Ustalanie opłat za odpady

Jak ustala się opłaty za odpady?

Przy ustalaniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, na podstawie art. 6k ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.), rada gminy ma możliwość dokonania wyboru tzw. metody od gospodarstwa domowego jako jednej z czterech spośród wymienionych w art. 6j ust. 1 i ust. 2 u.c.p.g. Jednocześnie, zgodnie z art. 6k ust. 2a u.c.p.g., obowiązują tu różne stawki opłat przypisane indywidualnie w odniesieniu do każdej z tych metod. Tym samym, w odniesieniu do gospodarstwa domowego, rada gminy może ustanowić miesięczną stawkę opłaty za odpady komunalne zbierane i odbierane w sposób selektywny wyłącznie w odniesieniu do przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę ogółem - za gospodarstwo domowe.

Metoda uzależniająca wysokość pobieranej opłaty w odniesieniu do gospodarstwa domowego, choć prosta w swej konstrukcji, w dotychczasowej praktyce samorządów gminnych okazuje się jedną z bardziej kontrowersyjnych. Jakie elementy najczęściej wywołują istotne naruszenie obowiązujących przepisów i skutkują uchyleniem przyjętych przez rady gmin uchwał?

Polecamy: Jak przygotować się do zmian 2021

Czym jest gospodarstwo domowe?

Na gruncie u.c.p.g. nie została ustanowiona legalna definicja gospodarstwa domowego. Taki stan rzeczy powoduje, że w celu doprecyzowania regulacji ustanawianych na gruncie uchwały, rada gminy wprowadza własną definicję gospodarstwa domowego wyłącznie na potrzeby tej konkretnej uchwały. Tworzone definicje, analogicznie do formuły liczby mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, wprowadzają element liczebny w gospodarstwie domowym. W praktyce wygląda to tak, że gospodarstwo domowe definiowane jest liczbą osób wspólnie zamieszkujących. Co do zasady pojęcia liczby osób w gospodarstwie domowym nie można utożsamiać z pojęciem gospodarstwa domowego, gdyż osoby zamieszkujące ze sobą nie muszą tworzyć gospodarstwa domowego.

Niezależnie jednak od intencji, rada gminy nie ma uprawnienia do tworzenia własnych definicji w sytuacji, w której w samej ustawie nie wskazano radzie takiej kompetencji. Takie działanie narusza art. 7 i art. 94 Konstytucji RP, a także § 135 i § 143 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie "Zasad techniki prawodawczej", poprzez przekroczenie delegacji ustawowej.

Różnicowanie stawek opłat

Dokonując wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od gospodarstwa domowego, rada gminy nie ma uprawnienia do różnicowania stawek opłat w zależności od wielkości gospodarstwa domowego. Dla tej metody, w odróżnieniu od pozostałych dostępnych metod, możliwe jest zastosowanie wyłącznie jednej stawki opłaty od gospodarstwa domowego, bez względu na liczbę osób tworzących dane gospodarstwo domowe. Przy metodzie "od gospodarstwa domowego" nie jest dopuszczalny podział na więcej niż jedną stawkę według kryterium różnicującego gospodarstwa jednoosobowe i wieloosobowe. Ustawodawca dopuszcza zróżnicowanie stawek w zależności od przeciętnego miesięcznego dochodu rozporządzalnego na jedną osobę ogółem - za gospodarstwo domowe.

Zróżnicowanie stawek opłaty ustalonej w odniesieniu do gospodarstwa domowego, według nieprzewidzianego w u.c.p.g. kryterium liczby osób w gospodarstwie domowym, stanowi istotne naruszenie art. 6j ust. 2a u.c.p.g. w związku z art. 6j ust. 2 u.c.p.g. Wskazany w art. 6j ust. 2a u.c.p.g. katalog w ramach dopuszczalnego różnicowania w odniesieniu do liczby osób wskazuje wyłącznie liczbę mieszkańców zamieszkujących nieruchomość, co do zasady nie można tego utożsamiać z liczbą osób w gospodarstwie domowym. Zatem niedopuszczalne jest ustalenie miesięcznej stawki w wysokości innej dla gospodarstwa np. jednoosobowego i innej dla gospodarstwa np. czteroosobowego (por. wyrok WSA w Białymstoku z 6 listopada 2020 r., sygn. akt 610/20 oraz z 9 listopada 2020 r., sygn. akt I SA/Bk 608/20).

Krzysztof Adamczyk

audytor wewnętrzny z praktyką w jednostkach samorządu terytorialnego, ekspert w zakresie inwestycji i zarządzania projektami, dziennikarz specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, finansów publicznych oraz zamówień publicznych

Podstawa prawna

• art. 6j ust. 2 i ust. 2a, art. 6k ust. 1 pkt 1, art. 6k ust. 2a pkt 4 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 1439)