Zatrudnienie samorządowców po wyborach

Nawiązanie stosunku pracy następuje na podstawie wyboru, jeżeli z wyboru wynika obowiązek wykonywania pracy w charakterze pracownika (art. 73 § 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy; dalej: k.p.). Organem wykonawczym:

● gminy – jest wójt, burmistrz lub prezydent miasta (dalej: wójt),

● powiatu – jest zarząd powiatu,

● województwa – jest zarząd województwa.

Na podstawie wyboru są zatrudniani w:

● urzędzie gminy: wójt,

● starostwie powiatowym: starosta, wicestarosta i pozostali członkowie zarządu powiatu – jeżeli statut powiatu tak stanowi,

● urzędzie marszałkowskim: marszałek województwa, wicemarszałek i pozostali członkowie zarządu województwa – jeżeli statut województwa tak stanowi (art. 4 ust. 1 ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych; dalej: ustawa o pracownikach samorządowych).

Wójtowie muszą wykonywać swe funkcje w ramach stosunku pracy z wyboru. W przypadku członków zarządów powiatów i województw przyjmuje się, że mają oni pełnić funkcje w ramach stosunku pracy z wyboru, jeżeli o tym stanowi statut powiatu lub województwa. Jeśli takich zapisów w statucie nie ma, członkowie zarządów powiatów i województw wykonują zadania bez nawiązywania stosunku pracy (honorowo).

Kiedy początek i koniec zatrudnienia

Stosunek pracy z wyboru rozwiązuje się z wygaśnięciem mandatu (art. 73 § 2 k.p.).

Kadencja wójta:

● ma początek w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy (w przypadku wyboru wójta przez radę gminy – w dniu wyboru),

● upływa z dniem upływu kadencji rady gminy (art. 26 ust. 2 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; dalej: ustawa o samorządzie gminnym).

Po upływie kadencji wójta pełni on swą funkcję do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta. Objęcie obowiązków przez wójta następuje z chwilą złożenia wobec rady gminy ślubowania (art. 29 i 29a ustawy o samorządzie gminnym).

Należy więc uznać, że mandat wójta wygasa i, co za tym idzie, dochodzi do rozwiązania jego stosunku pracy w dniu złożenia ślubowania przez nowego wójta. Tego dnia następuje też nawiązanie stosunku pracy nowego wójta.

W przypadku członków zarządów powiatów oraz województw przepisy nie określają, kiedy zaczyna się i kończy ich kadencja. Nie muszą oni składać ślubowania, aby objąć obowiązki.

Zarząd powiatu oraz zarząd województwa działa do dnia wyboru nowego zarządu (art. 28 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i art. 42 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa). Nie dotyczy to sytuacji, gdy zadania i kompetencje zarządu przejmuje komisarz rządowy. W efekcie mandaty członków dotychczasowego zarządu wygasają i następuje rozwiązanie ich stosunków pracy w dniu wyboru nowego zarządu powiatu lub województwa (poza przypadkami, gdy jego funkcje przejmuje komisarz). Jednocześnie dochodzi do objęcia mandatów przez członków nowego zarządu i nawiązania ich stosunków pracy (jeżeli statut powiatu bądź województwa przewiduje wykonywanie tych funkcji w ramach stosunku pracy).

Nawiązanie i rozwiązanie stosunku pracy z wyboru następuje z mocy prawa. Źródłem tego stosunku jest akt wyboru (głosowania). Nie trzeba zawierać z takimi osobami umów dla nawiązania stosunku pracy czy dokonywać wypowiedzenia ich stosunku pracy.

Czytaj także: Doradca i asystent w gminie - status prawny>>

Uprawnienia odchodzących

Wójtom, członkom zarządów powiatów i województw, których stosunek pracy został rozwiązany w związku z upływem kadencji, przysługuje odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Wynagrodzenie oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy. Odprawa ta nie przysługuje osobom, które będą ponownie, w najbliższej kadencji, zatrudniane na podstawie stosunku pracy z wyboru w tym samym urzędzie (art. 40 ustawy o pracownikach samorządowych).

W razie niewykorzystania przysługującego urlopu w całości lub części z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy pracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny (art. 171 § 1 k.p.).

Ekwiwalent należy ustalać, uwzględniając wynagrodzenia i inne świadczenia ze stosunku pracy, z wyłączeniem składników wymienionych w § 6 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru może dotyczyć nieuwzględnienie:

● nagród jubileuszowych,

● wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego i innej usprawiedliwionej nieobecności w pracy,

● ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy,

● wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,

● dodatkowego wynagrodzenia rocznego (trzynastki),

● odpraw pieniężnych.

Przy ustalaniu ekwiwalentu składniki wynagrodzenia:

● określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości – uwzględnia się w wysokości należnej w miesiącu nabycia prawa do ekwiwalentu,

● zmienne, przysługujące za okresy nie dłuższe niż miesiąc – uwzględnia się w średniej wysokości z trzech miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu,

● przysługujące za okresy dłuższe niż miesiąc – uwzględnia się w średniej wysokości z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do ekwiwalentu.

Ekwiwalent należy obliczać, dzieląc wynagrodzenie ustalone na wymienionych zasadach przez tzw. współczynnik ekwiwalentowy. Współczynnik oblicza się, dzieląc liczbę dni roboczych w roku, w którym pracownik nabył prawo do ekwiwalentu, przez 12. W 2010 roku współczynnik ekwiwalentowy wynosi 21,08. Następnie należy wyliczoną kwotę podzielić przez liczbę odpowiadającą dobowej normie czasu pracy pracownika i pomnożyć przez liczbę godzin niewykorzystanego urlopu wypoczynkowego.

Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się z upływem trzech lat od dnia, w którym stały się wymagalne (art. 291 § 1 k.p.).

Początek zatrudnienia nowych samorządowców

Aby doszło do nawiązania stosunku pracy na podstawie wyboru, nie trzeba zawierać umowy, jednak zatrudnienie pracownika na tej podstawie wiąże się z różnymi czynnościami, jak przy nawiązywaniu stosunku pracy na podstawie umowy o pracę. Nowy pracownik powinien:

● mieć ustalone wynagrodzenie,

● odbyć szkolenie w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,

● przejść badania lekarskie,

● zapoznać się z regulaminem pracy i zakresem informacji objętych tajemnicą określoną w ustawach dla danego rodzaju pracy,

● zostać poinformowany na piśmie o warunkach zatrudnienia (w zakresie określonym w art. 29 § 3 k.p.),

● mieć założone akta osobowe, kartę ewidencji czasu pracy, kartę (listę) wypłacanego wynagrodzenia.

Czynności z zakresu prawa pracy, związane z nawiązywaniem i rozwiązywaniem stosunku pracy, wykonuje wobec:

● wójta – przewodniczący rady gminy, z tym że wynagrodzenie ustala rada gminy,

● starosty – przewodniczący rady powiatu, z tym że wynagrodzenie ustala rada powiatu,

● marszałka województwa – przewodniczący sejmiku województwa, z tym że wynagrodzenie ustala sejmik.

Wobec pozostałych członków zarządu powiatu i województwa wszelkie czynności z zakresu prawa pracy wykonuje odpowiednio starosta lub marszałek województwa (art. 8–10 ustawy o pracownikach samorządowych).

Doradcy i asystenci

Doradcy i asystenci są zatrudniani na podstawie umowy o pracę na czas określony. Mogą ich zatrudniać wójtowie, starostowie i marszałkowie województw. Zatrudnienie doradców i asystentów następuje na czas pełnienia funkcji przez wójta, starostę lub marszałka (art. 17 ustawy o pracownikach samorządowych).

Doradcom i asystentom nie przysługują odprawy w związku z zakończeniem zatrudnienia. Natomiast, jak innym pracownikom, należy się ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy.

Wójt, starosta lub marszałek może zatrudnić doradcę lub asystenta w każdej chwili. Liczba doradców i asystentów nie może jednak przekroczyć:

● 3 – w gminach do 20 tys. mieszkańców,

● 5 – w gminach do 100 tys. mieszkańców i powiatach,

● 7 – w pozostałych gminach i województwach.

Czytaj także: Racjonalizacja zatrudnienia w administracji - uchwalona>>

Z orzecznictwa

Akt wyboru na funkcję w administracji publicznej jest aktem administracyjnym, który wywołuje podwójny skutek (jeśli wynika zeń obowiązek wykonywania przez elekta pracy w charakterze pracownika) – nadaje osobie wybranej status:

1) organu administracji,

2) pracownika.

Wyrok WSA w Lublinie z 11 maja 2010 r., sygn. akt III SA/Lu 106/10

PRZYKŁAD

Wójt po przegranych wyborach poszedł na zwolnienie lekarskie. Przebywał na nim w czasie, gdy ślubowanie złożył nowy wójt. Czy stosunek pracy wójta ulega rozwiązaniu w dniu złożenia ślubowania przez nowego wójta, czy dopiero po zakończeniu zwolnienia lekarskiego?

Stosunek pracy ulega rozwiązaniu w dniu złożenia ślubowania przez nowego wójta. Do pracowników zatrudnionych na podstawie wyboru nie mają zastosowania przepisy k.p., chroniące stosunek pracy zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, m.in. ograniczające możliwość jego rozwiązania w czasie zwolnienia lekarskiego.

PRZYKŁAD

Burmistrz po przegranych wyborach został zastępcą nowego burmistrza. Czy będzie należała mu się odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia?

Tak, gdyż zastępca burmistrza jest zatrudniany na podstawie powołania, a nie wyboru.

PRZYKŁAD

Odchodzący w 2010 roku wicestarosta otrzymywał miesięcznie 5000 zł wynagrodzenia zasadniczego, 1000 zł dodatku za wieloletnią pracę i 2000 zł dodatku funkcyjnego. W br. dostał też trzynastkę, nagrodę jubileuszową i odprawę. Ma 30 dni zaległego urlopu. W jakiej wysokości przysługuje mu ekwiwalent?

Należy uwzględnić tylko wynagrodzenie zasadnicze, dodatek za wieloletnią pracę i dodatek funkcyjny. Są to składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej wysokości. Ekwiwalent liczymy następująco:

● 8000 zł (5000 zł + 1000 zł + 2000 zł) : 21,08 (współczynnik ekwiwalentowy) = 379,51 zł,

● 379,51 zł : 8 (dobowa norma czasu pracy) = 47,44 zł,

● 47,44 zł × 240 (liczba godzin zaległego urlopu, 8 godz. × 30 dni) = 11 385,60 zł.

Z orzecznictwa

W dniu rozwiązania stosunku pracy rozpoczyna się bieg terminu przedawnienia roszczenia o ekwiwalent pieniężny za niewykorzystane w naturze, a nieprzedawnione urlopy wypoczynkowe.

Urlop wypoczynkowy za dany rok kalendarzowy powinien być pracownikowi udzielony najpóźniej do końca I kwartału następnego roku kalendarzowego (art. 168 k.p.). W pierwszym dniu drugiego kwartału (1 kwietnia) powstaje roszczenie pracownika o udzielenie urlopu za rok poprzedni. Od tej też daty rozpoczyna bieg trzyletni okres przedawnienia roszczenia o urlop.

Wyrok SN z 21 marca 2001 r., sygn. akt I PKN 336/00

Podstawy prawne

•  Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. nr 223, poz. 1458; zm. Dz.U. z 2009 r. nr 157, poz. 1241)

•  Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675)

•  Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675)

•  Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 106, poz. 675)

•  Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2010 r. nr 182, poz. 1228)

•  Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 174, poz. 1353)

•  Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. nr 62, poz. 286; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 115, poz. 971)