Umorzenie czynszów za lokale komunalne: czy skorzystają tylko warszawiacy?

Problem zadłużenia związanego z mieszkaniami komunalnymi niestety ma ogromną skalę. Niedawna analiza portalu RynekPierwotny.pl (bazująca na danych GUS - u) wskazuje, że pod koniec 2016 r. niemal połowa gminnych lokali była obciążona długiem czynszowym. Na każde z 404 000 zadłużonych mieszkań gminnych, przypadał wówczas niezapłacony czynsz wynoszący prawie 5600 zł.

Problem długów czynszowych występuje również na terenie stolicy. Właśnie dlatego Rada miasta stołecznego Warszawy niedawno przyjęła specjalny program oddłużeniowy. Na jego wprowadzeniu mają skorzystać mieszkańcy lokali komunalnych i socjalnych. W bieżącym roku pojawiła się też informacja mówiąca, że specjalną ofertę oddłużeniową przygotowują władze Wrocławia. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl postanowili wyjaśnić, czy na wprowadzenie podobnych inicjatyw mogą liczyć również mieszkańcy innych polskich gmin. Artykuł przygotowany przez RynekPierwotny.pl dodatkowo odpowiada na pytanie, jak złożyć indywidualny wniosek o umorzenie zaległości czynszowych.

Gminy posiadają swobodę w zarządzaniu lokalami (i długami)

Niedawne działania Rady Warszawy dotyczące programu umorzeniowego wskazują, że gmina oraz miasto na prawach powiatu może masowo umarzać długi związane z użytkowaniem mieszkań komunalnych i socjalnych. Warto dowiedzieć się, na jakiej podstawie prawnej bazują takie możliwości umorzenia. W tym kontekście ważny wydaje się artykuł 59 ustawy o finansach publicznych z dnia 27 sierpnia 2009 r. (Dz.U. 2009 nr 157 poz. 1240). Wskazuje on, że: „w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem dłużnika lub interesem publicznym, należności pieniężne mające charakter cywilnoprawny, przypadające jednostce samorządu terytorialnego lub jej jednostkom organizacyjnym (…) mogą być umarzane”.

Cytowany artykuł ustawy o finansach publicznych przewiduje również możliwość rozłożenia na raty lub przedłużenia spłaty (prolongowania) należności gminy o charakterze cywilnoprawnym. Czynszowe długi lokatorów mieszkań komunalnych oraz socjalnych, bez wątpienia mają właśnie taki charakter. W kontekście umorzeń, spore znaczenie ma także ustawa o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego z dnia 21 czerwca 2001 r. (Dz.U. 2001 nr 71 poz. 733). Wspomniany akt prawny przyznaje gminom prawo do samodzielnego zarządzania zasobem mieszkaniowym. Takie zarządzanie oczywiście nie może być sprzeczne z prawem i zasadami racjonalnego gospodarowania. Podobna zasada dotyczy również kwestii umorzeń. Gmina nie powinna umarzać należności, które łatwo można „ściągnąć”. W przeciwnym razie jej władze narażają się na zarzuty związane z niegospodarnością.

Wniosek umorzeniowy powinien być dobrze uzasadniony …

Warto zdawać sobie sprawę, że gmina może zastosować preferencyjne warunki spłaty długu (umorzenie, prolongatę, rozłożenie na raty) nie tylko wtedy, gdy obowiązuje masowy plan oddłużenia (taki jak ten warszawski). Istnieje również opcja udzielenia indywidualnej ulgi w spłacie dłużnikowi, który wystosuje odpowiedni wniosek. Gminy lub ich jednostki organizacyjne zarządzające zasobami mieszkaniowymi, czasem same umieszczają szablony takich wniosków na swoich stronach internetowych. Jeżeli nie ma obowiązującego wzoru, to komunalny dłużnik może sam zredagować wniosek. Taki dokument oprócz oznaczenia stron sprawy, daty, miejsca i podpisu powinien zawierać propozycję rozwiązania zadłużeniowego problemu oraz uzasadnienie preferencyjnych warunków spłaty. Takim uzasadnieniem może być na przykład choroba wnioskodawcy albo jego członka rodziny (udokumentowana w załączniku do wniosku). Dodatkowe wymagania odnośnie wniosków mogą wynikać z ewentualnej uchwały rady gminy lub miasta na prawach powiatu dotyczącej zasad umarzania długów za wynajem mieszkań komunalnych i socjalnych.

Warto również pamiętać o tym, że gmina/miasto nie rozstrzyga o umorzeniu indywidualnych zaległości czynszowych w drodze postępowania administracyjnego. Postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 1 lipca 2013 r. (sygn. akt I SAB/Gl 5/13) potwierdza, że takie umorzenie (podobnie jak prolongata długu lub rozłożenie na raty) następuje wedle przepisów kodeksu cywilnego. Dlatego sąd administracyjny nie może rozstrzygać np. kwestii bezczynności wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, do którego skierowano wniosek o preferencyjne warunki spłaty. Taka sprawa leży w zakresie działania sądu cywilnego.

Autor: Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl