Ustawa śmieciowa - analiza przepisów

W dniu 15 lipca 2011 roku, Prezydent podpisał ustawę z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wprowadza zmiany w obowiązującym systemie gospodarowania odpadami komunalnymi, polegające m.in. na:

- wzmocnieniu systemu gospodarowania,

- prowadzeniu selektywnego zbioru odpadów,

- zmniejszeniu ilości odpadów, w tym ulęgających biodegradacji,

- zwiększeniu liczby nowoczesnych instalacji do odzysku służących m.in. recyklingowi, czy odnawianiu.

Niewątpliwie ważnymi elementami nowelizacji są regulacje dotyczące eliminacji nielegalnych składowisk odpadów, monitoringu z postępu prac mających na celu eliminację odpadów komunalnych, czy zmniejszenia potencjalnych zagrożeń środowiska.

Czytaj także: Azbest – niebezpieczny odpad i palący problem samorządów>>

Gminy - właścicielami śmieci

Ustawa śmieciowa wprowadza obligatoryjne przejęcie przez gminy obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie zagospodarowania odpadów komunalnych. Dzięki temu gminy będą przeprowadzać przetargi na odbieranie odpadów komunalnych, jak również będą gospodarować środkami pochodzącymi z opłat za gospodarowanie odpadami - pobieranych od właścicieli nieruchomości (tak jak za wodę, czy ścieki). Z kolei od firm będą egzekwowały odpowiednią jakość usług.

W związku z powyższym rada gminy, w drodze uchwały, będzie podejmowała decyzje, czy odpady będą odbierane wyłącznie z gospodarstw domowych, czy również od właścicieli nieruchomości, na terenie których prowadzona jest działalność w związku, z którą powstają te odpady. Gmina zmuszona będzie również określić wysokość opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a także szczegółowy sposób świadczenia usług na rzecz właścicieli nieruchomości w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów komunalnych.

Z innych krajów unijnych przejęto model procesowy, mianowicie to gminy wyłonią w drodze przetargu podmioty prowadzące działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, co tym samym będzie się wiązało z koniecznością przekształcenia gminnych jednostek organizacyjnych w spółki prawa handlowego.

Kontrola, analiza i informowanie

Wzmocnione zostały funkcje kontrolne gmin, które w sposób kompleksowy będą mogły monitorować działania podejmowane zarówno przez właścicieli nieruchomości, jak i przez przedsiębiorców odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości.

Nowelizacja wprowadza zmiany w art. 3 ust. 2, zobowiązując gminy do zapewnienia budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.

W celu przejrzystości i łatwego dostępu mieszkańców do informacji wprowadza się dla gmin obowiązek udostępniania mieszkańcom na stronie internetowej informacji o:

- podmiotach odbierających odpady komunalne,

- osiągniętych poziomach odzysku i recyklingu oraz redukcji masy odpadów ulegających biodegradacji kierowanych do składowania,

- punktach selektywnego zbierania odpadów.

Dodatkowo w związku z przejęciem przez gminy obowiązków właścicieli nieruchomości, będą one dokonywać corocznej analizy stanu gospodarowania odpadami komunalnymi, ustanawiać selektywne zbieranie odpadów komunalnych, tworzyć punkty selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy. 

Czytaj także: Rozporządzenia do ustawy śmieciowej przed końcem roku>>

Ograniczenie składowania odpadów biodegradowalnych

Nowy art. 3c dodany do ustawy, zobowiąże gminy do ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania:

a) do dnia 31 grudnia 2013 r. - do nie więcej niż 50 proc. wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania,

b) do dnia 31 grudnia 2020 r. - do nie więcej niż 35 proc. wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji kierowanych do składowania 

– w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r.,

Ustawa śmieciowa wprowadza również zmiany w zakresie regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, który uchwala gmina i który stanowi akt prawa miejscowego. Regulamin jako akt prawa miejscowego określa szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Nowelizacja wymaga by rozszerzono zawartą w regulaminie listę odpadów, które gmina jest obowiązana selektywnie zbierać i odbierać - o odpady w postaci przeterminowanych leków i chemikaliów, zużytych opon, a także odpadów zielonych, zgodnie z postanowieniami Krajowego planu gospodarki odpadami 2010 r.

Gospodarowanie odpadami komunalnymi przez gminę

W związku z przejęciem przez gminy obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie odbierania odpadów komunalnych dodany został nowy rozdział 3a pt. „Gospodarowanie odpadami komunalnymi przez gminę”.

W rozdziale tym wprowadza się obligatoryjne przejęcie przez gminy obowiązków właścicieli nieruchomości w zakresie zagospodarowania odpadów komunalnych (art. 6c ust. 1). Z kolei art. 6d dotyczy przetargów na wybór przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne od właścicieli nieruchomości organizowanych przez wójta, burmistrza, prezydenta miasta. W tym celu rada gminy licząca ponad 10 000 mieszkańców podejmie decyzję o podziale obszaru gminy na sektory, biorąc pod uwagę ilość mieszkańców, gęstość zaludnienia na danym terenie oraz obszar możliwy do obsługi mieszkańców przez jednego przedsiębiorcę odbierającego odpady komunalne.

Kolejny artykuł wprowadza zapis, dotyczący spółek gminnych, które mogą odbierać odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, na zlecenie gminy, tylko w przypadku, gdy zostały wybrane w ramach przetargu na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.

Wart podkreślenia pozostaje fakt, iż wybór przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne następuje na zasadach określonych w ustawie z dnia 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.).

Co się dzieje w przypadku rozwiązania umowy na odbieranie odpadów komunalnych zawartej pomiędzy gminą a przedsiębiorcą? Wtedy gmina będzie mogła zapewnić te usługi zgodnie z ustawą - Prawo zamówień publicznych w trybie zamówienia z wolnej ręki – do czasu przeprowadzenia procedury przetargu. Gmina obowiązana jest jednak do rozpoczęcia procedury przetargu niezwłocznie po rozwiązaniu umowy z poprzednim wykonawcą.

Procedura udzielania zamówienia z wolnej ręki jest wyjątkowa, ponieważ wyłącza charakterystyczną dla pozostałych procedur konkurencyjność postępowania. Jej istota sprowadza się bowiem do obowiązku przeprowadzenia negocjacji tylko z jednym wykonawcą (art. 66 p.z.p.). Oznacza to, że wybór przedsiębiorcy odbierającego odpady komunalne, który będzie wykonywał odbiór odpadów komunalnych w zastępstwie, będzie mógł nastąpić nawet w ciągu jednego dnia jeżeli zaistnieje taka potrzeba.

Idąc dalej w ślad za chronologią, w art. 6h powyższej ustawy odnajdziemy termin, w którym należy wnieść opłatę za gospodarowanie odpadami. Termin ten ustawa określa na 15 dzień, następnego miesiąca, za który powstał obowiązek uiszczenia opłaty. Stawki ustala się osobno w przeliczeniu na mieszkańca na miesiąc oraz na litry odzwierciedlające pojemność pojemników. Wprowadzono również zapis, zgodnie z którym w przypadku gdy gmina nie realizuje obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości, właściciel jest obowiązany do przekazania odpadów komunalnych na koszt gminy, podmiotowi odbierającemu odpady komunalne od właścicieli nieruchomości, wpisanemu do rejestru działalności regulowanej.

W przypadku zakończenia działalności, przedsiębiorca odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości jest obowiązany złożyć właściwemu wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta, w terminie 14 dni od dnia trwałego zaprzestania wykonywania tej działalności, wniosek o wykreślenie z rejestru.

W celu dostosowania ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach do rozwiązań przyjętych w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej w zakresie kontroli przepisy w ustawie odnoszą się wyłącznie do właścicieli nieruchomości, którzy w większości przypadków nie mają statusu przedsiębiorcy, a co za tym idzie, nie ma do nich zastosowania ustawa o swobodzie działalności gospodarczej. Kontrola będzie odnosiła się więc do wszystkich zadań właścicieli nieruchomości, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.

Czytaj także: Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny jest odpadem ( cz.1)>>

Kary administracyjne i sprawozdania

Mając na względzie realizację działań nałożonych zarówno na właścicieli nieruchomości, przedsiębiorców odbierających odpady komunalne od właścicieli nieruchomości oraz gminy, wprowadzono szereg administracyjnych kar pieniężnych, których celem jest zmotywować poszczególne podmioty, biorące udział w systemie gospodarowania odpadami komunalnymi do przestrzegania zasad określonych przedmiotową ustawą oraz osiągnąć wyznaczone cele.

Aby umożliwić gminom skuteczniejszą kontrolę przestrzegania przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, wprowadza się odrębny rozdział  pt. ”Sprawozdawczość”. Rozdział ten odnosi się również do obowiązków przedsiębiorców prowadzących działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych.

W związku z powyższym podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości lub prowadzący działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych jest obowiązany w terminie do końca miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczy sprawozdanie sporządzić i przekazać wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta odpowiednie sprawozdanie. Szczegółowy zakres tych sprawozdań określa art. 9o ust. 1 i ust. 3.

Czytaj także: Śmiecie zostały uporządkowane>>

Przygotowanie do wdrożenia przepisów

W terminie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy gminy obowiązane będą do dostosowania systemu gospodarowania odpadami komunalnymi do wymagań wynikających z niniejszej ustawy. Ponadto rada gminy będzie zobowiązana podjąć uchwały w sprawie wzoru deklaracji o wysokości miesięcznej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości oraz w sprawie stawki opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz szczegółowe zasady ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w terminie do 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

Jeżeli rada gminy nie podejmie uchwał w wyznaczonym terminie, wojewoda wzywa ją do podjęcia uchwał, wyznaczając termin na ich podjęcie. Po bezskutecznym upływie tego terminu wojewoda wydaje w tej sprawie zarządzenie zastępcze. Przyjęte w tym trybie zarządzenie wywołuje skutki prawne, takie jak akt prawa miejscowego.

Dodatkowo wprowadza się przepis przejściowy, zgodnie z którym gmina, w terminie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, jest obowiązana do utworzenia rejestru działalności regulowanej.

Od momentu obowiązywania ustawy rada gminy będzie obowiązana dostosować regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy do przepisów ustawy w terminie 18 miesięcy. Regulaminy utrzymania czystości i porządku na terenie gminy wydane przed dniem ogłoszenia ustawy zachowują moc do czasu wydania nowych regulaminów i mogą być zmieniane na podstawie upoważnień zawartych w ustawie.

Jednocześnie wprowadza się przepis, że w przypadku gminy, na terenie której rozpoczęła się budowa lub eksploatacja regionalnej instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych przed dniem wejścia w życie ustawy, nie stosuje się przepisów art. 3a ustawy dotyczących realizacji zadania polegającego na budowie i eksploatacji regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych.

Ponadto wprowadzono przepis przejściowy pozwalający na zachowanie w mocy nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, uchwał określających wysokość opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi, podjętych przed dniem wejścia w życie ustawy przez gminy, które podjęły uchwałę o przejęciu obowiązków właścicieli nieruchomości.

Dodatkowo ustawa zobowiązuje wójta, burmistrza lub prezydenta miasta do przeprowadzenia kampanii informacyjnej, która ma na celu zaznajomienie społeczeństwa, i powiadomienia mieszkańców o podjęciu uchwały o wprowadzeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, terminie przekazania przez właściciela nieruchomości deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, a także o możliwości rozwiązania umowy na odbieranie odpadów komunalnych z podmiotami odbierającymi te odpady.

Do nowelizacji wprowadza się także przepis przejściowy, zgodnie z którym właściciel nieruchomości jest obowiązany złożyć wójtowi, burmistrzowi lub prezydentowi miasta deklarację o wysokości miesięcznej opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o wprowadzeniu opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw - zwana ustawą śmieciową (Dziennik Ustaw nr 152 z dnia 25 lipca 2011 r., poz. 897) jako całość zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2012 roku, jednakże dla określonych w ustawie przepisów przewidziano opóźnione terminy obowiązywania.

Tomasz Błotnicki

samorzad.infor.pl