REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Dziennik Gazeta Prawna
Największy polski dziennik prawno-gospodarczy
Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia /Fot. Fotolia
Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia /Fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

W związku z pandemią koronawirusa prawdopodobne jest wprowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych. Kto wprowadza stan wyjątkowy i jakie są tego konsekwencje dla obywateli?

Stan wyjątkowy jest jednym z trzech konstytucyjnych stanów nadzwyczajnych, który może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatelaCzas trwania takiego stanu nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

REKLAMA

Konstytucja RP stanowi, że w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny (art. 228 ust. 1 konstytucji).

W Polsce mamy trzy stany nadzwyczajne:

  • stan wojenny,
  • stan wyjątkowy oraz
  • stan klęski żywiołowej.

Stan wyjątkowy jest zatem jednym z trzech stanów nadzwyczajnych przewidzianych w przepisach konstytucji. W każdym stanie nadzwyczajnym działania państwa muszą być proporcjonalne, a więc odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

Polecamy: Uprawnienia rodziców w pracy

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

REKLAMA

Konstytucja RP stanowi także, że: „w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory prezydenta RP, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny".

Zatem wprowadzenie w najbliższym czasie w Polsce stanu wyjątkowego z powodu epidemii koronawirusa SARS-CoV-2 spowodowałoby istotne przesunięcie zaplanowanych na maj br. wyborów na urząd prezydenta RP.

Stan wyjątkowy na terenie całego kraju lub w jego części wprowadza prezydent na wniosek rządu.

Czas trwania stanu wyjątkowego nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą Sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Stan wyjątkowy może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela. Organy państwa nie mogą oczywiście wszystkiego. Konstytucja RP gwarantuje, że nawet stan wyjątkowy nie może ograniczać wolności i praw w takich obszarach jak: godność człowieka, obywatelstwo, ochrona życia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialności karnej, dostęp do sądu, dobra osobiste, sumienie i religia, prawo petycji oraz rodzina i dziecko.

Szczegółowy  zakres, w jakim wolności i prawa człowieka i obywatela mogą być ograniczone w czasie stanu wyjątkowego określa ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym.

Zgodnie z tą ustawą rząd może wnioskować do prezydenta o wprowadzenie stanu wyjątkowego „w sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych" (art. 2 ust. 1 ustawy).

Bądź na bieżąco, czytaj nasz [RAPORT] KORONAWIRUS - podatki, prawo pracy, biznes

REKLAMA

Jeśli prezydent zdecyduje o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, wówczas musi określić w rozporządzeniu: przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar oraz rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela (dopuszczalne ustawą). Rozporządzenie o wprowadzeniu takiego stanu może być uchylone przez sejm. Jeżeli ustaną przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa - wówczas, zgodnie z ustawą, prezydent (na wniosek rządu) znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony.

W czasie stanu wyjątkowego organy władzy działają w dotychczasowych strukturach i w ramach przysługujących im kompetencji. Koordynację działań oraz kontrolę funkcjonowania administracji rządowej i samorządowej wykonuje albo premier (w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze większym niż jedno województwo), albo właściwy wojewoda (w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze lub części obszaru jednego województwa).

W czasie stanu wyjątkowego dopuszczalne jest użycie oddziałów i pododdziałów wojska (jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane), które w szczególnych okolicznościach może być uprawnione do zastosowania broni palnej.

Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wyjątkowego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Komisarz rządowy z dniem powołania przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów gminy, powiatu lub samorządu województwa.

Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

Zgodnie z ustawą na obszarze, na którym został wprowadzony stan wyjątkowy, ograniczeniom wolności i praw człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające tam chociażby czasowo. Ograniczenia te stosuje się odpowiednio wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym stanem wyjątkowym.

Rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela powinny odpowiadać charakterowi oraz intensywności zagrożeń stanowiących przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego, a także zapewniać skuteczne przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być zawieszone prawa do:

  • organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń;
  • organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych;
  • strajków pracowniczych i innych form protestu (określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach);
  • strajków i innych form akcji protestacyjnych rolników;
  • akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje;
  • zrzeszania się (zakaz tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, itp. oraz nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych itp., których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego).

Ograniczenia dotyczące zgromadzeń nie obejmują tych organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

Ponadto na każdą osobę, która ukończyła 18 lat i przebywa w miejscu publicznym, może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość. Ograniczeniom może także podlegać swoboda poruszania się, np. poprzez zakaz przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc czy nakaz uzyskania zezwolenia na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego.

Ustawa o stanie wyjątkowym dopuszcza także wprowadzenie takich restrykcji jak:

  • cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu (prasy);
  • kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich;
  • kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych; 
  • zagłuszanie nadawania lub odbioru przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone także inne ograniczenia:

  • zmniejszony dostęp do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności;
  • zakazanie okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju albo nakazanie stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów;
  • nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju;
  • zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych;
  • ograniczenia obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej;
  • ograniczenia transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz w ruchu morskim i śródlądowym;
  • ograniczenia funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej (np. nakazanie wyłączenia urządzeń łączności);
  • ograniczenia prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni;
  • dostępu do informacji publicznej.

Podstawa prawna:

  • art. 228-233 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
  • Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym

Autor: Hubert Rabiega

Zapisz się na newsletter
Śledź na bieżąco nowe inicjatywy, projekty i ważne decyzje, które wpływają na Twoje życie codzienne. Zapisz się na nasz newsletter samorządowy.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: gazetaprawna.pl

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
5 mitów na temat "snusów"

W debacie publicznej coraz częściej słyszy się o "snusie" – produkcie, który rzekomo zyskuje popularność wśród osób uzależnionych od nikotyny. W rzeczywistości jednak termin ten jest bardzo często używany nieprawidłowo.

Aktywne wakacje 2025 r.: Od 1 500 zł do 2 500 zł dofinansowania na dziecko. Wnioski można składać do 15 sierpnia 2025 r.

Ministerstwo Sportu i Turystyki ruszyło z naborem wniosków o dofinansowania w ramach programu „Aktywne Wakacje”. Wnioski można składać do 15 sierpnia 2025 r. Kto może się ubiegać? Jakie warunki należy spełniać?

Strategia zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej [PROJEKT]

W czwartek, 29 maja 2025 r. w wykazie legislacyjnym prac rządu pojawił się projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia strategii zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej. Chodzi o poprawę zarządzania służbą cywilną.

Wydłużenie do 30 czerwca 2026 r. pilotażowego programu dla osób z doświadczeniem traumy [PROJEKT]

Wydłużeniu ma ulec program pilotażowy dotyczący oddziaływań terapeutycznych skierowanych do osób z doświadczeniem traumy. Odpowiednie rozporządzenie Ministra Zdrowia trafiło do uzgodnień i konsultacji publicznych.

REKLAMA

Nocna prohibicja – jakich błędów unikać przy podejmowaniu uchwały

Rady gmin mają możliwość wprowadzenia ograniczeń w godzinach nocnej sprzedaży napojów alkoholowych. Jednak, aby skutecznie podjąć w tym zakresie uchwałę, muszą przestrzegać określonych zasad. Jakie błędy gminy popełniają najczęściej?

Drones360 Nowe technologie na rzecz zielonej i cyfrowej przyszłości edukacji zawodowej w Europie

Innowacyjny projekt Drones360, realizowany przez Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy w ramach programu Erasmus+ (VET) to przedsięwzięcie mające na celu wprowadzenie fundamentalnej zmiany w sposobie przygotowywania młodych ludzi i dorosłych do pracy w kluczowych sektorach przyszłości: zielonej gospodarce i cyfrowych technologiach. Działania w projekcie skupiają się na rozwoju nowoczesnych narzędzi edukacyjnych wykorzystujących drony, wirtualną rzeczywistość (VR) i rozszerzoną rzeczywistość (AR). Inicjatywa łączy ośrodki naukowe, instytucje edukacyjne i firmy z sześciu krajów Unii Europejskiej.

Raport o stanie gminy na ostatniej prostej

To już ostatni moment na przygotowanie i przedłożenie radzie raportu o stanie gminy. Termin mija 31 maja. Jego dochowanie jest konieczne dla uzyskania przez wójta wotum zaufania. Warto prześledzić, co musi zawierać taki dokument, oraz jaka jest procedura jego opracowania i przyjęcia.

Ile Polacy planują wydać na wakacje i jak będą odpoczywać w tym roku?

Wakacje zbliżają się wielkimi krokami. Jaki budżet na wyjazd przewidują Polacy? Co planują robić podczas urlopu?

REKLAMA

Bilety kolejowe za złotówkę z okazji Dnia Dziecka

W niedzielę 1 czerwca jest Dzień Dziecka, z tej okazji Koleje Śląskie wprowadzają jednodniową promocję. Bilety dla dzieci i młodzieży w wieku od 4 do 16 lat będą kosztować 1 zł na pociągi regionalnego przewoźnika kursujące w granicach woj. śląskiego.

Narodowy Portal Onkologiczny - baza wiedzy dla pacjentów

Jest już dostępny Narodowy Portal Onkologiczny. To portal dla pacjentów, którzy szukają sprawdzonych informacji na temat choroby onkologicznej, możliwościach jej leczenia i o profilaktyce.

REKLAMA