REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Wywłaszczenie na rzecz samorządu

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Dr Maciej J. Nowak

REKLAMA

Realizacja celu publicznego często nie jest możliwa z uwagi na lokalizację nieruchomości prywatnych na terenie planowanych inwestycji. W takiej sytuacji racjonalnym rozwiązaniem jest wywłaszczenie właścicieli nieruchomości prywatnych na rzecz podmiotu publicznego.

Wywłaszczenia nieruchomości prywatnych na cele publiczne można dokonać, jeżeli cele te nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw właścicieli, a prawa do nieruchomości nie mogą być nabyte w drodze umowy.

REKLAMA

Oczywiście, teoretycznie, każdy cel publiczny można zrealizować w jakiś „inny sposób” niż wywłaszczenie. Chodzi jednak o to, by nie realizować go z nieproporcjonalnymi nakładami społecznymi czy też finansowymi.

Cele publiczne są zawarte w art. 6 ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej: u.og.n.). Wymienia on 16 grup celów publicznych, wśród których można wyodrębnić m.in. te związane z:

● budową i utrzymaniem infrastruktury,

● opieką nad zabytkami, pomnikami zagłady, miejscami pamięci narodowej, cmentarzami,

Dalszy ciąg materiału pod wideo

● budową i utrzymaniem obiektów administracji, sądów, szkół, placówek ochrony zdrowia,

● budową i utrzymaniem obiektów służących realizacji usług pocztowych, poszukiwaniem, wydobywaniem i rozpoznawaniem kopalin,

● budową i utrzymaniem obiektów ważnych z punktu widzenia obronności oraz ochrony środowiska.

Czytaj także: Będzie więcej czasu na uporządkowanie stanu prawnego nieruchomości powojennych>>

Procedura wywłaszczenia

REKLAMA

Wywłaszczenie może zostać dokonane tylko na rzecz podmiotu publicznego, czyli Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST). Co do zasady, wywłaszczenia dokonuje starosta. Jeżeli podmiotem publicznym domagającym się wywłaszczenia jest miasto na prawach powiatu, to prezydent miasta pełniący obowiązki starosty ulega (w kontekście orzekania o wywłaszczeniu) wyłączeniu.

Wszczęcie postępowania wywłaszczeniowego musi zostać poprzedzone dwumiesięcznymi rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym wywłaszczanej nieruchomości. Rokowania mogą ponadto odnosić się do osób, którym przysługują względem nieruchomości ograniczone prawa rzeczowe. Organ dokonujący wywłaszczenia nie może jednak przekazać rokowań innemu podmiotowi, zwłaszcza spółce akcyjnej. Podmiot, na rzecz którego ma nastąpić wywłaszczenie, powinien wystąpić z inicjatywą i zaproponować właścicielowi nieruchomości warunki, na których jest gotów nabyć daną nieruchomość przeznaczoną na realizację celu publicznego w drodze umowy (wyrok WSA w Krakowie z 22 kwietnia 2009 r., sygn. akt II SA/Kr 1307/08).

Jeżeli rokowania nie przyniosą rezultatu, podmiot publiczny powinien skierować do starosty wniosek o wywłaszczenie, w którym wskazuje się m.in. cel, dla którego realizacji nieruchomość ta jest niezbędna.

REKLAMA

Po wszczęciu postępowania starosta przeprowadza rozprawę administracyjną, którą finalizuje wydanie decyzji o nabyciu prawa względem danej nieruchomości przez wnioskodawcę. Brak rozprawy jest podstawą stwierdzenia, że decyzja została wydana z rażącym naruszeniem prawa. Starosta może także odmówić wszczęcia postępowania. Następuje to w drodze decyzji.

Nabycie nieruchomości następuje z chwilą, kiedy decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna (tzn. nie przysługują na nią środki odwoławcze). Jeżeli jednak zwłoka uniemożliwiałaby realizację celu publicznego, starosta w drodze decyzji o niezwłocznym zajęciu nieruchomości może udzielić podmiotowi publicznemu zezwolenia na niezwłoczne zajęcie nieruchomości. Jeżeli niezwłoczne zajęcie nieruchomości nie jest konieczne, wywłaszczoną nieruchomość, do czasu jej wykorzystania na cel publiczny, można oddać w dzierżawę dotychczasowemu właścicielowi, jeżeli ten złoży stosowny wniosek.

Jeżeli na wywłaszczanej nieruchomości funkcjonowały prawa najmu, dzierżawy lub też trwałego zarządu, to wygasają one z upływem trzech miesięcy od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna.

Gmina, uzyskując daną nieruchomość w drodze wywłaszczenia, musi ją wykorzystać na zadeklarowany cel publiczny. W przypadku zmiany celu należy poinformować o tym właściciela, umożliwiając mu odebranie nieruchomości. Jeżeli pomimo upływu siedmiu lat od dnia, gdy decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, nie rozpoczęto prac związanych z realizacją celu publicznego, albo też w ciągu 10 lat od dnia, kiedy decyzja o wywłaszczeniu stała się ostateczna, celu tego nie ukończono, poprzedni właściciel nieruchomości ma prawo żądania jej zwrotu. Właściciel powinien zwrócić w takim wypadku zwaloryzowane odszkodowanie.

Czytaj także: Nowa procedura realizacji inwestycji przeciwpowodziowych>>

Ograniczenie prawa własności

Wywłaszczenie nie jest jedynym sposobem na pozyskanie potrzebnej nieruchomości. Starosta może również w drodze decyzji ograniczyć prawo właściciela względem nieruchomości, np. zobowiązać właściciela lub najemcę do udostępnienia nieruchomości w celu wykonywania czynności związanych z konserwacją, remontami oraz usuwaniem awarii ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji.

Odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość

Za wywłaszczenie przysługuje odszkodowanie. Możliwe jest również przyznanie nieruchomości zamiennej, propozycja w tym kierunku może zostać złożona podmiotowi wywłaszczanemu na każdym etapie rokowań (wyrok WSA w Gliwicach z 21 kwietnia 2004 r., sygn. akt I SA/Gl 1002/07). Wysokość odszkodowania ustala starosta, wydając w tym celu odrębną decyzję administracyjną.

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym wysokość odszkodowania ustala się według stanu, przeznaczenia i wartości wywłaszczonej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. Co do zasady, wypłata odszkodowania następuje jednorazowo w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja o wywłaszczeniu podlega wykonaniu.

Odszkodowanie za wywłaszczenie, z uwagi na brak udziału w nim wprost organu orzekającego, nie jest instytucją prawa administracyjnego. W orzecznictwie zaznacza się, że uszczerbek majątkowy (szkoda), jakiego doznaje wywłaszczony, jest wynikiem legalnego działania administracji i to właśnie różni odszkodowanie za wywłaszczenie od odszkodowania funkcjonującego w prawie cywilnym. Przy jego ustalaniu nie można wykraczać poza ramy określone w przepisach o gospodarce nieruchomościami i posiłkować się unormowaniami zawartymi w ustawie z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny.

Właściciele wywłaszczonej nieruchomości mają prawo odwołania się od decyzji w sprawie wysokości odszkodowania, a następnie wniesienia skargi do sądu (wyrok NSA z 3 września 2008 r., sygn. akt I OSK 1302/07).

Odszkodowanie nie należy się za wygaśnięcie najmu, dzierżawy, użyczenia oraz trwałego zarządu: prawa te nie podlegają wywłaszczeniu, ale wygaśnięciu.

Czytaj także: Nowe zasady wyceny nieruchomości wywłaszczonych>>

Podstawy prawne

•  Ustawa z 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. nr 200, poz. 1323)

•  Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (j.t. Dz.U. z 2010 r. nr 102, poz. 651; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 135, poz. 789)

•  Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. nr 16, poz. 93; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 85, poz. 458)

Zapisz się na newsletter
Śledź na bieżąco nowe inicjatywy, projekty i ważne decyzje, które wpływają na Twoje życie codzienne. Zapisz się na nasz newsletter samorządowy.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Gazeta Samorządu i Administracji

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Co najmniej 19 porodówek zniknęło już z mapy Polski

Między styczniem 2024 a końcem lipca 2025 w Polsce zamknięto co najmniej 19 oddziałów położniczych. Jak wynika z sondy portalu Rynek Zdrowia, główną przyczyną ich likwidacji była nierentowność.

Zasada ochrony dziedzictwa kulturowego w praktyce. Czy samorządy i właściciele wywiązują się z obowiązków?

Zasada ochrony dziedzictwa kulturowego to nie tylko idea, ale obowiązująca norma prawna. Mimo to wiele jednostek samorządu terytorialnego i właścicieli zabytków traktuje ją wyłącznie jako formalność. W praktyce często rozmija się to z celem, który jasno określa prawo.

Nowelizacja ustawy o rehabilitacji 2025 – więcej pieniędzy z UE dla PFRON i osób z niepełnosprawnościami

Rząd przygotował projekt nowelizacji ustawy o rehabilitacji (UD282), który może zmienić zasady finansowania programów PFRON. Dzięki nowym przepisom wsparcie dla osób z niepełnosprawnościami będzie mogło być współfinansowane z funduszy Unii Europejskiej. To oznacza więcej pieniędzy na aktywizację zawodową i pomoc społeczną, bez dodatkowych kosztów dla budżetu państwa.

Podwyżki dla lekarzy sądowych. Od 1 stycznia 2026 r. stawki za zaświadczenia pójdą w górę

Od 1 stycznia 2026 r. lekarze sądowi dostaną wyższe wynagrodzenie za wydawanie zaświadczeń – wynika z projektu Ministerstwa Sprawiedliwości. Obecnie za jedno zaświadczenie otrzymują 100 zł, co zdaniem resortu zniechęca ich do pełnienia tej funkcji. Podwyżki mają rozwiązać problem braku lekarzy w wielu sądach.

REKLAMA

UE przedłuża przepisy dot. magazynowania gazu do 2027 r. Obowiązek zapełnienia magazynów przed zimą

Unia Europejska przedłuża przepisy dotyczące magazynowania gazu do 2027 roku. Państwa członkowskie mają obowiązek zapełnienia magazynów gaz przed zimą. Celem jest zapewnienie bezpieczeństwa dostaw gazu.

Kolejki do lekarzy 2025 – jak dostać się do specjalisty szybciej? Sprawdzone sposoby

Czekasz miesiącami na wizytę u specjalisty? Nie musisz! W Polsce średni czas oczekiwania w publicznej służbie zdrowia to ponad 4 miesiące, ale są legalne sposoby, by skrócić go do kilku tygodni, a nawet dni. Sprawdź, jak korzystać z wyszukiwarki NFZ, kiedy poprosić o adnotację "cito", gdzie warto jechać po krótszą kolejkę i kto ma prawo wejść do gabinetu bez czekania. To wiedza, która może oszczędzić Ci wiele nerwów.

Od odważnego eksperymentu do wzoru dla innych regionów. 8 lat Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii [WYWIAD]

Choć początek był trudny, dziś GZM to region o jednej z najbardziej zintegrowanych sieci transportowych w Polsce i rosnącym potencjale innowacyjnym. O tym, co sprawia, że 41 gmin potrafi mówić jednym głosem rozmawiamy z Kazimierzem Karolczakiem, przewodniczącym zarządu Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropoli.

Aktywny Maluch: Trwa nabór uzupełniający. Wnioski do 5 września 2025 r.

Do 5 września 2025 r. można składać wnioski w naborze uzupełniającym w programie Aktywny Maluch. Chodzi o dofinansowanie tworzenia miejsc opieki nad dziećmi do lat 3 i funkcjonowania nowoutworzonych miejsc opieki.

REKLAMA

Podatek od nieruchomości 2026 – znamy nowe maksymalne stawki. Sprawdź, ile możesz zapłacić!

Znamy już maksymalne stawki podatku od nieruchomości na 2026 rok. Wyższe limity dotyczą gruntów, budynków oraz budowli. To ważna informacja dla właścicieli nieruchomości i przedsiębiorców, którzy powinni przygotować się na możliwe podwyżki. Sprawdź szczegóły i zaplanuj swoje wydatki!

MEN odpowiada na zapowiedź protestu ZNP: podwyżki z 2024 r. przywróciły adekwatny poziom płac

Wiceminister edukacji uważa, że protesty ZNP są nieuzasadnione, bo skala podwyżek wynagrodzeń nauczycieli w 2024 roku była rekordowa i przywróciła satysfakcjonującą relację płac do warunków rynkowych. W 2024 roku nauczyciele początkujący otrzymali podwyżkę nominalną o ok. 40 proc., mianowani i dyplomowani – ok. 37 proc., co przekłada się na wzrost o tysiące złotych (od 1 894 do 2 674 zł) względem 2023 roku.

REKLAMA