Od pojazdu rozebranego, a niewyrejestrowanego trzeba zapłacić gminie daninę

Zagadnienia związane z opodatkowaniem środków transportowych uregulowane zostały w Rozdziale 3 (art. 8-art. 12b) ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.).

Autobusy, ciężarówki, ciągniki, przyczepy

Artykuł 8 tej ustawy określa, jakie pojazdy stanowią przedmiot tej daniny. Z treści tego przepisu wynika, że danina ta jest - co do zasady - uiszczana od:

• samochodów ciężarowych,
• ciągników siodłowych i balastowych,
• przyczep i naczep,
• autobusów.

Z przepisu tego wynika zatem, że podatkowi od środków transportowych nie podlegają samochody osobowe. Po drugie, ustawodawca wprowadził w tym przepisie parametr, od którego uzależnione zostało opodatkowanie podatkiem od środków transportowych. Jest nim dopuszczalna masa całkowita. Trzeba zaznaczyć, że parametr ten nie ma jednakowego znaczenia. Czasem bowiem odnosi się do pojazdu, a czasem odnosi się do zespołu pojazdów.

Zwrócił na to uwagę WSA w Poznaniu w wyroku z 7 grudnia 2011 r. (sygn. akt III SA/Po 729/11). W orzeczeniu tym sąd wskazał, że "dopuszczalna masa całkowita zespołu pojazdów jest podstawowym parametrem decydującym o opodatkowaniu ciągnika samochodowego. Powyższe wynika wprost z treści art. 8 pkt 3 i 4 u.p.o.l. Przepis ten nie uzależnia natomiast opodatkowania ciągnika samochodowego od jego dopuszczalnej masy całkowitej. Organy podatkowe nie mają zatem podstaw prawnych do sięgania do takiego parametru w przypadku ciągników samochodowych. Parametr ten dotyczy natomiast samochodów ciężarowych, co wynika z treści art. 8 pkt 1 i 2 u.p.o.l.".

Opodatkowaniu podatkiem od środków transportowych podlegają:

• samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 tony i poniżej 12 ton;

• samochody ciężarowe o dopuszczalnej masie całkowitej równej lub wyższej niż 12 ton;

• ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów od 3,5 tony i poniżej 12 ton;

• ciągniki siodłowe i balastowe przystosowane do używania łącznie z naczepą lub przyczepą o dopuszczalnej masie całkowitej zespołu pojazdów równej lub wyższej niż 12 ton;

• przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą od 7 ton i poniżej 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego;

• przyczepy i naczepy, które łącznie z pojazdem silnikowym posiadają dopuszczalną masę całkowitą równą lub wyższą niż 12 ton, z wyjątkiem związanych wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego;

• autobusy.

Wyjątek dla rolnictwa

Z treści art. 8 u.p.o.l. wynika, że z opodatkowania podatkiem od środków transportowych wyłączone zostały przyczepu i naczepy, które są związane wyłącznie z działalnością rolniczą prowadzoną przez podatnika podatku rolnego.

Chodzi tu o wyłączne przeznaczenie przyczepy czy też naczepy do tej działalności. Z regulacji tej wynika zatem, że w sytuacji, gdy przyczepa lub naczepa nawet jednorazowo została wykorzystana do działalności innej niż rolnicza, podatnik powinien zgłosić środek transportowy do opodatkowania.

Ponadto z treści art. 8 u.p.o.l. wynika, że w sytuacji, w której rolnik do działalności rolniczej wykorzystuje samochód ciężarowy, to taki pojazd podatkowi od środków transportowych już podlega.

Zwrócił na to uwagę NSA w wyroku z 29 maja 2012 r. (sygn. akt II FSK 22224/10) stwierdzając, że "zwolnienie, normatywnie ujęte w art. 8 pkt 5 i 6 u.p.o.l. nie obejmuje należących do rolnika i wykorzystywanych wyłącznie do działalności rolniczej samochodów ciężarowych. Okoliczność stosownie do której, do posiadanych przez skarżącego przyczep i naczep, wykorzystywany jest samochód ciężarowy, nie powoduje rozszerzenia zwolnienia, o którym mowa w art. 8 pkt 5 i pkt 6 u.p.o.l., również na ten samochód, nawet jeżeli naczepy i przyczepy funkcjonują tylko w zespole pojazdów".

Wpis w dowodzie rejestracyjnym wiążący dla organu podatkowego

Jak podkreśla orzecznictwo sądów administracyjnych organy podatkowe nie są uprawnione do określania takich parametrów pojazdu, jak np. jego dopuszczalna masa całkowita.

Stanowisko takie potwierdza chociażby wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 4 listopada 2008 r. (sygn. akt I SA/Go 669/08). Sąd wskazał w nim m.in., że przy ustalaniu parametrów środka transportowego (w tym dopuszczalnej masy całkowitej) dla celów podatkowych, przede wszystkim należy opierać się na danych wynikających z dowodu rejestracyjnego, pozwolenia czasowego, świadectwa homologacji, wyciągu ze świadectwa homologacji lub karty pojazdu.

Podobne stanowisko zajął NSA w wyroku z 16 stycznia 2007 r. (sygn. akt II FSK 1157/06). Sąd wskazał w nim, że świadectwo homologacji ma znaczenie szczególnie wówczas, gdy w dowodzie rejestracyjnym brak odpowiednich zapisów w kwestii dopuszczalnej masy całkowitej.

Natomiast WSA w Lublinie w wyroku z 11 grudnia 2009 r. (sygn. akt I SA/Lu 625/09) wskazał, że wpis w dowodzie rejestracyjnym rodzaju samochodu ma charakter konstytutywny. Jego treść ma rozstrzygające znaczenie również z punktu widzenia kwalifikowania pojazdu samochodowego, jako określonego rodzaju środka transportowego stanowiącego przedmiot opodatkowania podatkiem od środków transportowych, w rozumieniu u.p.o.l.

Dane dotyczące zarówno dopuszczalnej masy całkowitej, jak i rodzaju pojazdu organ podatkowy może uzyskać także z centralnej ewidencji pojazdów.

Podatnicy: osoby fizyczne, prawne, jednostki organizacyjne

Obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży na osobach fizycznych i osobach prawnych będących właścicielami środków transportowych.

Artykuł 9 ust. 1 u.p.o.l. jak właścicieli traktuje również jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany, oraz posiadaczy środków transportowych zarejestrowanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jako powierzone przez zagraniczną osobę fizyczną lub prawną podmiotowi polskiemu.

Ponadto ustawodawca postanowił, że jeżeli środek transportowy stanowi współwłasność dwóch lub więcej osób fizycznych lub prawnych, obowiązek podatkowy w zakresie podatku od środków transportowych ciąży solidarnie na wszystkich współwłaścicielach (art. 9 ust. 2 u.p.o.l.).

Z ORZECZNICTWA

Przepisy prawa nie uprawniają organów do domniemywania, że składnik nabyty w trakcie trwania wspólności przez jednego z małżonków należy zaliczyć do majątku wspólnego.

Wyrok NSA z 27 marca 2019 r., sygn. akt II FSK 908/17

Powstanie obowiązku podatkowego

Dniem powstania obowiązku podatkowego jest pierwszy dzień miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został zarejestrowany (art. 9 ust. 4 u.p.o.l.).

Przepis ten stanowi ponadto, że w przypadku przeniesienia własności pojazdu zarejestrowanego obowiązek podatkowy powstaje pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zarejestrowany już środek transportu został nabyty.

Kilkakrotna zmiana właściciela środka transportowego w ciągu roku może więc spowodować powstanie obowiązku podatkowego kilka razy w roku.

Zapłata podatku za cały rok z góry przez poprzedniego właściciela nie zwalnia z obowiązku zapłaty aktualnego właściciela.

Obowiązek podatkowy powstaje także od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym środek transportowy został dopuszczony ponownie do ruchu po upływie okresu, na jaki została wydana decyzja organu rejestrującego o czasowym wycofaniu tego pojazdu z ruchu (art. 9 ust. 4a u.p.o.l.).

WŁAŚCIWOŚĆ ORGANÓW PODATKOWYCH

Organem właściwym w sprawach podatku od środków transportowych jest organ podatkowy, na którego terenie znajduje się miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika, a w przypadku przedsiębiorstwa wielozakładowego lub podmiotu, w którego skład wchodzą wydzielone jednostki organizacyjne - organ podatkowy, na terenie którego znajduje się zakład lub jednostka posiadająca środki transportowe podlegające opodatkowaniu.

W przypadku współwłasności środka transportowego organem właściwym jest organ podatkowy odpowiedni dla osoby lub jednostki organizacyjnej, która została wpisana jako pierwsza w dowodzie rejestracyjnym pojazdu.

Artykuł 11 u.p.o.l. przesądza, że podatek od środków transportowych jest co do zasady płatny w dwóch ratach w terminie do 15 lutego i do 15 września każdego roku.

Ponadto przepis ten stanowi, że jeżeli obowiązek podatkowy powstał:

• po dniu 1 lutego, a przed dniem 1 września danego roku, podatek za ten rok płatny jest w dwóch ratach proporcjonalnie do czasu trwania obowiązku podatkowego w terminie:

a) w ciągu 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego - I rata,

b) do dnia 15 września danego roku - II rata;

• od dnia 1 września danego roku, podatek jest płatny jednorazowo w terminie 14 dni od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Natomiast jeżeli obowiązek podatkowy powstał lub wygasł w ciągu roku, podatek za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.

Ustanie obowiązku podatkowego

W art. 9 ust. 5 u.p.o.l. ustawodawca wskazał, kiedy obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych wygasa. Następuje to z końcem miesiąca, w którym środek transportowy:

• został wyrejestrowany, lub
• wydana została decyzja organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu, lub
• z końcem miesiąca, w którym upłynął czas, na który pojazd powierzono.

Z przepisu tego wynika jasno, że konieczność opłacania podatku od środków transportowych nie jest uzależniona od faktycznego użytkowania pojazdu. Obowiązek ten wygasa zaś dopiero z chwilą wyrejestrowania pojazdu lub wydania decyzji organu rejestrującego o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu. Dopiero wydanie stosownej decyzji o wyrejestrowaniu pojazdu lub o jego czasowym wycofaniu z ruchu powoduje, że z końcem miesiąca, w którym dokonano wyrejestrowania lub wycofania z ruchu pojazdu, nastąpi wygaśnięcie obowiązku podatkowego. Dopóki właściciel nie złoży wniosku o wyrejestrowanie czy czasowe wycofanie z ruchu pojazdu i - w konsekwencji - nie zostanie wydana stosowna decyzja, dopóty ciążyć będzie na nim obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych.

Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na orzecznictwo sądów administracyjnych. Zwłaszcza na wyrok NSA z 22 lipca 2015 r. (sygn. akt II FSK 1576/13), w którym sąd stwierdził, że auto rozłożone na części zamienne, ale niewyrejestrowane, podlega podatkowi od środków transportowych.

Obowiązek podatkowy istnieje nadal, mimo że właścicielowi pojazd skradziono. Zwrócił na to uwagę NSA w wyroku z 27 marca 2013 r. (sygn. akt II FSK 1611/11), wskazując, że pozbawienie właściciela władztwa nad samochodem w wyniku kradzieży wymaga, dla wygaśnięcia obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych, złożenia przez właściciela wniosku o wyrejestrowanie pojazdu w związku z kradzieżą.

Natomiast, jak wskazał WSA w Opolu w wyroku z 21 marca 2013 r. (sygn. akt I SA/Op 165/13), obowiązek podatkowy w podatku od środków transportowych nie wygasa np. w przypadku złego stanu technicznego pojazdu, faktycznego braku możliwości korzystania z posiadanego środka transportu, a nawet wskutek fizycznej likwidacji poprzez jego rozmontowanie, pocięcie i sprzedaż na złom, utylizacji pojazdu (wykorzystanie odpadów jako surowców wtórnych do dalszego przerobu), czy też wywozu z kraju.

Również zajęcie samochodu przez komornika, w ramach prowadzonych przez niego czynności egzekucyjnych, nie skutkuje wygaśnięciem obowiązku podatkowego w podatku od środków transportowych ciążącego na właścicielu tego samochodu (tak orzekł m.in. WSA w Lublinie w wyroku z 7 lipca 2004 r., sygn. akt I SA/Lu 117/04).

Podstawa prawna

art. 8, art. 9, art. 10, art. 11, art. 11a, art. 12, art. 12a, art. 12b ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (j.t. Dz.U. z 2019 r. poz. 1170)

Michał Cyrankiewicz

prawnik, dziennikarz, autor licznych publikacji z zakresu ustroju gmin, finansów publicznych, gospodarki komunalnej i samorządowego prawa pracy