REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Stan klęski żywiołowej - definicja, konsekwencje wprowadzenia

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Tomasz Błotnicki
Of Counsel jednej z warszawskich kancelarii prawniczych

REKLAMA

Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego ma wpływ na zasady działania organów władzy publicznej, na zakres stosowanych wolności i praw jednostki. Nie są to kwestie zależne od organów, lecz zostały określone w Konstytucji, a także w ustawach dotyczących poszczególnych stanów nadzwyczajnych

Stan nadzwyczajny

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku, rozróżnia trzy stany nadzwyczajne:

REKLAMA

REKLAMA

- stan wojenny,

- stan wyjątkowy,

- stan klęski żywiołowej.

REKLAMA

Każdy z nich znajduje dodatkowe regulacje w artykułach (229, 230 i 232) rozdziału XI Konstytucji Rzeczypospolitej Pol-skiej.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego nie jest dyskrecjonalną decyzją właściwych organów państwa, ale wynikiem zaistnienia ściśle określonych warunków. Podstawą decyzji o wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego może być tylko ustawa, a właściwą formą rozporządzenie, które oprócz tego, że jak każdy akt prawny tego rodzaju podlega ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw, to jeszcze podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości w formie łatwo docierającej do wszystkich obywateli. Formy te mogą przybierać różnorodną postać. Konstytucja ich nie wymienia, są one zależne od miejscowych warunków i zwyczajów. Z pewnością najczęstsze zastosowanie znajdzie forma obwieszczeń i plakatów, komunikatów radiowych i telewizyjnych.

Wprowadzenie stanu nadzwyczajnego ma wpływ na zasady działania organów władzy publicznej, na zakres stosowanych wolności i praw jednostki. Nie są to kwestie zależne od organów, lecz zostały określone w Konstytucji, a także w ustawach dotyczących poszczególnych stanów nadzwyczajnych. Konsekwencje wprowadzenia tych stanów nie zostały pozostawione dowolnemu określeniu władz, lecz zostały uregulowane ustawami. Tylko ustawy mogą określać zasady i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z wprowadzonych ograniczeń.

Ważne!!

Działania podejmowane przez władze po wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia, a ich celem jest najszybsze przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.

Wspomniane ograniczenia wprowadza Konstytucja nie tylko wobec organów władzy wykonawczej, ale odnoszą się one i do parlamentu. W okresie stanu nadzwyczajnego nie można zmieniać określonych ustaw, takich jak Konstytucja, ordynacje wyborcze, a także ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Jedną z ważnych ustrojowych konsekwencji stanu nadzwyczajnego jest zakaz zarządzania skrócenia kadencji Sejmu. Co więcej, kadencja Sejmu i Senatu nie może w tym okresie ulec zakończeniu, czyli podlega wówczas obowiązkowemu przedłużeniu. Wynika to stąd, że w okresie 90 dni od zakończenia stanu nadzwyczajnego nie może być przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, wybory parlamentarne, prezydenckie i samorządowe. Konstytucja dopuszcza organizowanie wyborów samorządowych tylko na obszarach, na których nie był wprowadzony stan nadzwyczajny.

Stan klęski żywiołowej

Stan nadzwyczajny w postaci klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić jej skutki. Wprowadza się go na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy jednak niż 30 dni.

Wprowadzenia i zniesienia stanu klęski żywiołowej, a także zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu klęski żywiołowe określa Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 roku, (Dz.U.02.62.558)

Jak wskazuje ustawa stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia.  Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody. Przepis ten podporządkowuje administrację jednoosobowemu kierownictwu zarówno na poziomie całego kraju, jak i na poziomie poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego w czasie prowadzonej akcji ratowniczej na danym obszarze. Działaniami tymi w zależności od obszaru na jakim wprowadzono stan klęski żywiołowej, kierują odpowiednio:

 - wójt (burmistrz, prezydent miasta) w przypadku, gdy stan ten został wprowadzony   na obszarze jednej gminy,

- starosta, jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu,

- wojewoda, jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa,

- minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister, do którego zakresu działania należy zapobieganie skutkom danej klęski żywiołowej i ich usuwanie, a w sytuacjach szczególnych określonych w ustawie minister wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów.

Przyjęcie przez ustawodawcę zasady jednoosobowego kierownictwa podczas prowadzonej akcji przeciwdziałania następstwom klęski żywiołowej ma na celu zagwarantowanie sprawnego i skutecznego przeprowadzenia akcji ratowniczej. Należy pamiętać, że w przypadku powstania katastrofy lub klęski żywiołowej w akcji ratowniczej bierze udział wiele organów i instytucji, ważne jest więc należyte zharmonizowanie ich działań. Wspomniane wyżej podmioty ponoszą jednak główną odpowiedzialność za przebieg prowadzonej akcji ratowniczej. Osoby te mogą i powinny kierować działaniami innych podmiotów biorących udział w akcji, wydając w razie potrzeby niezbędne w tym zakresie decyzje i polecenia.

Czytaj także: Zarządzanie kryzysowe w województwie, powiecie i gminie>>

Skutki dla obywatela

Artykuł 21 Ustawy o stanie klęski żywiołowej wyraźnie wymienia ograniczenia wolności i praw człowieka, i obywatela w stanie klęski żywiołowej. Mogą one polegać m.in. na:

     1)    zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców,

    2)    nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju,

    3)    nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia,

    4)    całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły,

    5)    obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych,

    6)    obowiązku poddania się kwarantannie,

    7)    obowiązku stosowania środków ochrony roślin lub innych środków zapobiegawczych niezbędnych do zwalczania organizmów szkodliwych dla ludzi, zwierząt lub roślin,

    8)    obowiązku stosowania określonych środków zapewniających ochronę środowiska,

    9)    obowiązku stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt,

    10)    obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń,

    11)    dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części,

    12)    nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów,

    13)    nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach,

    14)    zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych,

    15)    nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się,

    16)    wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych,

    17)    zakazie prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,

    18)    ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika,

    19)    wykonywaniu niektórych świadczeń osobistych i rzeczowych,

 Ograniczenia, o których mowa wyżej, nie mogą być stosowane wobec pracowników młodocianych, osób niepełnosprawnych oraz kobiet w ciąży i karmiących.

Czytaj także: Działania i uprawnienia administracji po ogłoszeniu stanu klęski żywiołowej>>

Jeżeli siły i środki, którymi dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub wojewoda albo pełnomocnik, są niewystarczające, można wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych

Jednakże kto w czasie stanu klęski żywiołowej naruszy w/w ograniczenia podlega karze aresztu albo grzywny, a rozpoznawanie spraw określonych wyżej następuje w trybie przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia w postępowaniu przyśpieszonym.

Tomasz Błotnicki

Sektor Publiczny

Zapisz się na newsletter
Śledź na bieżąco nowe inicjatywy, projekty i ważne decyzje, które wpływają na Twoje życie codzienne. Zapisz się na nasz newsletter samorządowy.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Sektor Publiczny

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Sejm: Możliwe inwestycje publiczne przed uchwaleniem planu ogólnego

Uchwalona przez Sejm nowela ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym pozwoli gminom wydać decyzję o lokalizacji inwestycji publicznych, takich jak np. szkoły, po utracie mocy studium uwarunkowań, a przed uchwaleniem planu ogólnego.

Z prawem jazdy kategorii B będzie można prowadzić też większy pojazd. Zmiana nie będzie dotyczyła wszystkich. Dlaczego?

Czy już niedługo kierowcy z prawem jazdy kategorii B poprowadzą też większe pojazdy? Pojawiły się postulaty zmian, które nie zagrażałaby bezpieczeństwu w ruchu i miałyby wiele pozytywnych konsekwencji. Będzie to szczególnie istotne dla mieszkańców mniejszych miejscowości.

Podwyżki dla wójtów, burmistrzów i prezydentów miast! Pensje samorządowców wzrosną z wyrównaniem od lipca

Przez długi czas pensje wójtów, burmistrzów i prezydentów miast pozostawały w stagnacji, podczas gdy ich podwładni cieszyli się wzrostem wynagrodzeń. Ta nierówność, wywołana podwójną ścieżką legislacyjną, wreszcie zostanie naprawiona. Nowe rozporządzenie, będące efektem nacisku organizacji samorządowych, ma przywrócić sprawiedliwość i zapewnić należne podwyżki kluczowym urzędnikom.

Marzena Okła-Drewnowicz: wyzwaniem jest opieka długoterminowa dla seniorów

Każda gmina w Polsce powinna mieć radę seniorów – mówiła w poniedziałek w Rzeszowie minister ds. polityki senioralnej Marzena Okła-Drewnowicz. Według niej największym wyzwaniem polityki senioralnej są opieka długoterminowa i bezpieczeństwo seniorów.

REKLAMA

Karta Dużej Rodziny 2026. Jakie stawki będą obowiązywać?

Karta Dużej Rodziny w 2026 roku zyskuje na znaczeniu. Dzięki nowym partnerom biznesowym i rozszerzonym ulgom, program wsparcia dla rodzin wielodzietnych staje się jeszcze bardziej atrakcyjny. Kto skorzysta najwięcej na tych zmianach i jak zaoszczędzić realne pieniądze, korzystając z nowych przywilejów?

Zdarzenia niepożądane w polskich szpitalach – raport Rzecznika Praw Pacjenta

16 września 2025 r. Rzecznik Praw Pacjenta opublikował raport zatytułowany "Gromadzenie i analiza informacji o zdarzeniach niepożądanych w polskich szpitalach". Celem raportu jest analiza tego, jak podmioty lecznicze zarządzają zdarzeniami niepożądanymi i zbierają na ten temat dane. Jest to pierwsza tego typu analiza sposobu rejestrowania i zarządzania zdarzeniami niepożądanymi.

Wynagrodzenia lekarzy rosną szybciej niż finansowanie z NFZ. Szpitale apelują o zawieszenie ustawy podwyżkowej na 2 lata

Polska Federacja Szpitali (PFSz) zaapelowała do Ministra Zdrowia oraz Parlamentarzystów o zawieszenie na 2 lata ustawy z 8 czerwca 2017 r. o sposobie ustalania najniższego wynagrodzenia zasadniczego niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych (tzw. Ustawa podwyżkowa). Celem PFSz nie jest ograniczanie wynagrodzeń pracowników, lecz ochrona pacjentów i zapewnienie ciągłości świadczeń. Mechanizm automatycznej waloryzacji, oparty na średnim wynagrodzeniu w gospodarce, spowodował w ostatnich latach, że koszty płac rosły szybciej niż finansowanie ze strony NFZ. W konsekwencji szpitale coraz częściej stawały przed dramatycznym wyborem – albo regulować wynagrodzenia, albo ograniczać leczenie pacjentów - pisze Michał Dybowski, dyrektor Departamentu Bezpieczeństwa i Zrównoważonego Rozwoju Polskiej Federacji Szpitali, Forum Ekspertów Ad Rem.

Alimenty dla dziecka – czy MOPS może wystąpić w powództwem?

Czy do wytaczania na rzecz obywateli powództwa o roszczenia alimentacyjne może być uprawniony dyrektor miejskiego ośrodka pomocy społecznej?

REKLAMA

Kultura w cieniu kryzysu. Nowa ustawa a ochrona dóbr kultury

Ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej z grudnia 2024 r. kojarzy się przede wszystkim z bezpieczeństwem ludzi. Jednak jej przepisy pokazują jasno: życie i kultura to nierozerwalna całość. Ochrona dóbr kultury w sytuacjach kryzysowych stała się obowiązkiem systemowym, a nie tylko dobrą praktyką.

Wzrosną maksymalne stawki wynagrodzeń samorządowców

Zgodnie z nowym rozporządzeniem maksymalny poziom wynagrodzeń m.in. wójtów, burmistrzów, skarbników czy marszałków województw wzrośnie o ok. 5 procent.

REKLAMA