Założenia nowej ustawy o jawności życia publicznego

Ochrona sygnalistów

Postulowana od wielu lat przez środowiska promujące ideę compliance ochrona sygnalistów ma stać się faktem. Warto przypomnieć, że „sygnalista” to osoba, która w dobrej wierze informuje o nieprawidłowościach, w tym podejrzeniach dotyczących korupcji w miejscu pracy. Specyfiką proponowanego rozwiązania jest fakt, że o ochronie decydować będzie prokurator. Jej zakres obejmować będzie m.in.: ochronę umowy o pracę – bez zgody prokuratora nie można będzie zmienić warunków umowy ani jej rozwiązać, dwuletnią odprawę w przypadku rozwiązania umowy o pracę bez zgody prokuratora oraz zwrot kosztów poniesionych przez sygnalistę na ochronę prawną w związku ze zgłoszeniem informacji o przestępstwie.

Wszelkie dostępne badania jak i praktyka rynkowa potwierdzają, że obawa o własne bezpieczeństwo oraz możliwość utraty pracy najczęściej powstrzymują sygnalistów przed zgłaszaniem nadużyć i nieprawidłowości.

Obligatoryjne rozwiązania antykorupcyjne

Zgodnie z założeniami, nowa ustawa nakłada obowiązek wdrożenia procedur antykorupcyjnych w jednostkach sektora publicznego oraz w „co najmniej średnich” przedsiębiorstwach. Nowe wymogi obejmować będą w szczególności: opracowanie kodeksu etycznego odrzucającego korupcję, przeciwdziałanie tworzeniu tzw. „funduszy korupcyjnych”,, umieszczanie w umowach klauzul antykorupcyjnych, opracowanie regulacji w zakresie otrzymywanych prezentów i innych korzyści przez pracowników, szkolenie pracowników z zasad odpowiedzialności karnej za korupcję, określanie sposobu informowania właściwych organów o propozycjach korupcyjnych.

Warto podkreślić, że powyższe wymogi w dużej mierze pokrywają się ze sprawdzonymi rynkowymi rozwiązaniami, które zostały wypracowane w oparciu o ugruntowane regulacje antykorupcyjne takie jak: amerykańska ustawa Foreign Corrupt Practices Act (FCPA), brytyjska UK Bribery Act czy wspomniana na wstępie francuska Sapin II.

Sankcje

Prezentowane założenia do projektu ustawy zakładają również konkretne istotne sankcje. W przypadku postawienia zarzutów korupcyjnych osobie działającej w imieniu bądź na rzecz przedsiębiorcy, CBA będzie mogło przeprowadzić kontrolę procedur antykorupcyjnych w danym podmiocie. Ich brak lub pozorność zagrożone będzie sankcją do 10 mln złotych. Kara będzie nakładana przez UOKiK na wniosek CBA. Ukarany podmiot będzie również wykluczony z ubiegania się o zamówienia publiczne przez okres 5 lat.

Osoby pełniące funkcje publiczne, które wbrew zakazom zatrudnią się u przedsiębiorcy, narażają się na kary grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat, a także zwrot dochodu osiągniętego wbrew zakazowi. Przedsiębiorcy, z kolei, zatrudniający taką osobę mogą otrzymać karę w wysokości do 500 tys. złotych.

Istotne zmiany dla sektora publicznego

Istotne zmiany mają dotknąć sektor publiczny, tzn. pojawią się nowe, ujednolicone wzory oświadczeń majątkowych, rozszerzony zostanie katalog osób zobowiązanych do ich składania, a wszystkie oświadczenia – zgodnie z zapowiedziami – będą jawne i publikowane w BIP z wyjątkiem oświadczeń funkcjonariuszy służb. Dodatkowo, ma się pojawić nowy wymóg w zakresie publikowania rejestru umów cywilno-prawnych zawieranych zarówno przez jednostki sektora finansów publicznych, przedsiębiorstwa państwowe, instytucje badawcze oraz spółki zobowiązane, tzn. takie, w których udział Skarbu Państwa wynosi powyżej 10%. Te ostatnie, z uwagi na tajemnicę przedsiębiorstwa oraz działalność konkurencyjną, przekazywać będę informacje do CBA.

Przedstawiciele rządu zapowiedzieli szerokie konsultacje publiczne w zakresie proponowanych zapisów ustawy, zatem możliwe jest, że ich ostateczny kształt ulegnie modyfikacji.

Zobacz także: Ustawa o jawności życia publicznego. Procedury antykorupcyjne i ochrona sygnalistów