Wieloletnia prognoza finansowa

Obowiązek sporządzania wieloletniej prognozy finansowej (WPF) wynika z art. 227 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych. Przygotowywana przez jednostki samorządu terytorialnego WPF obejmuje ocenę poziomu przyszłych dochodów, wydatków wraz z ich strukturą, wyniku finansowego oraz poziomu zadłużenia.

Tabela 1. Prognoza dochodów, wydatków i bilansu budżetów samorządowych na lata 2014–2017 (w mln zł)

	2014	2015	2016	2017
Dochody ogółem	198 556 Autopromocja Prawa i obowiązki dyrektora szkoły. Kompetencje. Zadania. Odwołanie Sprawdź	188 987	181 759	182 667
Wydatki ogółem	212 736	187 444	177 110	176 770
Wynik	-14 180	1 543	4 649	5 895

Źródło: Dane z WPF sporządzonych przez JST na lata 2014–2017 (stan bazy z 6 listopada 2014 r.), Ministerstwo Finansów

Zobacz wideoszkolenie: Jak uniknąć błędów w ewidencji księgowej jsfp

Jak wskazują dane (patrz: tabela 1), prognozy dotyczące perspektyw rozwoju sytuacji budżetowej samorządów są relatywnie optymistyczne. O ile jeszcze na koniec roku 2014 przewidywany był wynik budżetowy samorządów na poziomie nieco ponad -14 mld zł, o tyle w roku 2015 wynik ten ma być już dodatni (ok. 1,5 mld zł). Co więcej, bilans budżetu w kolejnych latach ma się dalej poprawiać. Kolejno w latach 2016 i 2017, według prognoz nadwyżka budżetowa ma wynieść ponad 4,6 mld zł oraz niemal 6 mld zł.

Warto sobie jednak zadać pytanie, skąd taka zmiana. Otóż okazuje się, że odpowiada za nią spadek wydatków samorządowych, i to aż o 17% w całym badanym okresie (z niemal 213 mld zł do niemal 177 mld zł). Maleć będą także dochody, choć w dużo mniejszym stopniu, bo o około 8% (ze 198,5 mld zł do 182,5 mld zł).

Konsekwencją wygospodarowania nadwyżek budżetowych będzie prognozowany spadek ogólnego zadłużenia JST (patrz: tabela 2). O ile w roku 2014 ma ono jeszcze wynieść ok. 75 mld zł, o tyle rok później spadnie o ponad 2 mld zł, do poziomu około 72,7 mld zł. Większe spadki nastąpią w latach 2016 i 2017, o ok. 5 mld zł. Oznacza to prognozowany spadek całkowitego zadłużenia w skali całego badanego okresu o niemal 18%.

Zobacz również: Odpowiedzialność członków zarządu spółek komunalnych za naruszenie dyscypliny finansów publicznych

Tabela 2. Prognozowane zadłużenie JST w latach 2014–2017 (w mln zł)

	2014	2015	2016	2017
Zadłużenie	75 037	72 747	67 727	61 708

Źródło: Dane z WPF sporządzonych przez JST na lata 2014–2017 (stan bazy z 6 listopada 2014 r.), Ministerstwo Finansów

Jak wspomniano, dość zaskakująca jest prognoza mówiąca o nadwyżkach budżetowych począwszy od 2015 roku. Skąd jednak ma się ona brać? Dane wskazują, że pojawienie się nadwyżek budżetowych będzie wynikać nie z przyrostu dochodów (te wzrosną dopiero w roku 2017 w stosunku do 2016), lecz ze znaczącego spadku wydatków, i to tych najbardziej dochodotwórczych (patrz: tabela 3). Biorąc pod uwagę stronę dochodową, warto zauważyć, że o ile dochody bieżące będą z roku na rok nieznacznie wzrastać (ok. 1–3%), o tyle radykalnie spadną dochody majątkowe. Będą one spadać z roku na rok o 25–50% (pozycja dotacje oraz środki przeznaczone na inwestycje), co należy ocenić bardzo negatywnie. O 25–30% maleć będą też dochody ze sprzedaży majątku. Jeszcze bardziej niż dochody będą spadać wydatki. Ich coroczny spadek wyniesie ok. 12% w roku 2015 i ponad 5% w roku 2016. W największym stopniu zmniejszą się wydatki majątkowe, co ponownie należy uznać za bardzo zły znak. Spadek ten z roku na rok wyniesie około jednej trzeciej. Wyhamuje dopiero pod koniec badanego okresu, jednak wciąż będzie duży (ok. 10%). Pozostałe typy wydatków podlegać będą fluktuacjom rzędu +/- 10%. Największe zmiany to wzrost o 45% wydatków z tytułu poręczeń i gwarancji, jak też wzrost o 12% nakładów na obsługę długu w roku 2015.

Tabela 3. Źródła dochodów i wydatków dla JST prognoza na lata 2014–2017 (ujęcie dynamiczne)

Wyszczególnienie	2015/2014	2016/2015	2017/2016
	w%
1. DOCHODY OGÓŁEM	95,2	96,2	100,5
1.1. Dochody bieżące	99,4	101,1	102,2
– podatek dochodowy od osób fizycznych	102,4	103,6	102,9
– podatek dochodowy od osób prawnych	102,4	103,5	102,9
– podatek od nieruchomości	101,7	102,6	101,8
– subwencja ogólna	101,1	101,9	100,9
– dotacje i środki na cele bieżące	84,2	96,5	99,4
1.2. Dochody majątkowe, w tym:	70,9	55,9	76,2
– ze sprzedaży majątku	71,9	74,2	76,5
– dotacje oraz środki przeznaczone na inwestycje	68,5	50,8	74,9
2. WYDATKI OGÓŁEM	88,1	94,5	99,8
2.1. Wydatki bieżące	95,7	100,7	101,3
– wydatki bieżące z tytułu poręczeń i gwarancji	145,5	104,4	97,8
– wydatki na obsługę długu	111,8	96,8	93,8
– wydatki bieżące na wynagrodzenia i składki od nich naliczane	99,1	101,2	100,4
– wydatki związane z funkcjonowaniem organów JST	96,2	100,6	99,1
2.2. Wydatki majątkowe	65,1	66,7	89,9
3. WYNIK DEFICYT/NADWYŻKA	–	–	–
4. Różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi	163,6	105,4	110,6
5. Różnica między skorygowanymi dochodami bieżącymi a pomniejszonymi wydatkami bieżącymi	90,7	102,2	109,5
6. ZADŁUŻENIE	96,9	93,1	91,1

Źródło: Dane z WPF sporządzonych przez JST na lata 2014–2017 (stan bazy z 6 listopada 2014 r.), Ministerstwo Finansów

Jedyną pozytywną wiadomością, która wynika z najnowszej WPF, jest fakt prognozowanego znaczącego spadku zadłużenia samorządów. Złe wiadomości są jednak dalece bardziej znaczące. Zadłużenie JST w roku 2014 to zaledwie ok. 10% zadłużenia sektora finansów publicznych. Jeśli więc gdzieś należy szukać oszczędności, to raczej w budżecie centralnym. Co więcej, głównym źródłem spadku wydatków samorządowych są zmniejszające się wydatki majątkowe, czyli te, które w największym stopniu przynoszą przyrost dochodu w gospodarce. Przyczyny takiej sytuacji są złożone. Wynikają one, z jednej strony, z zakończenia poprzedniej perspektywy unijnej, z drugiej jednak, powodem jest restrykcyjna polityka państwa wobec zadłużenia samorządów. O tyle trudno ją zrozumieć, że poza wyjątkami zadłużone są raczej zamożne JST, które nie mają problemów z regulowaniem swoich zobowiązań. Co więcej, warto pamiętać, że budżet centralny na inwestycje wydaje ok. 5% swoich zasobów, a budżety samorządowe niemal 25%, zatem, relatywnie ujmując, to właśnie samorządom w większym stopniu zawdzięczamy przyrost PKB w ostatnich latach. Kontynuacja nakładania na JST nadmiernych obostrzeń finansowych może rodzić zagrożenie związane z wykorzystaniem nowych środków z UE, które spłyną do nas za okres 2014–2020. Obniżenie nakładów inwestycyjnych samorządów skutkować będzie też spadkiem i tak niezbyt imponującego wzrostu gospodarczego, a także wzrostem stopy bezrobocia ze wszystkimi tego negatywnymi skutkami w sferze zarówno finansowej, jak i społecznej.

RAFAŁ OSIŃSKI

Autor jest ekonomistą specjalizującym się w tematyce finansów samorządowych

Podstawa prawna

● art. 227 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 885; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1877)

Polecamy serwis: Finanse