Ustawa o jawności życia publicznego – rejestr umów

Jednostki sektora finansów publicznych utworzą „rejestr umów”

Spośród szeregu zarówno nowych, jak i tych zmienianych w stosunku do obowiązujących, rozwiązań prawnych, wskazać warto na przepisy, w świetle których, jednostki sektora finansów publicznych, przedsiębiorstwa państwowe, instytuty badawcze oraz spółki zobowiązane, obowiązkowo prowadzić będą rejestr umów cywilnoprawnych, których skutkiem jest wydatkowanie środków pieniężnych (art. 9 ust. 1 projektu).

Z treści uzasadnienia do projektu wynika, iż wprowadzenie obowiązku utworzenia i prowadzenia przez wszystkie jednostki sektora finansów publicznych rejestru umów ma być kluczowym rozwiązaniem umożliwiającym lepszą kontrolę sposobu zarządzania majątkiem państwa. Celem projektowanych rozwiązań ma być przy tym wzrost przejrzystości zarządzania takim majątkiem, a także lepsze możliwości kontroli, również społecznej, nad instytucjami finansowanymi przez państwo.

Kto zakłada rejestr?

Z racji postanowień art. 9 ustawy Finanse publiczne (t.j. Dz. U. z 2016 r., poz. 1870), określających podmiotowy zakres sektora finansów publicznych, obowiązek utworzenia ww. rejestru umów spoczywać będzie m.in. na: organach władzy publicznej, w tym organach administracji rządowej, organach kontroli państwowej i ochrony prawa, sądach, trybunałach, na jednostkach samorządu terytorialnego i ich związkach, związkach metropolitarnych, na jednostkach budżetowych, uczelniach publicznych, a także na państwowych i samorządowych instytucjach kultury.

W myśl postanowień projektu, tworzony rejestr umów obejmować ma m.in. informacje dotyczące daty zawarcia umowy; dane identyfikujące kontrahenta tj. jego nazwę wraz z numerem NIP, lub imię i nazwisko kontrahenta umowy; przedmiot umowy; datę początkową i końcową okresu realizacji umowy; całkowitą wartość przedmiotu umowy; tryb jej zawarcia; wskazanie, czy przedmiot umowy jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej. Wyliczone w przepisie informacje, jak również wszelkie dokonane zmiany, podmiot zobowiązany wprowadzać będzie do rejestru nie później niż 14 dni od daty zawarcia umowy lub od daty dokonania zmian w umowie.

Rejestr jawny w BIP

W kontekście projektowanych regulacji wskazać trzeba, że prowadzony i na bieżąco aktualizowany rejestr umów, ma być udostępniany w Biuletynie Informacji Publicznej podmiotu prowadzącego rejestr, a gdyby nie prowadził on BIP, to na stronie internetowej tego podmiotu. Zgodnie z założeniem, rejestr ma być utworzony w taki sposób i w takiej formie, aby zainteresowany miał możliwość przeszukiwania oraz sortowania zawartych w nim informacji.

Wyłączenie jawności

Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami, zawarte w rejestrze umów informacje, dotyczące umów objętych ochroną na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych. nie będą udostępniania poprzez ich umieszczanie w BIP.

Niezależnie od powyższego zwrócić warto uwagę, iż spółka zobowiązana, w której udział Skarbu Państwa przekracza 10% kapitału zakładowego lub 10% akcji, będzie mogła nie udostępniać rejestru poprzez BIP, w zakresie tych informacji i umów, których ujawnienie może zagrażać podstawowym interesom takiej spółki.

Zarówno przy wyłączeniu jawności ze względu na ochronę informacji niejawnych, jak i w przypadku ww. spółki zobowiązanej, projektodawcy przewidują obowiązek przekazywania informacji o umowach Szefowi CBA, co następować będzie na koniec miesiąca, w którym podpisano umowę, bądź nastąpiły zmiany, które należy ujawnić w rejestrze. Zgodnie z założeniem, przekazane Szefowi CBA w powyższym zakresie informacje, w ogóle nie będą udostępniane w trybie przewidzianym w projektowanej ustawie.

Podmiot odpowiedzialny za rejestr

W myśl postanowień projektu ustawy, za prowadzenie, aktualizowanie i udostępnianie rejestru umów, za przekazywanie Szefowi CBA informacji, za podawanie w rejestrze prawdziwych informacji odpowiada kierownik danej jednostki organizacyjnej lub członek zarządu wyznaczony przez kolegialny organ zarządzających dana jednostką organizacyjną.

Warto w kontekście przywołanej regulacji zaznaczyć, iż zgodnie z projektem, nie prowadzenie rejestru umów, brak jego aktualizacji, nie udostępnianie rejestru umów, czy też nie przekazywanie Szefowi CBA danych z rejestru umów, bądź podawanie w rejestrze nieprawdziwych lub niepełnych danych, stanowi przestępstwo penalizowane sankcją w postaci kary pozbawienia wolności do lat 3.

Wstępna ocena projektu

Zdaniem projektodawców, wprowadzenie do systemu prawnego instytucji rejestru umów zawartych przez organy władzy publicznej, przyczynić ma się do wzrostu przejrzystości życia publicznego w zakresie wydatkowania publicznych środków pieniężnych, co skutkować zwiększeniem zaufania obywateli do organów i instytucji publicznych. W ocenie autorów projektu, wprowadzenie powyższych regulacji „będzie milowych krokiem na rzecz transparentności życia publicznego w Polsce.”

Projekt ustawy znajduje się aktualnie na etapie konsultacji publicznych. Na ostateczną ocenę oraz kształt proponowanych rozwiązań przyjdzie jeszcze poczekać, niemniej już dziś słychać głosy o nie do końca zrozumiałej idei tworzenia rejestru umów w proponowanym kształcie i zamieszczania go w BIP w sytuacji, kiedy m.in. dane dotyczące umów, do których zastosowanie ma Prawo zamówień publicznych, są publikowane w BIP. Zwraca się uwagę także na konsekwencje zamieszczania w BIP rejestru umów, w postaci ujawnienia danych osobowych zwykłych obywateli, np. świadczących usługi na rzecz jednostek zobowiązanych do prowadzenia rejestru.

Joanna Kostrzewska

radca prawny, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl