Syndrom wypalenia zawodowego

O wpół do siódmej rano dzwoni budzik. Czeka nas kolejny długi dzień, pełen obowiązków i zadań do wykonania. Stres zaczyna się już od poranka. „O Boże, to już środa – myślimy – a ja do końca tygodnia muszę jeszcze wysłać tyle zamówień, a na dodatek zbliża się zebranie zarządu. W sobotę idę na imieniny, a trzeba przecież kupić prezent. I znowu zapomniałam odebrać płaszcz z pralni! Wracając z pracy muszę zrobić zakupy, lodówka całkiem pusta...”.

Kalendarz na biurku wypełniony po brzegi zadaniami służbowymi, do tego sporo spraw prywatnych – wszystko domaga się pilnie naszej uwagi i czasu. Z najnowszych badań nad stresem wynika, że silny wpływ na samopoczucie i podatność na choroby mają nie tylko ciężkie przeżycia, jak na przykład strata bliskiej osoby. Spora liczba pozornie niewielkich obciążeń dnia codziennego sumuje się, nabierając rangi poważnej komplikacji, zwłaszcza gdy nie mamy możliwości szybkiego rozwiązania problemu, znalezienia wyjścia z trudnej sytuacji i nie umiemy znaleźć sposobu na złagodzenie przeżywanych napięć.

Gdy ciało i psychika strajkują

Stres jest wiadomością wysyłaną przez układ nerwowy do wszystkich narządów i tkanek naszego ciała. W ciągu ułamków sekundy dociera ona za pośrednictwem impulsów nerwowych i hormonów do jego najodleglejszych rejonów. Najpierw włącza się reakcja alarmowa, dzięki czemu organizm uzyskuje dodatkową dawkę energii potrzebnej do sprostania czekającemu wyzwaniu. Następnie rozpoczyna się faza przystosowania – kortyzol, nazywany też „hormonem stresu”, powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi. Nasze ciało uczy się, jak radzić sobie z napięciem i pokonać zagrożenie. Jeżeli proces ten przebiega bez zakłóceń, alarm zostaje odwołany.

Dziś wiemy już, że stres sam w sobie nie jest zjawiskiem negatywnym. Dzięki niemu możemy zmobilizować siły i świadomie podejmować nowe wyzwania. Jedynie w przypadku, gdy mamy do czynienia ze zbyt wielką liczbą wywołujących go bodźców i oddziałują one na nas przez długi czas – na przykład mobbing w miejscu pracy – dochodzi do tak zwanej fazy wyczerpania. Nasze siły odpornościowe słabną, zaczynamy odczuwać nieprzyjemne objawy fizyczne i psychiczne, stajemy się podatni na choroby.

Na początku pojawia się zmęczenie, poczucie ogólnego rozbicia i zmniejszenie zdolności skupienia uwagi. Gdy obciążenia nadal trwają, zaczynamy czuć coraz większą pustkę emocjonalną, stajemy się jakby otępiali, niewrażliwi na potrzeby innych, reagujemy wzmożoną drażliwością. Owe oznaki silnej frustracji, połączone często ze stanami lękowymi, coraz bardziej utrudniają normalne funkcjonowanie. Noce zamiast wypoczynku przynoszą męczarnie bezsenności, czego skutkiem jest wzmożona nerwowość i jeszcze silniejsze napięcie w ciągu dnia. Tak oto błędne koło się zamyka. Na poziomie ciała przeciążenie objawia się bólami niewiadomego pochodzenia, dolegliwościami żołądkowymi, niekiedy występują również zmiany skórne i podwyższone ciśnienie krwi.