Ochroną gatunkową obejmowane są gatunki rzadkie (endemity, relikty), zagrożone wyginięciem w wyniku zmian środowiskowych spowodowanych działalnością człowieka lub wyniszczeniem bezpośrednio przez niego samego, odgrywające ważną rolę w funkcjonowaniu ekosystemów. Populacje tych gatunków wykazują tendencje zmniejszania się ich liczebności.
Gatunki roślin, zwierząt i grzybów mogą być objęte ochroną ścisłą tj. całoroczną ochroną osobników i stadiów ich rozwoju z wyszczególnieniem gatunków wymagających ochrony czynnej tj. stosowania w razie potrzeby zabiegów ochronnych w celu zachowania ich siedlisk.
reklama
reklama
Rośliny, zwierzęta i grzyby mogą być objęte też ochroną częściową, która dopuszcza możliwość redukcji liczebności populacji oraz pozyskiwania osobników tych gatunków lub ich części.
Listę gatunków roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną ścisłą (czynną) i częściową ustala i publikuje w formie rozporządzenia Minister Środowiska w porozumieniu z Ministrem Rolnictwa.
Minister ustala zakazy dla poszczególnych gatunków lub ich grup, sposoby ich ochrony w tym wielkość stref ochronnych ich ostoi lub stanowisk. Wprowadzając rozporządzenia minister kieruje się potrzebą ochrony dziko występujących gatunków, ich siedlisk lub stanowisk oraz wymaganiami ekologicznymi, naukowymi i kulturowymi, a także bierze pod uwagę obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa Unii Europejskiej.
Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. 09.151.1220 z 10 kwietnia 2004 r.) w stosunku do roślin i grzybów wprowadza m.in. następujące zakazy:
• zrywania, niszczenia, uszkadzania, przemieszczania i hodowli,
• niszczenia ich siedlisk i ostoi,
• dokonywania zmian stosunków wodnych, stosowania środków chemicznych, niszczenia ściółki leśnej i gleby w ostojach,
• pozyskiwania, zbioru, przetrzymywania, posiadania, preparowania i przetrzymywania okazów gatunków,
• zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny okazów gatunków,
• wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków.
Ustawa przewiduje odstępstwa od tych zakazów dotyczące m.in.
• wykonanie czynności związanych z prowadzeniem racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej,
• usuwanie roślin lub grzybów niszczących materiały lub obiekty budowlane.
Czytaj także: Ochrona przyrody – dziedzictwa i bogactwa narodowego (cz.1)>>
W stosunku do gatunków zwierząt ustawa wprowadza m.in. następujące zakazy:
• umyślnego zabijania, okaleczania, chwytania i płoszenia,
• transportu, pozyskiwania, przetrzymywania, chowu i hodowli,
• umyślnego niszczenia jaj, postaci młodocianych i form rozwojowych,
• niszczenia siedlisk i ostoi,
• niszczenia ich gniazd, mrowisk, nor, legowisk, żeremi, tam, tarlisk, zimowisk i innych schronień,
• wybierania, posiadania i przechowywania ich jaj (wydmuszek),
• preparowania okazów gatunków,
• zbywania, nabywania, oferowania do sprzedaży, wymiany i darowizny okazów gatunków,
• wwożenia z zagranicy i wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków,
• fotografowania, filmowania i obserwacji, mogących powodować ich płoszenie i niepokojenie,
• przemieszczania urodzonych i hodowanych w niewoli do stanowisk naturalnych.
Ustawa przewiduje odstępstwa od tych zakazów dotyczące m.in.:
• usuwania od 16 października do końca lutego gniazd z budek dla ptaków i ssaków,
• usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd ptasich z obiektów budowlanych i terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne,
• chwytania na terenach zabudowanych przez podmioty upoważnione przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, zabłąkanych zwierząt i przemieszczania ich do miejsc regularnego przebywania,
• chwytania zwierząt rannych i osłabionych w celu udzielenia im pomocy weterynaryjnej i przemieszczenia do ośrodków rehabilitacji zwierząt,
• zapobiegania poważnym szkodom, w szczególności w gospodarstwach rolnych, leśnych lub rybackich.