Gminy nie przeprowadzają wywiadów środowiskowych [kilka dodatków węglowych na jeden adres]

Część pierwsza artykułu: Gminy naruszają przepisy o kilku dodatkach węglowych na jeden adres? Spory będą rozstrzygać sądy.

O problemie "Dziennik Gazeta Prawna":

Dodatek węglowy: Niektórym gminom wystarcza oświadczenie o odrębności lokalu. I przeprowadzają wywiady środowiskowe

Są wątpliwości, czy gminy działają na podstawie obowiązującego prawa. Zaskakuje też sposób uzasadnienia odmowy. Gminy stosują bowiem zasady prowadzenia postępowania, których nie ma zapisanych w ustawie o dodatku węglowym. Zostały wyinterpretowane przez gminy. I wiele wskazuje na to, że ta interpretacja jest wadliwa.

Wywiad środowiskowy u kilku rodzin spod jednego adresu

Od 3 listopada 2022 r. art. 2 ust. 3c-3d ustawy o dodatku węglowym wprowadziły takie zasady:

„Dodatek węglowy przyznaje się gospodarstwu domowemu, które zajmuje odrębny lokal, dla którego nie jest możliwe ustalenie odrębnego adresu do 30 listopada 2022 r. W tym przypadku wójt, burmistrz albo prezydent miasta przyznaje dodatek węglowy w drodze decyzji administracyjnej, jeżeli w wyniku przeprowadzenia wywiadu środowiskowego organ ten ustalił:

1) zamieszkiwanie pod jednym adresem w odrębnych lokalach kilku gospodarstw domowych oraz

2) wykorzystywanie przez te gospodarstwa oddzielnego lub współdzielonego źródła ogrzewania."

Z przeprowadzonego wywiadu środowiskowego sporządza się notatkę służbową, która jest podstawowym dowodem w tym postępowaniu (prowadzonym według uproszczonych zasad).

Gmina "musi" przeprowadzić wywiad środowiskowy, czy tylko "może"?

Nowe przepisy sugerują, że gmina musi przeprowadzić wywiad środowiskowy. Według gmin wcale tak nie jest. Uzależniają przeprowadzenie wywiadu środowiskowego od przedstawienia szeregu dokumentów przez wnioskodawców według zasady "najpierw dokumenty, potem wywiad środowiskowy". Chodzi o zaświadczenia wynikające z postępowań opisanych pod tym linkiem na biznes.gov.pl.

Nie ma w przepisach podstawy prawnej dla zasady "najpierw dokumenty, potem wywiad środowiskowy".

Gminy przyjęły jednak interpretację, że wywiad środowiskowy wcale nie jest obligatoryjny. I przeprowadzą go jedynie wtedy, gdy dokumenty z akt sprawy wskazują na możliwość wyodrębnienia kilku adresów z jednego. Na forach internetowych przewija się więc proste "kontr-pytanie" do tej argumentacji - "Po co jest potrzebny w ustawie o dodatku węglowym wywiad środowiskowy, w sytuacji dysponowania przez gminę tymi dokumentami? Dokumenty przecież to mocniejszy dowód niż wywiad środowiskowy."

Gminy są przytłoczone liczbą wniosków o dodatek węglowy. I nie są w stanie przeprowadzić wywiadu środowiskowego u każdej rodziny, która złożyła wnioski spod jednego adresu. W takiej sytuacji należało to zapisać wprost w ustawie o dodatku węglowym poprzez np. zasadę: "Gmina przeprowadza wywiad środowiskowy po uprawdopodobnieniu przez wnioskodawcę możliwości nadania odrębnego adresu". I wtedy obecne traktowanie przez gminy wniosków o dodatek byłoby legalne.

Poradnik dla samorządów

Gminy stosują się do "Poradnika dla samorządów dotyczącego wypłaty dodatku węglowego" oraz załączonych do tego poradnika "Pytań i odpowiedzi". Dokumenty te opracowało Ministerstwo Klimatu i Środowiska.

Trzy normy, których nie ma w ustawie

"Poradnik" i "Pytania i odpowiedzi" wprowadzają trzy normy, których nie ma w ustawie o dodatku węglowym, a które są obecnie stosowane przez gminy:

Norma nr 1. Przesłanka przyznawania kolejnego dodatku węglowego na dany adres, pod warunkiem podjęcia kroków formalnych, prowadzących do nadania odrębnego adresu miejsca zamieszkania. Kroki te ma podjąć wnioskodawca starający się o dodatek węglowy. Dlatego zdaniem gmin wnioskodawca musi udać się do powiatu i zdobyć np. zaświadczenie o samodzielności lokalu.

Norma nr 2. Teza, że gmina nie musi przeprowadzić wywiadu środowiskowego, jeżeli wnioskodawca nie przedstawi gminie wskazanych przez Ministerstwo dokumentów. W poradnikach Ministerstwa czytamy:

"Wnioskodawca składający wniosek o wypłatę dodatku węglowego powinien przedstawić dokumentację potwierdzającą podjęcie kroków formalnych, prowadzących do wydzielenia odrębnego adresu, np. zaświadczenie o samodzielności lokalu lub kopię złożonego wniosku o wydanie zaświadczenia o samodzielności lokalu, czy też kopię wniosku o nadanie numeru porządkowego. Dopiero po przedstawieniu takiej dokumentacji, organ rozpatrujący wniosek powinien podjąć kolejne kroki (przeprowadzić wywiad środowiskowy)".

Mając tak mocne wsparcie jak przytoczony pogląd Ministerstwa, gminy uważają, że nie muszą przeprowadzać wywiadu środowiskowego, jeżeli wnioskodawca nie wykazał dokumentami, że ma szansę na wyodrębnienie lokalu i adresu.

Norma nr 3. Ministerstwo zadecydowało jak należy rozumieć pojęcie "odrębny lokal". W dokumentach Ministerstwa czytamy: 

"Przez odrębny lokal należy rozumieć lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, jak również samodzielna część domu bliźniaczego lub szeregowego przeznaczona do zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych, wskazane w art. 2 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych."

Jak gminy wdrażają zasady Ministerstwa Klimatu i Środowiska?

Przykładem gminy, która wdrożyła w 100% zasady wyznaczone przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska jest Gmina Sierakowice. 15 listopada 2022 r. opublikowała poniższe pismo znajdujące się pod tym linkiem. Dla osoby nieznającej ustawy o dodatku węglowym wygląda ono jak relacja z treści ustawy z uwzględnieniem informacji z Ministerstwa. Tymczasem nic z komunikatu Gminy nie ma zapisu w ustawie o dodatku węglowym. Nie ma nic w ustawie o dodatku węglowym o "samodzielnych lokalach" - mówi ona o "odrębnych lokalach". Ustawa ta nie odwołuje się do definicji z Prawa Budowlanego i ustawy o własności lokali, na co powołuje się gmina. Ustawa nie nakazuje też udania się przez jej mieszkańców do Starosty Kartuskiego albo zdobycia przez nich zawiadomienia w sprawie ustalenia numeru porządkowego. Uderza jeszcze jedna rzecz. Gmina nie poinformowała swoich mieszkańców o tym, że podstawą przyznania dodatku węglowego jest wywiad środowiskowy. Informacji o tej jednej kwestii, która w odróżnieniu od pozostałych informacji przekazanych mieszkańcom rzeczywiście jest w ustawie o dodatku, w komunikacie Gminy nie ma.

Poniżej komunikat Gminy Sierakowice:

„Jeżeli np. w budynku jednorodzinnym znajdują się dwa lokale mieszkalne to do wniosku o dodatek węglowy należy przedstawić zaświadczenie Starosty Kartuskiego o samodzielności lokalu. Informacja w sprawie wydania zaświadczenia o samodzielności lokalu oraz wzór wniosku o wydanie zaświadczeń o samodzielności lokali dostępna są w Biuletynie Informacji Publicznej Powiatu Kartuskiego:
https://bip.kartuskipowiat.pl/sprawa-do-zalatwienia/655/wydanie-zaswiadczenia-o-samodzielnosci-lokali

Szczegóły w tym zakresie określa Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o własności lokali:

w art. 2 ust. 2 „(…) Samodzielnym lokalem mieszkalnym, w rozumieniu ustawy, jest wydzielona trwałymi ścianami w obrębie budynku izba lub zespół izb przeznaczonych na stały pobyt ludzi, które wraz z pomieszczeniami pomocniczymi służą zaspokajaniu ich potrzeb mieszkaniowych. Przepis ten stosuje się odpowiednio również do samodzielnych lokali wykorzystywanych zgodnie z przeznaczeniem na cele inne niż mieszkalne. (…)

Spełnienie wymagań, o których mowa w w/w artykule stwierdza starosta w formie zaświadczenia.

Jeżeli np. na jednej działce znajdują się dwa budynki mieszkalne to do wniosku o dodatek węglowy należy przedstawić zawiadomienie Wójta Gminy Sierakowice w sprawie ustalenia numeru porządkowego nieruchomości. Wzór wniosku o ustalenie numeru porządkowego dostępny jest w Biuletynie Informacji Publicznej Gminy Sierakowice: http://sierakowice.biuletyn.net/fls/bip_pliki/2021_08/BIPF5CA367C460A13Z/Wniosek_o_ustalenie_numeru_porzadkowego_.pdf

Nowelizacja ustawy o dodatku węglowym pozwala na przyznanie dodatków węglowych dla kilku gospodarstw domowych, jeżeli do dnia 30 listopada 2022 r. nie jest możliwe wyodrębnienie samodzielnego lokalu lub ustalenie odrębnego adresu miejsca zamieszkania. Brak możliwości ustalenia odrębnego adresu wynikać może z obiektywnych przyczyn, jak np. ograniczone możliwości organów gminy/powiatu w nadaniu odrębnego adresu/wyodrębnienia lokalu w ww. terminie. Należy mieć jednak na uwadze, że w tym przypadku możliwość przyznania dodatku węglowego należy rozpatrywać w sytuacji, jeżeli podjęte zostały kroki formalne, prowadzące do nadania odrębnego adresu miejsca zamieszkania/potwierdzenia wyodrębnienia lokalu.

Niezależnie od powyższego wskazać należy też na przepisy wynikające z Prawa budowlanego. Z art. 3 ust. 2a) ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane wynika, że o ile mowa o „budynku mieszkalnym jednorodzinnym – należy przez to rozumieć budynek wolno stojący albo budynek w zabudowie bliźniaczej, szeregowej lub grupowej, służący zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych, stanowiący konstrukcyjnie samodzielną całość, w którym dopuszcza się wydzielenie nie więcej niż dwóch lokali mieszkalnych albo jednego lokalu mieszkalnego i lokalu użytkowego o powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku”

Wnioskodawcy są rozżaleni

Pojawiły się pierwsze osoby, które pytają, co mają zrobić bo właśnie spotkały się z odmową gminy przeprowadzenia wywiadu środowiskowego:

Kasia - Dzisiaj pani z MOPSu poinformowała mnie, że muszę dostarczyć dokument ze starostwa o możliwości rozdzielenia domu na 2 mieszkania. bez tego nie dostanę dodatku węglowego. Byłam w starostwie i dowiedziałam się, że mogę to zrobić po dostarczeniu wszystkich dokumentów związanych z planami domu, działki i wielu innych potrzebnych dokumentów. Jeśli udało by mi się je dostarczyć (te dokumenty) nawet dziś do urzędu to nie jest możliwe w drodze administracyjnej otrzymanie zgody lub odrzucenia na piśmie wydzielenia 2 lokali do końca listopada. Panie z MOPS w (…) nie przeprowadzają wywiadu i poinformowały mnie, że odrzucą mój wniosek mimo, że wszystkie media mam osobno i na to mam zgody budowlane i innych organów, płacę za śmieci. Myślę że nikt nie jest w stanie dostarczyć do urzędu dokumentów na to, że podzielił dom (zrobił dwa wejścia bez zmiany kształtu domu). Bo nie było potrzeby zawiadamiania o tym organów nadzoru budowlanego. Gdy podział następuje bez naruszania głównej konstrukcji i bez rozbudowy. Myślę, że założenia ustawy o dodatku węglowym są nie trafione lub MOPS źle interpretuje przepisy. (…) MOPS nie prowadzi wywiadów i nie sporządza notatek.

Co zrobić z odmową przyznania dodatku węglowego bez wywiadu środowiskowego?

W przypadku wydania decyzji o odmowie przyznania dodatku węglowego dla rodzin żyjących pod jednym adresem bez przeprowadzenia wywiadu środowiskowego (wydanej po 2 listopada 2022 r.) warto odwołać się od takiej decyzji.

I wskazać tą wadę postępowania.

Nie ma potrzeby korzystać z pomocy prawnika.

Jak wnieść odwołanie?

Jako odwołanie - po uzupełnieniu o dane osobowe, adresowe, datę, podpis, sygnaturę sprawy - wystarczy jednozdaniowe pismo o treści:

„Odwołuję się od decyzji o odmowie przyznania dodatku węglowego z dnia .... z uwagi na naruszenie art. 2 ust. 3c-3d ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o dodatku węglowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 1692, 1967, 2236) poprzez:

1) nieprzeprowadzenie wywiadu środowiskowego,

2) uzależnienie przeprowadzenia wywiadu środowiskowego od przedstawienia następujących dokumentów: ........."

Odwołanie wnosi się do organu II instancji wskazanego w decyzji i w terminie tam podanym.

UWAGA! Jest możliwe, że wnioskodawcy, którym gmina odmówiła wywiadu środowiskowego, nie otrzymają też decyzji o odmowie przyznania dodatku węglowego. Wątpliwość wynika z art. 2 ust. 3b ustawy o dodatku węglowym. Przepis nakazuje gminie pozostawić bez rozpoznania drugi, trzeci itd. wniosek o dodatek spod jednego adresu. I być może przepis ten będzie stosowany, gdy gmina nie przeprowadzi wywiadu środowiskowego według zasad od 3 listopada 2022 r. 

W ciągu kilku tygodni dowiemy się, czy gminy wydają decyzje negatywne.

W przypadku nie otrzymania decyzji negatywnej trzeba rozstrzygnąć, czy wnioskodawca może wnieść do sądu skargę na bezczynność gminy. Na pozostawienie wniosku bez rozpatrzenia. To bardzo skomplikowane i w praktyce większość z osób poszkodowanych się na to nie zdecyduje.