Kiedy wywłaszczenie gruntów podlega VAT

Jeśli gmina jest podatnikiem VAT, to czynność wywłaszczenia będzie podlegała opodatkowaniu. Gmina będzie zobowiązana do rozliczenia VAT z tytułu przejęcia nieruchomości przez Skarb Państwa. Ponieważ jednak jest to działka niezabudowana (pod warunkiem że nie jest przeznaczona pod zabudowę), gmina może skorzystać ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej: ustawa o VAT).

Wywłaszczenie jako dostawa towarów

Organem uprawnionym do przeprowadzenia wywłaszczenia nieruchomości jest wojewoda bądź starosta. Uprawnienie to przysługuje im na podstawie ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami i ustawy z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych.

Opodatkowaniu VAT podlega dostawa towaru bądź świadczenie usług. Katalog rzeczy, które zostały zdefiniowane jako towary, obejmuje: rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, a także grunty.

ZAPAMIĘTAJ!

Opodatkowaniu VAT jako dostawa towarów podlega również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Gmina podatnikiem VAT

Nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów podlega VAT. Aby dana czynność była opodatkowana, musi być wykonana przez podatnika VAT.

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą – bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Od zasady tej ustawa o VAT przewiduje jednak pewne wyjątki. Na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Zbywając wywłaszczaną nieruchomość, gmina nie realizuje ani zadań własnych, ani zleconych. Dokonuje przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej prawa własności towaru w zamian za odszkodowanie. Dokonuje zatem dostawy, występując w roli podatnika VAT.

Podsumowując, obowiązek opodatkowania VAT powstanie po stronie gminy. Gmina jest tutaj bowiem stroną, która zbywa grunt na rzecz Skarbu Państwa. W zamian za to otrzymuje odszkodowanie. Spełniona jest zatem dyspozycja art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT.

Ani organ władzy publicznej (wójt, burmistrz, prezydent miasta), ani urząd obsługujący ten organ (urząd gminy czy też urząd miasta), wydając nieruchomość za odszkodowaniem, nie może skorzystać z wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy o VAT. Zarówno bowiem organy władzy publicznej, jak i urzędy obsługujące te organy nie są uznawane za podatników w zakresie czynności, które mieszczą się w ramach zadań, dla realizacji których zostały one powołane – dodatkowo pod warunkiem że czynności te nie są wykonywane na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. W przypadku wywłaszczenia nieruchomości za odszkodowaniem nie są realizowane zadania, dla realizacji których organy te zostały powołane.

Jaka stawka VAT

Z pytania wynika, że przedmiotem wywłaszczenia będzie działka niezabudowana. W takiej sytuacji o stawce VAT, jaką należy zastosować, zdecyduje przeznaczenie tej działki. O przeznaczeniu działki decyduje natomiast plan zagospodarowania przestrzennego. Problem powstaje wtedy, gdy w gminie nie ma takiego planu. Wówczas dokumentacją pomocną w ustaleniu przeznaczenia działki jest ewidencja gruntów, decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego.

Ewidencja gruntów

Sama ewidencja gruntów nie może decydować o przeznaczeniu gruntów i o stosowaniu stawki VAT. Stanowisko takie prezentują zarówno sądy, jak i organy skarbowe. Uznają one, że ewidencja gruntów i budynków jest jedynie urzędowym zbiorem informacji faktycznych. Wynikające z niej zapisy są odzwierciedleniem stanu faktycznego i prawnego na dzień dokonania wpisu.

Z ORZECZNICTWA

Ani przepisy ustawy – Prawo geodezyjne i kartograficzne, ani przepisy wykonawcze do tej ustawy, nie posługują się pojęciem „tereny przeznaczone pod zabudowę”. A zatem już z tego powodu prowadzone na podstawie tych przepisów ewidencje gruntów nie mogą przesądzać o zaliczaniu (lub nie) poszczególnych działek do takiej kategorii.

Wyrok WSA w Szczecinie z 27 maja 2009 r. (sygn. akt I SA/Sz 89/09)

Decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu

W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu może następować w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Poprzez określenie sposobu zagospodarowania i warunków zabudowy pośrednio określa się też bowiem przeznaczenie terenu.

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzenneg

Przeznaczenie terenu może być ustalone również na podstawie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Jednostki samorządu sporządzają je w celu określenia polityki przestrzennej gminy. Ustalenia studium są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych zagospodarowania przestrzennego. Dlatego w przypadku braku planu zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, na podstawie studium można określić przeznaczenie działki – a tym samym stawkę VAT. Takie stanowisko prezentuje większość organów podatkowych i sądów. Na studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego przy określaniu stawki VAT powołuje się np. WSA w Bydgoszczy w wyroku z 6 maja 2009 r. (sygn. akt I SA/Bd 157/09).

Z ORZECZNICTWA

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest, obok miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania, środkiem prawnym kształtowania polityki przestrzennej przewidzianym przez ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Te właśnie środki mają bezpośredni wpływ na gospodarkę nieruchomościami w skali gminy i w odniesieniu do konkretnego właściciela nieruchomości.

Wyrok WSA w Krakowie z 9 lutego 2009 r. (sygn. akt I SA/Kr 1450/08)

Jeżeli ze studium wynika, że jest to teren przeznaczony pod zabudowę, sprzedawca nie może zastosować zwolnienia. Jeśli jednak studium przewiduje, że jest to działka niezabudowana oraz że nie jest przeznaczona pod zabudowę – gmina może skorzystać ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT.

Rachunkowość Budżetowa nr 3

PodstawY prawnE

• Ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. Nr 54, poz. 535; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 215, poz. 1666)

• Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 161, poz. 1281)

• Ustawa z 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz.U. Nr 80, poz. 721; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 154, poz. 958)

• Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 220, poz. 1413)