Odwołanie ze stanowiska pracownika zatrudnionego na podstawie powołania

Pracownikami samorządowi zatrudnionymi na podstawie powołania są: zastępca wójta (burmistrza, prezydenta miasta), skarbnik gminy, skarbnik powiatu, skarbnik województwa (art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych). Wynika z powyższego, że powołanie wiąże się z pełnieniem określonej funkcji w jednostkach samorządu terytorialnego.

Zasady powoływania i odwoływania z funkcji samorządowych określone są przepisach o samorządzie gminnym, powiatowym o wojewódzkim. Poniżej zostaną omówione zasady odwoływania ze stanowisk pracowników zatrudnionych na podstawie powołania na poszczególnych szczeblach samorządu terytorialnego.

Polecamy: INFORRB Platforma Rachunkowości Budżetowej i Prawa Pracy

Gmina

W gminie pracownikami samorządowymi zatrudnianymi na podstawie powołania są zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz skarbnik gminy.

Powołanie i odwołanie zastępcy należy do kompetencji wójta, który realizuje to w drodze zarządzenia, w którym określa również liczbę zastępców (art. 26a ustawy o samorządzie gminnym). Pełnienie funkcji przez zastępców jest powiązane z wykonywaniem funkcji wójta, gdyż wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców (art. 28e ustawy o samorządzie gminnym).

Skarbnika gminy powołuje i odwołuje rada gminy na wniosek wójta (art. 18 ust. 2 pkt 3 ustawy o samorządzie gminnym). Mimo więc, że powołanie oznacza nawiązanie stosunku pracy, a więc czynność w zakresie prawa pracy – w tym wypadku kompetencję do wykonania takiej czynności posiada rada gminy a nie wójt (mimo że art. 7 pkt 1 ustawy o pracownikach samorządowych przewiduje, iż czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec m.in. skarbnika gminy wykonuje wójt). Należy zaznaczyć, że funkcja skarbnika gminy nie jest połączona z funkcją wójta, a więc stanowisko to może zajmować nadal ta sama osoba, mimo że na stanowisku wójta zaszły zmiany personalne.

Powiat

W powiecie jedynym stanowiskiem obsadzanym w drodze powołania jest stanowisko skarbnika powiatu. Skarbnika powiatu powołuje i odwołuje rada powiatu na wniosek starosty (art. 37 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym).

Województwo

Na szczeblu województwa również jest tylko jeden pracownik zatrudniany na podstawie powołania i podobnie jak w powiecie jest to skarbnik województwa. Powoływanie i odwoływanie skarbnika należy do wyłącznej kompetencji sejmiku województwa, a następuje na wniosek marszałka (art. 18 pkt 17 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa).

Skutki odwołania ze stanowiska

Odwołanie ze stanowiska rodzi dwa skutki:

• Utrata zajmowanego stanowiska
• Rozwiązanie istniejącego stosunku pracy.

Każdy z tych skutków prawnych będących następstwem odwołania pracownika samorządowego ze stanowiska może powstać w różnym odstępstwie czasu.

Utrata zajmowanego stanowiska przez pracownika samorządowego jest skutkiem prawnym aktu odwołania, który występuje natychmiast. Kodeks pracy ustanawia taką regułę, przewidując również możliwość utraty zajmowanego stanowiska w terminie oznaczonym w akcie odwołania (art. 70 § 1 Kodeksu pracy). Jeżeli zatem akt odwołania nie zawiera terminu utraty przez pracownika stanowiska, należy przyjąć, że nastąpiło niezwłoczne odwołanie z zajmowanego stanowiska.

Odwołanie z zajmowanego stanowiska dotyczy zarówno pracowników samorządowych powołanych na czas nieokreślony (skarbnicy), a także tych, którym stanowisko zostało powierzone na czas oznaczony (zastępca wójta, burmistrza, prezydenta miasta). Oznaczanie czasu zatrudnienia w akcie powołania nie powoduje jednak żadnych ograniczeń w zakresie możliwości wcześniejszego odwołania.

Procedura odwołania ze stanowiska

Pracownik zatrudniony na podstawie powołania może być w każdym czasie - niezwłocznie lub w określonym terminie - odwołany ze stanowiska przez organ, który go powołał. Dotyczy to również pracownika, który na podstawie przepisów szczególnych został powołany na stanowisko na czas określony (art. 70 § 1 Kodeksu pracy).

Odwołanie leży w kompetencji organu, który dokonuje powołania na stanowisko. A zatem:

• Zastępcę wójta (burmistrza, prezydenta) – odwołuje wójt (burmistrz, prezydent jednoosobowo)
• Skarbnika – odwołuje rada (gminy, powiatu, sejmik województwa).

Porozumienie stron

Porozumienie stron jako tryb rozwiązania stosunku pracy możliwe jest również w przypadku pracowników zatrudnionych na podstawie powołania. Porozumienie powinno być zawarte między pracownikiem, a organem, który dokonał powołania. W przypadku pracowników samorządowych stronami porozumienia będzie więc albo wójt (burmistrz, prezydent miasta) – w odniesieniu do zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta), albo właściwa rada (gminy, powiatu, sejmik województwa) – w odniesieniu do skarbników.

Odwołanie równoznaczne z wypowiedzeniem

Odwołanie jest równoznaczne z wypowiedzeniem umowy o pracę. W okresie wypowiedzenia pracownik ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem (art. 70 § 2 Kodeksu pracy). Kodeks traktuje więc ten tryb odwołania ze stanowiska jako podstawowy.

Odwołanie ze stanowiska może przebiegać na dwa sposoby:

1. Odwołanie z natychmiastowym pozbawieniem stanowiska.
2. Odwołanie z zachowaniem stanowiska w okresie wypowiedzenia.

W pierwszym przypadku odwołany pracownik nie ma obowiązku świadczenia pracy, gdyż utrata stanowiska powoduje brak istotnego elementu stosunku pracy, bez którego stosunek ten istnieć nie może (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Ten tryb stosowany jest wówczas, gdy odwołanie ze stanowiska oznacza jednocześnie rozwiązanie stosunku pracy.

Odwołanie nie musi jednak zawsze oznaczać rozwiązania stosunku pracy. Na wniosek lub za zgodą pracownika pracodawca może zatrudnić go w okresie wypowiedzenia przy innej pracy, odpowiedniej ze względu na jego kwalifikacje zawodowe, a po upływie okresu wypowiedzenia zatrudnić na uzgodnionych przez strony warunkach pracy i płacy (art. 71 Kodeksu pracy). Jeżeli zatem strony zgodnie ustalą zmiany w zakresie zatrudnienia, odwołanie nie musi prowadzić do rozwiązania stosunku pracy. Pracownik samorządowy może po upływie okresu zatrudnienia pozostać pracownikiem danego urzędu, ale zatrudnionym na innym stanowisku.

W okresie wypowiedzenia pracownik samorządowy ma jednak prawo do dotychczasowego wynagrodzenia za pracę. Dotyczy to również sytuacji, w której po odwołaniu zostaje natychmiast pozbawiony stanowiska i nie świadczy pracy w ogóle.

Szczególne przyczyny odwołania ze stanowiska

Przepisy samorządowe przewidują szczególne wypadki obligatoryjnego odwołania ze stanowiska. Odwołanie takie następuje w poniższych przypadkach:

• Niezłożenie w terminie oświadczenia majątkowego

Jeżeli skarbnik gminy nie złoży w terminie oświadczenia majątkowego, rada gminy odwołuje go, w drodze uchwały, najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia (art. 24k ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym).

Jeżeli zastępca wójta nie złoży w terminie oświadczenia majątkowego, właściwy organ odwołuje go albo rozwiązuje z nim umowę o pracę najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin do złożenia oświadczenia (art. 24k ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym).

Odwołanie i rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy.

Identyczne zasady obowiązują w powiecie (art. 25f ustawy o samorządzie powiatowym) i województwie (art. 27f ustawy o samorządzie województwa).

• Wygaśnięcie mandatu wójta przed końcem kadencji

Wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców (art. 28e ustawy o samorządzie gminnym). Przepis ten dotyczy jedynie zastępców wójta (burmistrza, prezydenta miasta), co oznacza, że wygaśnięcie mandatu wójta nie skutkuje koniecznością odwołania skarbnika gminy.

• Stronniczość, naruszanie prawa

Pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, nie może wykonywać zajęć pozostających w sprzeczności lub związanych z zajęciami, które wykonuje w ramach obowiązków służbowych, wywołujących uzasadnione podejrzenie o stronniczość lub interesowność oraz zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy. W przypadku stwierdzenia naruszenia przez pracownika samorządowego któregokolwiek z tych zakazów niezwłocznie rozwiązuje się z nim, bez wypowiedzenia, stosunek pracy w trybie art. 52 § 2 i 3 Kodeksu pracy lub odwołuje się go ze stanowiska (art. 30 ustawy o pracownikach samorządowych).

Zajęcia, o których tu mowa, to wszelkie dodatkowe zajęcia, niezależnie od ich podstawy prawnej (umowa o pracę, umowa cywilnoprawna, osobiście prowadzona działalność gospodarcza), a nawet takie, które nie są związane z istnieniem jakiegokolwiek stosunku prawnego. Z punktu widzenia formy wykonywanych zajęć - wskazuje się, że zakaz ten obejmuje wszelkiego rodzaju aktywność zawodową, polityczną czy społeczną podejmowaną poza zatrudnieniem u pracodawcy samorządowego (wyrok SN z 15 lutego 2006 r., II PK 134/05, OSNP 2007, nr 1-2, poz. 6).

• Ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej

Pracownicy samorządowi zatrudnieni na podstawie powołania objęci są zakazami określonymi w ustawie z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne. Pracownicy ci w okresie zajmowania stanowisk lub pełnienia funkcji, o których mowa w tych przepisach, nie mogą:

1. być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółek prawa handlowego
2. być zatrudnione lub wykonywać innych zajęć w spółkach prawa handlowego, które mogłyby wywołać podejrzenie o ich stronniczość lub interesowność
3. być członkami zarządów, rad nadzorczych lub komisji rewizyjnych spółdzielni, z wyjątkiem rad nadzorczych spółdzielni mieszkaniowych
4. być członkami zarządów fundacji prowadzących działalność gospodarczą
5. posiadać w spółkach prawa handlowego więcej niż 10 % akcji lub udziały przedstawiające więcej niż 10 % kapitału zakładowego - w każdej z tych spółek
6. prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności; nie dotyczy to działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, w formie i zakresie gospodarstwa rodzinnego (art.4 w/w ustawy).

Jeżeli zakaz ten narusza zastępca wójta (burmistrza, prezydenta) to wójt odwołuje go najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym uzyskał informację o przyczynie odwołania. Jeżeli zakaz narusza skarbnik, to wówczas organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego odwołuje tę osobę z pełnionej funkcji najpóźniej po upływie miesiąca od dnia, w którym przewodniczący organu stanowiącego uzyskał informację o przyczynie odwołania.

Odwołanie i rozwiązanie umowy o pracę w tym trybie jest równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy.

Szczególna ochrona stosunku pracy

Stosunek pracy z powołania cechuje się brakiem stabilizacji w zatrudnieniu wynikającym z niemal całkowitego pozbawienia tych osób prawa do szczególnej ochrony stosunku pracy. Ochrona stosunku pracy jest uregulowania odmiennie i w niewielkim stopniu ogranicza prawo pracodawcy do rozwiązania tego stosunku pracy.

Usprawiedliwiona nieobecność

Jeżeli odwołanie nastąpiło w okresie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, bieg wypowiedzenia rozpoczyna się po upływie tego okresu. Jeżeli jednak usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż okres przewidziany w art. 53 § 1 i 2, organ, który pracownika powołał, może rozwiązać stosunek pracy bez wypowiedzenia (art.72 § 1 Kodeksu pracy). Przepis ten nie zabrania odwołania pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, a jedynie nakazuje obliczanie okresu wypowiedzenia dopiero po zakończeniu nieobecności. Pracodawca nie musi więc czekać z odwołaniem, aż pracownik powróci do pracy – jedynie okres wypowiedzenia ulega wydłużeniu.

W razie jednak nieobecności pracownika trwającej dłużej niż okresy przewidziane w art. 53 Kodeksu pracy, istnieje możliwość rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia w trybie natychmiastowym. Wymaga to jednak dokonania przez organ odwołujący odrębnej czynności prawnej – tzn. złożenia oświadczenia woli w formie pisemnej o rozwiązaniu stosunku pracy bez wypowiedzenia.

Ciąża i macierzyństwo

Odwołanie kobiety w ciąży i w czasie urlopu macierzyńskiego jest dopuszczalne. W razie odwołania pracownicy w okresie ciąży, organ odwołujący jest obowiązany zapewnić jej inną pracę, odpowiednią ze względu na jej kwalifikacje zawodowe, przy czym przez okres równy okresowi wypowiedzenia pracownica ma prawo do wynagrodzenia w wysokości przysługującej przed odwołaniem.

Jeżeli jednak pracownica nie wyrazi zgody na podjęcie innej pracy, stosunek pracy ulega rozwiązaniu z upływem okresu równego okresowi wypowiedzenia, którego bieg rozpoczyna się od dnia zaproponowania na piśmie innej pracy (art. 72 § 2 Kodeksu pracy). Oznacza to, że odwołanie ze stanowiska kobiety w ciąży i na urlopie macierzyńskim jest możliwe i skuteczne, a obowiązkiem pracodawcy jest zapewnienie innej pracy odpowiedniej ze względu na kwalifikacje. Jeżeli na innym stanowisku obowiązuje inna wysokość wynagrodzenia, dotychczasową płacę kobieta taka zachowa jedynie w okresie wypowiedzenia.

Wiek przedemerytalny

Identycznie jak kobiety w ciąży i na urlopie macierzyńskim traktowani są pracownicy, brakuje nie więcej niż 2 lata do nabycia prawa do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 72 § 3 Kodeksu pracy). Charakterystyczne jest tutaj, to że przepis regulujący sytuację pracownik zatrudnionych na podstawie powołania odbiega od ogólnych uregulowań ochrony przedemerytalnej. Zgodnie z ogólną normą wyrażoną w art. 39 Kodeksu pracy, pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku. Tymczasem przy powołaniu okres ochronny jest krótszy i wynosi 2 lata do nabycia uprawnień emerytalnych określonych w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Pracownikami chronionymi będą więc kobiety, które ukończą 58 lat i mężczyźni, którzy ukończyli 63 lata.

Podstawa prawna:

• Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r., Nr 21, poz. 94 ze zm.)
• Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458 ze zm.)
• Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.)
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1592 ze zm.)
• Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1590 ze zm.)
• Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz.U. 2006 r. Nr 216 poz. 1584 ze zm.)

Dariusz Dwojewski

samorzad.infor.pl