Podwyżki dla nauczycieli 2024. Co proponuje MEN a czego oczekują związki zawodowe? Wynagrodzenie nauczycieli w Polsce najbardziej zawikłane w historii świata?

• Podwyżki dla nauczycieli 2024 – co proponuje rząd i minister edukacji. Kwoty podwyżek i stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego
• Czego oczekują nauczycielskie związki zawodowe?
• Wynagrodzenia nauczycieli będą waloryzowane wraz ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia?

Podwyżki dla nauczycieli 2024 – co proponuje rząd i minister edukacji. Kwoty podwyżek i stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego

W dniu 1 lutego 2024 r. została opublikowana w Dzienniku Ustaw (poz. 123) ustawa z 16 stycznia 2024 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2024 (tzw. ustawa okołobudżetowa). Ustawa ta weszła w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2024 r. 

Tego samego dnia w Dzienniku Ustaw (poz. 122) opublikowano ustawę budżetową na 2024 rok, która również weszła w życie z dniem ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2024 r.

Przepis art. 9 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 2024, ustala kwotę bazową dla nauczycieli w wysokości 5176,02 zł – co daje wzrost średnich wynagrodzeń o 30% w stosunku do średnich wynagrodzeń obowiązujących od dnia 1 stycznia 2023 r. 
Natomiast na podstawie art. 3 ustawy „okołobudżetowej”, w roku 2024 średnie wynagrodzenie nauczycieli ustalone w sposób określony w art. 30 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela zwiększa się o 2,308%. Tak więc zgodnie z projektowanymi przepisami średnie wynagrodzenie nauczyciela początkującego w roku 2024 zwiększa się dodatkowo o 2,308%. 

Te akty prawne gwarantują w budżecie państwa pieniądze na podwyżki dla nauczycieli od 1 stycznia 2024 r., tak by średnie wynagrodzenie nauczyciela początkującego wzrosło o 33%, zaś nauczyciela mianowanego i dyplomowanego o 30%.

Chodzi o realizację obietnic wyborczych, by każdy nauczycieli otrzymał przynajmniej 1500 zł podwyżki. Podwyżki wynagrodzeń dotyczą także nauczycieli przedszkolnych.

W dniu 19 stycznia 2024 r. opublikowano i przekazano do konsultacji społecznych, uzgodnień międzyresortowych i opiniowania projekt (z 18 stycznia 2024 r.) rozporządzenia Ministra Edukacji zmieniającego rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy.

Ten projekt w załączniku (tabeli) przedstawia nowe stawki minimalnego wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli w 2024 roku. 

Minister edukacji proponuje, by od 1 stycznia 2024 r.:

1) minimalne wynagrodzenie zasadnicze nauczyciela z tytułem zawodowym magistra i z przygotowaniem pedagogicznym:
- w przypadku nauczyciela początkującego (bez stopnia awansu zawodowego) wyniosło 4908 zł brutto (wzrost o 1218 zł brutto), 
- w przypadku  nauczyciela mianowanego wyniosło 5057 zł brutto (wzrost o 1167 zł brutto), 
- w przypadku nauczyciela dyplomowanego wyniosło 5915 zł brutto (wzrost o 1365 zł brutto). 
Warto wiedzieć, że ponad 95 proc. wszystkich nauczycieli ma tytuł magistra i przygotowanie pedagogiczne.

2) minimalne wynagrodzenie zasadnicze pozostałych nauczycieli (czyli nauczycieli z tytułem magistra ale bez przygotowania pedagogicznego, albo z innymi tytułami zawodowymi licencjata (inżyniera) z przygotowaniem pedagogicznym i bez przygotowania pedagogicznego, czy z dyplomem ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych, czy z innym wykształceniem):
- w przypadku nauczyciela początkującego (bez stopnia awansu zawodowego) wyniosło 4788 zł brutto (wzrost o 1188 zł brutto), 
- w przypadku  nauczyciela mianowanego wyniosło 4910 zł brutto (wzrost o 1210 zł brutto), 
- w przypadku nauczyciela dyplomowanego wyniosło 5148 zł brutto (wzrost o 1188 zł brutto).

Jak informuje minister edukacji:
-  wynagrodzenie zasadnicze jest składnikiem wynagrodzenia średniego, dlatego w związku ze wzrostem wynagrodzenia średniego, wzrośnie również wynagrodzenie zasadnicze nauczycieli, określane w tabeli stanowiącej załącznik do nowelizowanego rozporządzenia.
- wzrost średniego wynagrodzenia nauczycieli powoduje wzrost wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli i zależnych od niego dodatków.

Koszty związane ze wzrostem wysokości wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli mają zostać uwzględnione przez jednostki samorządu terytorialnego w ramach polityki kształtowania wydatków ponoszonych w celu osiągnięcia średnich wynagrodzeń nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 ustawy. Zgodnie z art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela, organ prowadzący szkołę będący jednostką samorządu terytorialnego, uwzględniając przewidywaną strukturę zatrudnienia, określa dla nauczycieli, w drodze regulaminu:
1) wysokość stawek dodatków, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 2 Karty Nauczyciela, oraz szczegółowe warunki przyznawania tych dodatków,
2) szczegółowe warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw,
3) wysokość i warunki wypłacania składników wynagrodzenia, o których mowa w art. 30 ust. 1 pkt 4 Karty Nauczyciela, o ile nie zostały one określone w ustawie lub w odrębnych przepisach 
– w taki sposób, aby średnie wynagrodzenia nauczycieli składające się ze składników, o których mowa w art. 30 ust. 1 Karty Nauczyciela, odpowiadały na obszarze działania danej jednostki samorządu terytorialnego co najmniej średnim wynagrodzeniom nauczycieli, o których mowa w art. 30 ust. 3 Karty Nauczyciela.

Rozporządzenie ma wejść w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, z mocą od dnia 1 stycznia 2024 r. Podwyżki mają być wypłacone nauczycielom w marcu lub kwietniu 2024 roku, z wyrównaniem od początku 2024 roku (czyli za styczeń, luty i ew. marzec – już w nowej, podwyższonej kwocie).

Czego oczekują nauczycielskie związki zawodowe?

Wyżej wskazane kwoty podwyżek nie satysfakcjonują w pełni nauczycieli. W dniu 1 lutego 2024 r. w Ministerstwie Edukacji Narodowej odbyło się spotkanie kierownictwa resortu (w tym minister edukacji Barbary Nowackiej i wiceministrów Pauliny Piechny-Więckiewicz i Henryka Kiepury) z przedstawicielami nauczycielskich związków zawodowych: Związku Nauczycielstwa Polskiego, Krajowej Sekcji Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność" i Wolnego Związku Zawodowego "Forum-Oświata". Omawiany był właśnie ww. projekt rozporządzenia w sprawie minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli. 

Prezes Związku Nauczycielstwa Polskiego Sławomir Broniarz powiedział po tym spotkaniu: "Niestety nie osiągnęliśmy dzisiaj porozumienia w kwestiach, które są dla nas kluczowe, czyli relacji między wynagrodzeniem nauczyciela mianowanego, a nauczyciela dyplomowanego". Dodał, że "związek widzi tutaj możliwości", wskazał m.in. na godziny ponadwymiarowe i niektóre dodatki do wynagrodzenia zasadniczego. Ponadto zdaniem prezesa Broniarza, ZNP widzi też możliwość zwiększenia udziału wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli w tzw. średnim wynagrodzeniu.

Zaś przewodniczący Sekcji Krajowej Oświaty i Wychowania NSZZ "Solidarność" Waldemar Jakubowski powiedział przed spotkaniem, że zaproponowane w rozporządzeniu stawki są poniżej oczekiwań, bo "są poniżej skumulowanej inflacji". "Proponowaliśmy podwyżki o 30 proc. w czerwcu ubiegłego roku, wtedy byłaby zrekompensowana inflacja" – dodał przewodniczący Jakubowski. Według niego podwyżka powinna być zwiększona jeszcze o 12 proc. "I to jak najszybciej, żeby zrekompensować inflację".

Kolejne spotkanie ministra edukacji ze związkami nauczycielskimi ma się odbyć 8 lutego br. Oczywiście temat będzie ten sam – podwyżki na 2024 rok i projekt ww. rozporządzenia. Nie jest wykluczone, że MEN pójdzie na jakiś kompromis ze związkowcami i podniesie kwoty podwyżek.

Póki co obie strony są zgodne co do jednego, że - jak mówiła ministra Barbara Nowacka po spotkaniu 1 lutego: "wynagrodzenie nauczycieli w Polsce to jedno z najbardziej zawikłanych wynagrodzeń w ogóle, występujących nie tylko w sferze budżetowej, ale – jak podkreślają nauczyciele – pewnie i w historii świata".

Wynagrodzenia nauczycieli będą waloryzowane wraz ze wzrostem przeciętnego wynagrodzenia?

W dniu 25 stycznia 2024 r. w Sejmie odbyło się pierwsze czytanie obywatelskiego projektu ustawy o zmianie ustawy Karta Nauczyciela (druk sejmowy nr 28). Ten projekt został już wniesiony w IX kadencji Sejmu (druk nr 1840). Ale na podstawie art. 4. ust. 3 ustawy o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli - projekt ustawy, w stosunku do którego postępowanie ustawodawcze nie zostało zakończone w trakcie kadencji Sejmu, w której został wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm następnej kadencji. Projekt ten został skierowany do Komisji Edukacji, Nauki i Młodzieży. 
Ten projekt to inicjatywa Związku Nauczycielstwa Polskiego, której celem jest zmiana systemu wynagradzania nauczycieli – w taki sposób, by wysokość płac nauczycielskich była powiązana z wysokością przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce. Chodzi o to by wynagrodzenia nauczycieli rosły automatycznie wraz z zarobkami w innych branżach i nie były uzależnione do bieżących decyzji politycznych. 

Projekt ten zakłada, że średnie wynagrodzenie nauczycieli stanowiłoby:
- w przypadku nauczyciela stażysty 90%,
- w przypadku kontraktowego 100%,
- w przypadku nauczyciela mianowanego 125%,
- w przypadku nauczyciela dyplomowanego 155%,
przeciętnego wynagrodzenia w III kwartale poprzedzającego roku budżetowego ustalonego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Warto wskazać, że to przeciętne wynagrodzenie w III kwartale 2023 roku wyniosło 7194,95 zł brutto.

Zatem - jeżeli ten obywatelski projekt stałby się obowiązującym prawem jeszcze w 2024 roku - to przykładowo wynagrodzenie nauczyciela dyplomowanego wzrosłoby do 11 152,17 zł brutto, a nauczyciela mianowanego do 8993,69 zł brutto.