Zmiany w ustawie o instytutach badawczych

Za przyjęciem noweli bez poprawek zagłosowało 58 senatorów, przeciw było 6, a 2 wstrzymało się od głosu.

Przyjęcie bez poprawek nowelizacji ustawy o instytutach badawczych oraz ustawy – Prawo geologiczne i górnicze zarekomendowały senackie komisje środowiska oraz nauki, edukacji i sportu.

Sejm uchwalił nowelizację 16 grudnia podczas posiedzenia w Sali Kolumnowej.

"Jakkolwiek jej treść budziła szereg uwag i wątpliwości, co do zasadności jej celu w rozwoju innowacyjności badań w Polsce" - mówił senator sprawozdawca Józef Zając (PiS). Dodał, że w trakcie obrad w komisji zwrócono uwagę na fakt, iż w myśl przepisów, które do tej pory funkcjonują, ministrowie nadzorujący w swoich resortach instytuty badawcze mają narzędzia umożliwiające efektywne kontrolowanie tych instytucji - a to wzmocnienie nadzoru było jedną z głównych przyczyn zmian w ustawie.

W Polsce istnieje 115 instytutów badawczych, w tym 17 określanych mianem "państwowych". Ich zadaniem jest prowadzenie badań naukowych i prac rozwojowych ukierunkowanych na ich wdrożenie i zastosowanie w praktyce. W lipcu br. r. prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o instytutach badawczych, która zwiększyła wpływ ministrów na wybór i odwoływanie władz podległych im państwowych instytutów badawczych (PIB) oraz składu rad naukowych. Obecna nowelizacja dotyczy pozostałych 98 placówek.

Celem nowelizacji - przygotowanej przez posłów PiS - jest wzmocnienie nadzoru ministra nadzorującego nad instytutami badawczymi. W myśl nowych zapisów minister ma mieć możliwość powołania i odwołania dyrektora instytutu badawczego bez udziału rady naukowej i rozpisania konkursu. Dotychczas w przypadku odwołania dyrektora instytutu minister nadzorujący mógł wyznaczyć do pełnienia obowiązków dyrektora spośród jego zastępców. W noweli przewidziano, że minister będzie mógł wyznaczyć każdą osobę - również spoza instytutu - spełniającą dotychczasowe kryteria określone w ustawie. W nowelizacji wyłączono jedynie wymóg znajomości języka obcego.

Zmiany w ustawie o instytutach badawczych spowodowały potrzebę korekty zapisów dotyczących sposobu powołania dyrektora Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego określonych ustawie - Prawo geologiczne i górnicze, co spowodowało nowelizację również i tej ustawy.

Nowelizacja ustawy o instytutach badawczych wprowadza też zmiany dotyczące rady naukowej. Obecnie w jej skład wchodzi co najmniej 50 proc. pracowników naukowych i badawczo-technicznych instytutu. 30-50 proc. stanowią natomiast osoby spoza instytutu, powołane przez ministra nadzorującego. Teraz pracownicy instytutu stanowić będą co najmniej 40 proc. składu rady, a osoby powołane przez ministra - co najmniej 50 proc. W myśl nowych zapisów przewodniczącego rady naukowej wybrać można tylko spośród osób powołanych do grona przez ministra nadzorującego. Do tej pory przewodniczący rady naukowej IB musiały być osoby z co najmniej stopień doktora habilitowanego. Według nowego zapisu osoba ta będzie mogła legitymować się stopniem doktora.