Budżet partycypacyjny - czyli jak efektywnie gospodarować pieniędzmi?

Co to jest budżet partycypacyjny?

Partycypacja to inaczej współuczestniczenie. Dzięki budżetowi partycypacyjnemu mieszkańcy gminy, dzielnicy, wsi lub osiedla mogą uczestniczyć w projektowaniu lokalnych wydatków. Władze oddają pewną część budżetu do dyspozycji mieszkańcom, którzy sami decydują, na co przeznaczyć pieniądze. Robią to poprzez:

- uczestniczenie w określaniu najpilniejszych wydatków,
- składanie własnych propozycji
- większą rolę w kontroli wydatków publicznych.

W odróżnieniu od konsultacji społecznych, w wypadku budżetu partycypacyjnego decyzje podjęte przez mieszkańców są wiążące. Jest wiele różnych modeli takiego tworzenia budżetu. W każdym z nich zakres bezpośredniego wpływu mieszkańców jest różny. Jednak najważniejsze to umożliwienie mieszkańcom zabrania głosu.

Jak to działa w Polsce?

Próby wprowadzenia budżetu partycypacyjnego podejmowane były już w wielu jednostkach samorządu terytorialnego w Polsce, m.in. w miastach dużych, jak Poznań, średniej wielkości, jak Płock i w mniejszych miejscowościach takich jak Karpacz. Organizacje pozarządowe realizowały też pojedyncze projekty i jednorazowe programy pilotażowe. Nie oznacza to jednak, że budżet partycypacyjny jest w Polsce powszechnie stosowany. Jednym z miast korzystających z tej metody jest Sopot, którego doświadczenia mogą być drogowskazem dla innych. Do wprowadzenia takiego modelu na szerszą skalę przygotowują się również inne miasta, także te największe, m.in. Łódź.

Budżet partycypacyjny, a polskie prawo

Wprowadzenie budżetu partycypacyjnego jest zgodne z obowiązującym w Polsce prawem. Mieści się w jego ramach jako „umowa społeczna” zawierana między mieszkańcami i radnymi, może być więc legalnie wprowadzany w gminach, dzielnicach i innych jednostkach samorządu. Wykazując odrobinę dobrej woli, radni mogą określić kwotę wydzieloną z ogólnego budżetu takiej jednostki, która zostanie przeznaczona zgodnie z wolą mieszkańców wyrażoną w otwartym głosowaniu. Procedura podejmowania decyzji może być elastycznie dostosowana do lokalnych warunków, tak aby mogła wyłonić te propozycje mieszkańców, które mają największe poparcie społeczne i mogą zostać wpisane do budżetu.

Standard realizacji budżetu obywatelskiego jest następujący:

Autopromocja

Prawa i obowiązki dyrektora szkoły. Kompetencje. Zadania. Odwołanie

Sprawdź

• Wybór inwestycji przygotowywanych do realizacji w ramach budżetu powinien dotyczyć poziomu maksymalnie bliskiego mieszkańcom (np. dzielnicy);

• Proces przygotowania budżetu partycypacyjnego powinien być szczegółowo zaplanowany i rozpoczynać się z odpowiednim wyprzedzeniem, aby nie działać pod presją czasu;

• Należy zadbać o reprezentatywną grupę lokalnej w procesie przygotowywania budżetu obywatelskiego;

• Konieczne jest systematycznie monitorowanie reprezentatywności grup w ramach JST zaangażowanych w realizację budżetu obywatelskiego. Jeśli pojawi się nadreprezentacja jakiejś z grup, bądź niedoreprezentowanie należy zadbać o jej przywrócenie;

• Konieczne jest uwzględnienie części merytorycznej w ramach przygotowywania budżetu, tak, aby dostarczyć osobą, które będą brały udział w podejmowaniu decyzji optymalnie dużo wiedzy na temat realiów finansowych JST;

Zobacz serwis: Finanse

• Radni oraz urzędnicy powinni uczestniczyć od samego początku w procesie przygotowywania budżetu obywatelskiego rozpoczynać od przygotowywania planu pracy;

• Sukces projektu w dużej mierze zależy od zaangażowania radnych, dlatego ważne jest ich osobiste zaangażowanie jako moderatorów debaty w ramach dzielnic, czy osiedli;

• Każda decyzja dotycząca przygotowywania budżetu obywatelskiego zostaje upubliczniona razem z jej uzasadnieniem. W szczególności uzasadnienie jest konieczne, jeśli nastąpi zmiana wcześniej podjętych ustaleń. Przejrzystość decyzyjna jest podstawowym warunkiem zaufania i współpracy w ramach projektu;

• W przygotowywanych materiałach przeznaczonych dla mieszkańców należy zadbać o przystępny język i unikać sformułować specjalistycznych, które mogą spowodować trudności w zrozumieniu problemu;

• Należy upublicznić skład zespołu, który zajmuje się przygotowywaniem budżetu obywatelskiego, podział zadań oraz dane kontaktowe do tych osób, tak, aby zainteresowani mogli na bieżąco przekazywać swoje uwagi/ sugestie na temat projektu;

• Wszelkie spory, bądź rozbieżności związane z ustaleniem realizowanych inwestycji/ priorytetów powinny być upublicznione;

• Należy od samego początku określi czas jaki jest przewidziany na podjęcie decyzji oraz zasoby jakie będą wykorzystane w celu przygotowania projektu budżetu;

• Od samego początku pracy nad budżetem obywatelskim należy pracować nad ewaluacją projektu w celu dokonania podsumowania na zakończenie oraz wykorzystanie wniosku w kolejnych edycjach;

Na podstawie powyższych informacji można wskazać kilka ważnych elementów, które są niezbędna dla osiągnięcia sukcesu przy realizacji budżetu obywatelskiego. Są to:

• Zaangażowanie społeczności lokalnej – poświęcenie czasu, wymiana pomysłów, chęć współpracy są kluczowe dla sukcesu projektu;

• Przywództwo – czyli podjęcie działań zarówno przez przedstawicieli JST, ale także radnych, których udział, jako moderatorów oraz informatorów w procesie przygotowywania budżetu jest niezbędne;

• Zaplanowanie działań przygotowawczych;

• Komunikacja między wszystkimi podmiotami, które są zaangażowane w projekt. W związku z dużą ilością podmiotów, zróżnicowanym poziomem ich wiedzy oraz aspiracji jest to szczególnie istotny element, którego funkcjonowanie może mieć decydujące znaczenie dla osiągnięcia ostatecznego sukcesu;

• Powołanie zespołu, który będzie koordynował prace nad przygotowaniem budżetu obywatelskiego.

Podziel się swoimi doświadczeniami w tym zakresie. Podyskutuj na Forum.

Źródło: MAiC