Ustawa kominowa - termin wdrożenia przepisów

Zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2016 r. o zasadach kształtowania wynagrodzeń osób kierujących niektórymi spółkami (czyli według tzw. nowej ustawy kominowej) organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego (na poziomie gminy: wójt, burmistrz, prezydent; dalej dla ujednolicenia: wójt) – jako podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych - jest obowiązany w każdej ze „swoich” spółek komunalnych, podjąć działania wymagane ustawą najpóźniej do dnia zwyczajnego zgromadzenia wspólników danej spółki, którego przedmiotem będzie rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności i sprawozdania finansowego za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 roku.

Obowiązki wynikające z nowej ustawy kominowej

Dla przypomnienia wypada wskazać, że w myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy obowiązek nałożony przez ustawodawcę polega na podjęciu działań mających na celu ukształtowanie i stosowanie w spółce zasad wynagradzania członków organu zarządzającego i członków organu nadzorczego określonych ustawą, w szczególności zaś na:

(1) doprowadzeniu do głosowania przez walne zgromadzenie spółki projektów uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń członków organu zarządzającego i członków organów nadzorczego spółki zgodnie z ustawą oraz oddaniu głosów za ich uchwaleniem,

(2) odebraniu od kandydata na członka organu nadzorczego wskazanego przez podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych oświadczenia o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków organu zarządzającego zgodnie z ustawą.

Powyższe obowiązki ukierunkowane są na osiągnięcie celu w postaci:

(1) ukształtowania oraz

(2) stosowania zasad ustawowych w możliwie dużej liczbie spółek z udziałem samorządu terytorialnego.

Należy zwrócić uwagę na posłużenie się przez prawodawcę sformułowaniem „w szczególności”, które sugeruje, że podjęcie uchwał w sprawie wynagrodzeń oraz odebranie wymaganych oświadczeń to jedynie przykładowe działania, które powinny zostać podjęte w celu ukształtowania i stosowania w spółce ustawowych zasad wynagradzania, wobec czego nie wykluczone, a nawet konieczne, będą inne działania zmierzające do ukształtowania, a zwłaszcza – z punktu widzenia ujednolicania modelu zatrudniania członków zarządu - stosowania przyjętych zasad ustawowych.

Zobacz również: Pracownicy

Kształtowanie zasad wynagradzania

Ukształtowanie zasad wynagradzania członków zarządu i rady nadzorczej zgodnie z nową ustawą kominową, jako pierwszy z wymienionych w art. 2 ust. 1 ustawy celów działań podejmowanych przez wójta w celu wykonania obowiązków ustawowych, może być zrealizowany poprzez działania, które wymienione są w ust. 2 w/w przepisu jako przykładowe sposoby wykonania obowiązku, tj. w szczególności doprowadzenie do głosowania uchwał w sprawie wynagrodzeń oraz odebranie oświadczeń od kandydatów na członka rady nadzorczej.

Wyłącznie pierwszy ze wspomnianych przykładowo przez ustawę sposobów wykonania obowiązku, czyli doprowadzenie do głosowania uchwał, może i powinien być w każdej ze spółek komunalnych wykonany najpóźniej we wskazanym przez ustawę terminie walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdania finansowe za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 roku.

Natomiast w odniesieniu do drugiego z przykładowo wskazanych sposobów wykonania obowiązku, tj. odebrania oświadczeń o przyjęciu obowiązku kształtowania w spółce wynagrodzeń członków organu zarządzającego zgodnie z ustawą, należy zaznaczyć, że takie oświadczenia powinny być odbierane wyłącznie od kandydatów na członków organu nadzorczego, którzy zostali wskazani przez podmiot uprawniony do wykonywania praw udziałowych najwcześniej w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 9 września 2016 roku , a nie od aktualnych członków organu nadzorczego spółki.

Tym samym, zgodnie z literalną wykładnią przepisów, w przypadku niewyznaczania kandydatów i niepowoływania nowych członków rady nadzorczej, termin walnego zgromadzenia, o którym mowa w ustawie, będzie stanowił termin do wykonania wyłącznie obowiązku polegającego na podjęciu stosownych uchwał w sprawie wynagrodzeń i nie będzie odnosił się do zagadnienia odbierania wymaganych oświadczeń, który to obowiązek powinien być realizowany od dnia wejścia ustawy w życie.

Stosowanie zasad wynagradzania

Wydaje się, że stosowanie zasad wynagradzania członków zarządu i rady nadzorczej zgodnie z ustawą, jako drugi z wymienionych ustawą celów działań podejmowanych przez wójta w celu wykonania obowiązków ustawowych, nie został w treści ustawy poparty przykładami podobnymi do wymienionych w art. 2 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy. Należy przyjąć, że ten cel może i powinien być realizowany przez inne niż wspomniane działania, a w szczególności poprzez doprowadzenie do sytuacji, w której członkowie zarządu zostaną zatrudnieni w spółce na podstawie umowy o świadczenie usług zarządzania.

W większości spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego decydujący głos na zgromadzeniu wspólników należy do wspólnika samorządowego (co więcej, znaczna liczba spółek ma charakter jednoosobowy), dlatego kwestia niepodjęcia przez zgromadzenia walnych uchwał w sprawie zasad kształtowania wynagrodzeń oraz związany z tym obowiązek przekazania członkom rady nadzorczej informacji o konieczności kształtowania tych wynagrodzeń zgodnie z ustawą poprzez egzekwowanie uprawnień w ramach organu nadzorczego, będzie mieć w praktyce znaczenie dla nieznacznej liczby spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego (adresatem tego przepisu są raczej spółki z mniejszościowym udziałem Skarby Państwa).

Zobacz również: Prawo administracyjne

W związku z powyższym realizacja celu jakim jest stosowanie zasad ustawowych (po ich uprzednim ukształtowaniu w spółce w drodze uchwał) powinno odbywać się poprzez zmianę podstawy zatrudnienia członka zarządu, w szczególności w drodze zawarcia stosownych porozumień zmieniających warunki obowiązujących kontraktów menedżerskich poprzez ich dostosowanie do wymogów ustawowych, zaś w przypadku stosunku pracowniczego – rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron bądź - w braku porozumienia z pracownikiem pełniącym funkcję w zarządzie – rozwiązanie jej za wypowiedzeniem ze wszystkimi tego konsekwencjami powstającymi na gruncie prawa pracy.

Termin ukształtowania i stosowania zasad wynagradzania

Z reguły w spółkach kapitałowych rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, dlatego w zdecydowanej większości spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego terminem końcowym na ukształtowanie nowych zasad wynagradzania kadry menedżerskiego oraz członków organów nadzoru będzie 30 czerwca 2017 roku.

Termin do podjęcia uchwał w sprawie wynagrodzeń powiązany jest z terminem walnego zgromadzenia jedynie w przypadku spółek funkcjonujących już w 2016 roku (przy czym od tej zasady zachodzą wyjątki, o których w dalszej części), natomiast obowiązek odbierania oświadczenia od kandydatów na członków rady nadzorczej jest niezależny od terminu walnego zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdania za rok obrotowy rozpoczynający się w 2016 roku i powinien być realizowany przy każdym uzupełnianiu składu rady nadzorczej w czasie trwania jej kadencji a także po jej zakończeniu podczas rekrutacji nowego składu organu nadzorczego kolejnej kadencji.

Wypada zaznaczyć, że wyjątkowo termin podjęcia uchwał w sprawie wynagrodzeń może być późniejszy. Taka sytuacja będzie miała miejsce w przypadku spółek kapitałowych z przesuniętym rokiem obrotowym (np. w spółce, w której rok obrotowy rozpoczyna się 1 kwietnia i trwa do 31 marca następnego roku termin upłynie 30 września 2017 roku) oraz w tych spółkach, które zostały zawiązane w drugiej połowie roku 2016 i skorzystały z możliwości połączenia sprawozdania finansowego oraz ksiąg rachunkowych za okres w roku 2016 z księgami rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok 2017 na zasadach przewidzianych w ustawie o rachunkowości. W takiej sytuacji termin podjęcia działań dostosowawczych upłynie dopiero w 2018 roku. Należy jednak pamiętać, że przywołane wyjątki nie znajdą zastosowania w przypadku spółek zawiązywanych po 31 grudnia 2016 roku, których wewnętrzne regulacje powinny już na etapie powstawania spółki uwzględniać zasady wynikające z nowej ustawy kominowej.

---

Stosowanie zasad wynagradzania zgodnych z ustawą powinno polegać na egzekwowaniu postanowień uchwał w sprawach wynagradzania, które zostały podjęte przez organy spółki w wykonaniu obowiązku ukształtowania zasad wynagradzania. W związku z powyższym, z reguły najpóźniej do 30 czerwca 2017 r. zmianie powinna ulec podstawa zatrudnienia członków zarządu. O ile w powyższym terminie podjęte zostaną wymagane uchwały, o tyle – w braku porozumienia z członkiem zarządu zatrudnionym na umowę o pracę - możliwe będzie wskazanie przez radę nadzorczą rzeczywistej podstawy rozwiązania stosunku pracy.

W praktyce najwięcej kontrowersji budzi zagadnienie ujednolicenia modelu zatrudnienia członków zarządu w oparciu o umowę o świadczenie usług zarządzania. Dopóki strony są skłonne do rozwiązania umowy o pracę za porozumieniem stron i zastąpienia jej umową cywilnoprawną, w której – w ramach tzw. części stałej wynagrodzenia – uwzględnione zostaną te składniki dotychczasowe wynagrodzenia, które nie są przewidziane nową ustawą kominową (np. nagroda roczna), dopóty nie powinno dojść do sporu na gruncie prawa pracy. Z reguły przejście ze stosunku pracy na umowę o świadczenie usług powinno następować płynnie, zarówno zarząd jak i wójt (formalnie rada nadzorcza) są przecież zainteresowani kontynuowaniem współpracy oraz sprawnym funkcjonowaniem spółki na wszystkich poziomach, w tym jej organach.

Narzędzia motywacyjne

Niestety na liczne pytania i wątpliwości, które powstają w praktyce stosowania nowej ustawy kominowej, nie odnajdujemy odpowiedzi w treści jej przepisów. Tzw. Dobre Praktyki, które zostały opublikowane na stronach internetowych Ministra Skarbu Państwa dwa miesiące po wejściu ustawy w życie, choć nie stanowią źródła prawa, miały na celu doprecyzowywać często niejasne przepisy ustawowe i wskazywać praktyczne sposoby ich stosowania. Niestety nie wszystkie sugerowane rozwiązania zawarte w Dobrych Praktykach można uznać za dobre, choćby z uwagi na proponowane w nich zawieranie porozumień pomiędzy członkiem zarządu a spółkę w przedmiocie zrzeczenia się roszczeń ze stosunku pracy (co jest niedopuszczalne).

Termin wykonania obowiązków określonych nową ustawą kominową zbliża się nieubłaganie i o ile najpóźniejszy dzień ich wykonania można ustalić, o tyle więcej kłopotów rodzi zdefiniowanie sposobu ich realizacji.

Należy pamiętać, że w dniu 1 stycznia 2017 roku został wprowadzony do ustawy nowy art. 12a, zgodnie z którym uchylanie się od wykonania obowiązku podejmowania działań wymaganych ustawą – o ile zostanie zakwalifikowane jako uporczywe – stanowi podstawę do pociągnięcia do odpowiedzialności karnej osób uprawnionych do wykonywania praw udziałowych w spółce i wymierzenia im kary grzywny w kwocie od 100 złotych (10 stawek dziennych o minimalnej wysokości 10 złotych) do 1,08 mln złotych (540 stawek dziennych o maksymalnej wysokości 2.000 złotych) przy czym w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia grzywna może wynosić nawet 1,62 mln złotych.

Choć ustawodawcy nie udało się wyjaśnić wszystkich aspektów obowiązków, które nałożył na samorządowców, to z całą pewnością poprzez klarowne sformułowanie sankcji karnej udało mu się ustanowić czynnik motywujący do twórczej aktywności osób zainteresowanych.

Dawid Dziendziela

radca prawny, specjalizuje się prawie spółek oraz prawie cywilnym, ze szczególnym uwzględnieniem prawa zobowiązań

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl