REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia

Dziennik Gazeta Prawna
Największy polski dziennik prawno-gospodarczy
Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia /Fot. Fotolia
Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia /Fot. Fotolia

REKLAMA

REKLAMA

W związku z pandemią koronawirusa prawdopodobne jest wprowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych. Kto wprowadza stan wyjątkowy i jakie są tego konsekwencje dla obywateli?

Stan wyjątkowy jest jednym z trzech konstytucyjnych stanów nadzwyczajnych, który może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatelaCzas trwania takiego stanu nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

REKLAMA

Konstytucja RP stanowi, że w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny (art. 228 ust. 1 konstytucji).

W Polsce mamy trzy stany nadzwyczajne:

  • stan wojenny,
  • stan wyjątkowy oraz
  • stan klęski żywiołowej.

Stan wyjątkowy jest zatem jednym z trzech stanów nadzwyczajnych przewidzianych w przepisach konstytucji. W każdym stanie nadzwyczajnym działania państwa muszą być proporcjonalne, a więc odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

Polecamy: Uprawnienia rodziców w pracy

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

REKLAMA

Konstytucja RP stanowi także, że: „w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory prezydenta RP, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny".

Zatem wprowadzenie w najbliższym czasie w Polsce stanu wyjątkowego z powodu epidemii koronawirusa SARS-CoV-2 spowodowałoby istotne przesunięcie zaplanowanych na maj br. wyborów na urząd prezydenta RP.

Stan wyjątkowy na terenie całego kraju lub w jego części wprowadza prezydent na wniosek rządu.

Czas trwania stanu wyjątkowego nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą Sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Stan wyjątkowy może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela. Organy państwa nie mogą oczywiście wszystkiego. Konstytucja RP gwarantuje, że nawet stan wyjątkowy nie może ograniczać wolności i praw w takich obszarach jak: godność człowieka, obywatelstwo, ochrona życia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialności karnej, dostęp do sądu, dobra osobiste, sumienie i religia, prawo petycji oraz rodzina i dziecko.

Szczegółowy  zakres, w jakim wolności i prawa człowieka i obywatela mogą być ograniczone w czasie stanu wyjątkowego określa ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym.

Zgodnie z tą ustawą rząd może wnioskować do prezydenta o wprowadzenie stanu wyjątkowego „w sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych" (art. 2 ust. 1 ustawy).

Bądź na bieżąco, czytaj nasz [RAPORT] KORONAWIRUS - podatki, prawo pracy, biznes

REKLAMA

Jeśli prezydent zdecyduje o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, wówczas musi określić w rozporządzeniu: przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar oraz rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela (dopuszczalne ustawą). Rozporządzenie o wprowadzeniu takiego stanu może być uchylone przez sejm. Jeżeli ustaną przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa - wówczas, zgodnie z ustawą, prezydent (na wniosek rządu) znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony.

W czasie stanu wyjątkowego organy władzy działają w dotychczasowych strukturach i w ramach przysługujących im kompetencji. Koordynację działań oraz kontrolę funkcjonowania administracji rządowej i samorządowej wykonuje albo premier (w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze większym niż jedno województwo), albo właściwy wojewoda (w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze lub części obszaru jednego województwa).

W czasie stanu wyjątkowego dopuszczalne jest użycie oddziałów i pododdziałów wojska (jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane), które w szczególnych okolicznościach może być uprawnione do zastosowania broni palnej.

Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wyjątkowego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Komisarz rządowy z dniem powołania przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów gminy, powiatu lub samorządu województwa.

Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

Zgodnie z ustawą na obszarze, na którym został wprowadzony stan wyjątkowy, ograniczeniom wolności i praw człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające tam chociażby czasowo. Ograniczenia te stosuje się odpowiednio wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym stanem wyjątkowym.

Rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela powinny odpowiadać charakterowi oraz intensywności zagrożeń stanowiących przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego, a także zapewniać skuteczne przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być zawieszone prawa do:

  • organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń;
  • organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych;
  • strajków pracowniczych i innych form protestu (określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach);
  • strajków i innych form akcji protestacyjnych rolników;
  • akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje;
  • zrzeszania się (zakaz tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, itp. oraz nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych itp., których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego).

Ograniczenia dotyczące zgromadzeń nie obejmują tych organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

Ponadto na każdą osobę, która ukończyła 18 lat i przebywa w miejscu publicznym, może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość. Ograniczeniom może także podlegać swoboda poruszania się, np. poprzez zakaz przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc czy nakaz uzyskania zezwolenia na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego.

Ustawa o stanie wyjątkowym dopuszcza także wprowadzenie takich restrykcji jak:

  • cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu (prasy);
  • kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich;
  • kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych; 
  • zagłuszanie nadawania lub odbioru przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone także inne ograniczenia:

  • zmniejszony dostęp do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności;
  • zakazanie okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju albo nakazanie stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów;
  • nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju;
  • zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych;
  • ograniczenia obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej;
  • ograniczenia transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz w ruchu morskim i śródlądowym;
  • ograniczenia funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej (np. nakazanie wyłączenia urządzeń łączności);
  • ograniczenia prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni;
  • dostępu do informacji publicznej.

Podstawa prawna:

  • art. 228-233 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
  • Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym

Autor: Hubert Rabiega

Autopromocja

REKLAMA

Źródło: gazetaprawna.pl

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:

REKLAMA

QR Code
Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Rząd: W szkołach oświadczenia rodziców zastąpią zaświadczenia. Drobna różnica dużym ułatwieniem dla wszystkich

Oświadczenia rodzice złożą z własnoręcznym podpisem przed wycieczką (jako opiekunowie uczniów). Dokument opatrzony będzie rygorem odpowiedzialności karnej. Dokument ten zastąpi zaświadczenia z Krajowego Rejestru Karnego potwierdzające, że rodzice nie są przestępcami seksualnymi (taka okoliczność wyklucza możliwość sprawowania opieki nad dziećmi).

Nauczyciele alarmują: Dodatki procentowe do pensji samorządy zamieniają nam na dodatki stałe. Stracimy na inflacji

Taka sytuacja miała miejsce w Bochni - samorządowcy zamienili dodatki do pensji nauczycieli, które rosły procentowo wraz z podwyżkami na sztywno określone kwoty. W efekcie inflacja i podwyżki nie będą zwiększały wartości dodatków.

Dostęp do bezpłatnych leków dla dzieci i seniorów. Kto będzie mógł wystawić receptę? [nowelizacja]

Dostęp do bezpłatnych leków dla dzieci i seniorów. Kto będzie mógł wystawić receptę? Rada Ministrów przyjęła projekt nowelizacji ustawy zwiększającej dostępność do bezpłatnych leków dla osób do 18 roku życia i powyżej 65 roku życia.

Bon senioralny. Usługi dla seniorów od 75 roku życia. Do 12 grudnia 2024 r. trwają konsultacje ws. projektu ustawy

Bon senioralny. Usługi dla seniorów od 75 roku życia. Do 12 grudnia 2024 r. trwają konsultacje ws. projektu ustawy o bonie senioralnym. Ustawa wejdzie w życie z dniem 1 stycznia 2026 r. Planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów ustalono na II kwartał 2025 r.

REKLAMA

Od 28 czerwca 2025 r. proste, jasne, dostępne i zrozumiałe informacje o usługach płatniczych? Komentarz ekspercki

Od 28 czerwca 2025 r. proste, jasne, dostępne i zrozumiałe informacje o usługach płatniczych? Komentarz ekspercki. Co zmieni ustawa zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze?

W 2025 r. dodatek za wysługę lat 1242,2 zł po podwyżce. Da to 7453,2 zł brutto nauczycielom dyplomowanym. Tym doświadczonym

W 2025 r. dodatek za wysługę lat wyniesie 1242,2 zł. Da to 7453,2 zł brutto nauczycielom dyplomowanym. Tym z 20-letnim stażem.

Darmowe szkolenia dla nauczycieli przedszkolnych oraz dla nauczycieli szkolnych. Nowy projekt na rzecz kompetencji cyfrowych

Ministerstwo Cyfryzacji poinformowało o nowych projektach na rzecz kompetencji cyfrowych nauczycieli. Resort wskazał, że szkolenia obejmą nauczycieli szkolnych oraz przedszkolnych. Poniżej informacje dotyczące projektu. 

Czy w Polsce będzie zakaz używania telefonów komórkowych w szkole jak w Norwegii? Smartfony dzieci w przedszkolu i zerówce - MEN: trzeba to uregulować

Zdaniem wiceministra edukacji Pauliny Piechny-Więckiewicz na pewno trzeba uregulować kwestię dostępu do smartfonów, jeżeli chodzi o przedszkola i nauczanie początkowe. Wiceminister poinformowała też, że Ministerstwo Edukacji Narodowej analizuje sytuację dotyczącą używania telefonów komórkowych w szkołach. MEN analizuje w szczególności przepisy (i ich działanie w praktyce) obowiązujące w Norwegii, gdzie w lutym 2024 r. Norweska Dyrekcja ds. Edukacji wydała zalecenie zakazu używania przez uczniów telefonów komórkowych oraz tzw. zegarków inteligentnych w szkołach podstawowych, gimnazjach oraz szkołach średnich.

REKLAMA

NFZ: Rehabilitacja domowa zostaje. Zmiany dotyczą ambulatoriów. Jest za drogo o 25 zł od pacjenta

Rehabilitacja domowa w ramach rehabilitacji ambulatoryjnej - likwidacja od lipca 2025 roku. Od 1 stycznia 2025 r. okres przejściowy. Rehabilitacja domowa pozostaje.

Rząd szykuje zmiany: mLegitymacja ON, wydłużenie do trzech miesięcy terminu ważności zaświadczeń lekarskich. Projekt rozporządzenia trafił do opiniowania

Rząd szykuje zmiany: mLegitymacja ON, wydłużenie do trzech miesięcy terminu ważności zaświadczeń lekarskich. Projekt rozporządzenia w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności trafił do opiniowania

REKLAMA