Jak wsie mogą uzyskać prawa miejskie

O przyznaniu gminie lub miejscowości statusu miasta decyduje pięć kryteriów (patrz - ramka). Głównym jest liczba mieszkańców. Od lat w Departamencie Administracji Publicznej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA), który nadzoruje tę procedurę, stosowana jest zasada, że miasto nie może mieć mniej niż 2 tys. mieszkańców. Dodatkowym argumentem jest posiadanie praw miejskich w przeszłości.

Redakcja poleca: VAT w samorządach (książka)

Wyodrębnione centrum i infrastruktura

Rocznie wpływa do resortu kilka wniosków gmin lub miejscowości o przyznanie praw miejskich. - Wiele gmin wcześniej dzwoni do ministerstwa, konsultując warunki formalne i kryteria, którymi kieruje się resort przy przygotowywaniu rozporządzenia dla Rady Ministrów - mówi Adam Misiuwianiec z MSWiA.

Nowe miasto musi wykazać się, że przynajmniej 60% jego mieszkańców utrzymuje się z działalności pozarolniczej. Jednostka musi mieć też wyodrębnione centrum (brak zabudowy zagrodowej w części miejskiej) oraz niezbędną infrastrukturę techniczną - czyli wodociągi oraz kanalizację.

Wsie, które występują o nadanie praw miejskich dla całego obrębu geodezyjnego, gdzie większość obszaru stanowią pola uprawne albo łąki, muszą liczyć się więc z odmową. Zgodnie z ustawą z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (dalej: ustawa o samorządzie gminnym), wójt po uzyskaniu przez gminę lub miejscowość praw miejskich automatycznie staje się burmistrzem. - Jeżeli siedziba rady gminy mieści się na terenie miejscowości, która ma status miasta, organem stanowiącym jest rada miasta, a organem wykonawczym burmistrz - tłumaczy Adam Misiuwianiec.

Rezygnacja z praw miejskich

Istnieje również taka możliwość. Taki przypadek miał miejsce w ubiegłym roku, kiedy Szczawnica z gminy miejskiej stała się gminą miejsko-wiejską. W takich sytuacjach zazwyczaj decydują finanse - często o fundusze europejskie mogą starać się jedynie gminy wiejskie.

Chęć zmiany statusu gminy na miejską wynika głównie ze względów prestiżowych. - Jest to główny powód składania tego typu wniosków, bo o „prawach miejskich”, takich jak prawo targu, można było mówić w przeszłości, teraz raczej należy używać pojęcia „status miasta” - podsumowuje Adam Misiuwianiec.

Zgodnie z ustawą z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym uzyskanie praw miejskich może nastąpić m.in. na podstawie wniosku rady gminy uzupełnionego o uzasadnienie, opis konsultacji społecznych, mapy (również historyczne) oraz opinię wojewody.