Ochrony Rządu orzekają komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych, z zastrzeżeniem, że przy określaniu zdolności fizycznej i psychicznej osoby podlegającej kwalifikacji wojskowej do służby kandydackiej w Biurze Ochrony Rządu orzeczenia komisji lekarskich podległych Ministrowi Obrony Narodowej są równoznaczne z orzeczeniami komisji lekarskich podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Podstawy prawne:

- Ustawa z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu (t.j. z 2004. Dz.U. Nr 163, poz. 1712).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2004 r. w sprawie szczegółowego trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego do służby przygotowawczej oraz do służby kandydackiej w Biurze Ochrony Rządu (Dz.U.  Nr 37, poz. 338).

Czytaj także: Funkcjonariusz pracujący na zlecenie nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym>>

Centralne Biuro Antykorupcyjne

Służbę w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym może pełnić osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie. Kandydować do służby w wymienionym biurze nie może więc cudzoziemiec jak i Polak, który posiada dodatkowo obywatelstwo innego państwa.

Kandydat musi być osobą korzystającą z pełni praw publicznych oraz wykazującą nieskazitelną postawę moralną, obywatelską i patriotyczną. Tak jak w przypadku ABW i AW ustalenie treści pojęcia "nieskazitelna postawa moralna, obywatelska i patriotyczna" ustawodawca pozostawił organowi stosującemu prawo, który przeprowadza w tym zakresie wykładnię przepisów prawnych i w każdym indywidualnym przypadku konkretyzuje go, wskazując okoliczności faktyczne uzasadniające taką ocenę. 

Jednocześnie kandydat nie może być skazany za popełnione umyślnie przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Musi on również dawać rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych. Ponadto, musi posiadać co najmniej średnie wykształcenie i wymagane kwalifikacje zawodowe oraz zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia służby. Zdolność fizyczną i psychiczną kandydatów do służby ustalają komisje lekarskie podległe ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Należy zaznaczyć, że służbę w CBA nie może pełnić osoba, która pełniła służbę zawodową, pracowała i była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Podstawy prawne:

- Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, (Dz.U.  Nr 104, poz. 708 z późn. zm.).
- Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie wzoru kwestionariusza osobowego oraz szczegółowego trybu przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego wobec kandydatów do służby w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym
z dnia 20 lipca 2006 r. (Dz.U. Nr 133, poz. 936)
- Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 sierpnia 2006 r. w sprawie dokonywania oceny zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, (Dz.U.  Nr 148, poz. 1069)

Policja

Służbę w Policji może pełnić obywatel polski o nieposzlakowanej opinii, korzystający z pełni praw publicznych, posiadający co najmniej średnie wykształcenie.

Komendant wojewódzki Policji może wyrazić zgodę na przyjęcie do służby w oddziałach prewencji Policji kandydata, który nie ma wykształcenia średniego, jeżeli w toku postępowania kwalifikacyjnego stwierdzono, że kandydat wykazuje szczególne predyspozycje do służby w Policji.

Kandydat musi ponadto posiadać zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której gotów jest się podporządkować. Jednocześnie powinien być niekarany. W związku z takim uregulowaniem powstał problem, czy niekaralność należy rozumieć jako niekaralność jedynie za przestępstwo czy też za wykroczenie. 

Mandat a kariera w Policji

Należy zauważyć, że akty prawne regulujące funkcjonowanie innych formacji mundurowych nie zawierają ograniczeń w odniesieniu do kandydatów karanych za wykroczenie. W chwili obecnej należy przyjąć, że wymóg niekaralności osób ubiegających się o przyjęcie do służby w Policji dotyczy zarówno niekaralności za przestępstwo jak i za wykroczenie.

Jednakże mówiąc o karalności za wykroczenie należy mieć na uwadze jedynie sytuację gdy kara została orzeczona wyłącznie przez sąd w postępowaniu zwyczajnym, przyśpieszonym lub nakazowym. W związku z powyższym ukaranie kandydata do służby w Policji, w ramach postępowania mandatowego, może stanowić przesłankę przerwania postępowania kwalifikacyjnego z powodu braku nieposzlakowanej opinii, a nie z powodu ukarania za popełniony czyn. Mając na uwadze to, że ustalenie treści pojęcia "nieposzlakowana opinia" pozostawiono organowi stosującemu prawo decyzję w tym zakresie podejmuje właściwy Komendant wojewódzki Policji wobec danego kandydata.

Podstawy prawne:

- Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, (t.j. Dz.U. z 2007. Nr 43, poz. 277 z późn. zm).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 30 sierpnia 2007 r. w sprawie postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do osób ubiegających się o przyjęcie do służby w Policji, (Dz.U. Nr 170 poz. 1202).

Straż gminna (miejska)

Strażnikiem gminnym (miejskim) może być osoba, która:

- posiada obywatelstwo polskie,

- ukończyła 21 lat,

- korzysta z pełni praw publicznych,

- posiada co najmniej wykształcenie średnie.

Kandydat musi posiadać nienaganną opinią, a oceny dokonuje organ przeprowadzający postępowanie kwalifikacyjne. Ponadto musi być sprawny pod względem fizycznym i psychicznym,  nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za ścigane z oskarżenia publicznego i umyślnie popełnione przestępstwo lub przestępstwo skarbowe oraz mieć uregulowany stosunek do służby wojskowej.

Strażnicy oraz osoby ubiegające się o przyjęcie do pracy w charakterze strażnika podlegają obowiązkowym badaniom lekarskim i psychologicznym. Do przeprowadzania badań lekarskich stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu pracy, a podmioty uprawnione do przeprowadzania badań psychologicznych oraz zakres i tryb przeprowadzania ich przeprowadzania wobec kandydatów do straży gminnej (miejskiej) określone zostało przez rozporządzenie Ministra Zdrowia.

Podstawy prawne:

- Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U.  Nr 123, poz. 779 z późn. zm.).
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 sierpnia 2010 r. w sprawie badań psychologicznych strażników gminnych (miejskich), (Dz.U.  Nr 150, poz. 1012).

Straż graniczna

Służbę w Straży Granicznej może pełnić osoba posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie, a więc jak w przypadku m.in. CBA kandydować do służby w wymienionej formacji nie może cudzoziemiec jak i Polak, który posiada dodatkowo obywatelstwo innego państwa.

Ponadto kandydat musi posiadać nieposzlakowaną opinię, nie może być karany za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe. Również w tym przypadku ocenę, czy kandydat posiada nieposzlakowaną opinię, pozostawiono organowi który przeprowadza postępowanie kwalifikacyjne.

Jednocześnie kandydat musi korzystać w pełni z praw publicznych, posiadać co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której gotowy jest się podporządkować, a także dawać rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

Kandydat do służby w Straży Granicznej może być przyjęty do służby, jeżeli w dniu przyjęcia nie przekroczył wieku 35 lat poza wyjątkiem, gdy jest osobą przechodzącą z Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, Państwowej Straży Pożarnej lub Służby Więziennej.

Podstawy prawne:

- Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, (Dz.U. z 2005. Nr 234, poz. 1997 z późn. zm.).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 10 lutego 2006 r. w sprawie przeprowadzania postępowania kwalifikacyjnego w stosunku do kandydatów ubiegających się o przyjęcie do służby w Straży Granicznej (Dz.U.  Nr 23, poz. 175 z późn. zm.

Czytaj także: Nowe przepisy o Służbie Więziennej>>

Służba Więzienna

W służbie więziennej może pełnić służbę osoba:

- posiadająca obywatelstwo polskie,

- posiadająca uregulowany stosunek do służby wojskowej,

- korzystająca z pełni praw publicznych.

Ponadto kandydat musi dawać rękojmię prawidłowego wykonywania powierzonych zadań, nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne lub umyślne przestępstwo skarbowe. Co więcej, szanse na przyjęcie ma tylko kandydat wobec którego nie został wydany prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne o takie przestępstwo, oraz ten przeciwko przeciwko któremu nie toczy się postępowanie karne o takie przestępstwo. Jednocześnie musi on dawać rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych, posiadać co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do pełnienia służby.

Jak widać w zależności od rodzaju formacji wymagania stawiane kandydatom różnią się od siebie. Spowodowane jest to specyfiką danej służby i nie każdy kto spełnia kryteria do jednej formacji będzie miał możliwość kandydowania do innej. Należy jednak zaznaczyć, że stawiane wymagania powinny być przejrzyste i nie stwarzać problemów interpretacyjnych.

Podstawy prawne:

-  Ustawa z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, (Dz.U.  Nr 79, poz. 523).

Piotr Górnik

samorzad.infor.pl