Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia

Dziennik Gazeta Prawna
Największy polski dziennik prawno-gospodarczy
Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia /Fot. Fotolia
Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia /Fot. Fotolia
W związku z pandemią koronawirusa prawdopodobne jest wprowadzenie jednego ze stanów nadzwyczajnych. Kto wprowadza stan wyjątkowy i jakie są tego konsekwencje dla obywateli?

Stan wyjątkowy jest jednym z trzech konstytucyjnych stanów nadzwyczajnych, który może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatelaCzas trwania takiego stanu nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Konstytucja RP stanowi, że w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny (art. 228 ust. 1 konstytucji).

W Polsce mamy trzy stany nadzwyczajne:

  • stan wojenny,
  • stan wyjątkowy oraz
  • stan klęski żywiołowej.

Stan wyjątkowy jest zatem jednym z trzech stanów nadzwyczajnych przewidzianych w przepisach konstytucji. W każdym stanie nadzwyczajnym działania państwa muszą być proporcjonalne, a więc odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

Polecamy: Uprawnienia rodziców w pracy

Dalszy ciąg materiału pod wideo

W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Konstytucja RP stanowi także, że: „w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory prezydenta RP, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny".

Zatem wprowadzenie w najbliższym czasie w Polsce stanu wyjątkowego z powodu epidemii koronawirusa SARS-CoV-2 spowodowałoby istotne przesunięcie zaplanowanych na maj br. wyborów na urząd prezydenta RP.

Stan wyjątkowy na terenie całego kraju lub w jego części wprowadza prezydent na wniosek rządu.

Czas trwania stanu wyjątkowego nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą Sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Stan wyjątkowy może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela. Organy państwa nie mogą oczywiście wszystkiego. Konstytucja RP gwarantuje, że nawet stan wyjątkowy nie może ograniczać wolności i praw w takich obszarach jak: godność człowieka, obywatelstwo, ochrona życia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialności karnej, dostęp do sądu, dobra osobiste, sumienie i religia, prawo petycji oraz rodzina i dziecko.

Szczegółowy  zakres, w jakim wolności i prawa człowieka i obywatela mogą być ograniczone w czasie stanu wyjątkowego określa ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym.

Zgodnie z tą ustawą rząd może wnioskować do prezydenta o wprowadzenie stanu wyjątkowego „w sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami o charakterze terrorystycznym lub działaniami w cyberprzestrzeni, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych" (art. 2 ust. 1 ustawy).

Bądź na bieżąco, czytaj nasz [RAPORT] KORONAWIRUS - podatki, prawo pracy, biznes

Jeśli prezydent zdecyduje o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, wówczas musi określić w rozporządzeniu: przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar oraz rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela (dopuszczalne ustawą). Rozporządzenie o wprowadzeniu takiego stanu może być uchylone przez sejm. Jeżeli ustaną przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa - wówczas, zgodnie z ustawą, prezydent (na wniosek rządu) znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony.

W czasie stanu wyjątkowego organy władzy działają w dotychczasowych strukturach i w ramach przysługujących im kompetencji. Koordynację działań oraz kontrolę funkcjonowania administracji rządowej i samorządowej wykonuje albo premier (w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze większym niż jedno województwo), albo właściwy wojewoda (w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze lub części obszaru jednego województwa).

W czasie stanu wyjątkowego dopuszczalne jest użycie oddziałów i pododdziałów wojska (jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane), które w szczególnych okolicznościach może być uprawnione do zastosowania broni palnej.

Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wyjątkowego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody. Komisarz rządowy z dniem powołania przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów gminy, powiatu lub samorządu województwa.

Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela

Zgodnie z ustawą na obszarze, na którym został wprowadzony stan wyjątkowy, ograniczeniom wolności i praw człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające tam chociażby czasowo. Ograniczenia te stosuje się odpowiednio wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym stanem wyjątkowym.

Rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela powinny odpowiadać charakterowi oraz intensywności zagrożeń stanowiących przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego, a także zapewniać skuteczne przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być zawieszone prawa do:

  • organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń;
  • organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych;
  • strajków pracowniczych i innych form protestu (określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach);
  • strajków i innych form akcji protestacyjnych rolników;
  • akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje;
  • zrzeszania się (zakaz tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, itp. oraz nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych itp., których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego).

Ograniczenia dotyczące zgromadzeń nie obejmują tych organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

Ponadto na każdą osobę, która ukończyła 18 lat i przebywa w miejscu publicznym, może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość. Ograniczeniom może także podlegać swoboda poruszania się, np. poprzez zakaz przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc czy nakaz uzyskania zezwolenia na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego.

Ustawa o stanie wyjątkowym dopuszcza także wprowadzenie takich restrykcji jak:

  • cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu (prasy);
  • kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich;
  • kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych; 
  • zagłuszanie nadawania lub odbioru przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone także inne ograniczenia:

  • zmniejszony dostęp do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności;
  • zakazanie okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju albo nakazanie stosowania cen ustalonych na towary lub usługi mające podstawowe znaczenie dla kosztów utrzymania konsumentów;
  • nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju;
  • zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych;
  • ograniczenia obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej;
  • ograniczenia transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz w ruchu morskim i śródlądowym;
  • ograniczenia funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej (np. nakazanie wyłączenia urządzeń łączności);
  • ograniczenia prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni;
  • dostępu do informacji publicznej.

Podstawa prawna:

  • art. 228-233 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.
  • Ustawa z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym

Autor: Hubert Rabiega

Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
Źródło: gazetaprawna.pl
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Sektor publiczny
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Min. Czarnek: o skróceniu tygodnia nauki w szkołach. O zakazie używania przez uczniów smartfonów [wywiad]

    Mamy świadomość, że dzieci za długo przebywają na lekcjach, że tego "zakuwania" jest za dużo. Potrzebują więcej rekreacji, zajęć terenowych, zajęć, które będą budowały wspólnotę, relacje rówieśnicze – i na to będziemy stawiać. Każda szkoła może wprowadzić u siebie zakaz używania komórek, wiele szkół w dużych i małych miastach, na wsiach, już to czyni. I ja to popieram. Nie chodzi przy tym o to, że zabrania się uczniom przynoszenia tych urządzeń do szkoły, tylko ich używania – na lekcjach, ale także podczas przerw. 

    Sprawdź, czy dostałeś list od ZUS w sprawie składki wypadkowej [PUE ZUS]

    Zawiadomienie o składce wypadkowej na PUE ZUS.

    Przemysław Czarnek: Resort edukacji nie jest od tego, żeby zaskakiwać

    Przemysław Czarnek, minister edukacji i nauki w rozmowie z Mirą Suchodolską mówi o okrojeniu podstawy programowej, o tym że w szkołach jest za dużo „zakuwania”, o wychowaniu moralnym, smartfonach w szkołach i wpływie Internetu na młodzież, o edukacji dzieci specjalnej troski i swoich ambicjach politycznych. A także o zakupach papieru toaletowego dla szkół.  

    Dopłaty do rodzin pszczelich. Wnioski można składać w kwietniu i maju

    Dopłaty do rodzin pszczelich, którym udało się przezimować będą wypłacane na podstawie wniosków, które Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa będzie przyjmować od 1 kwietnia do 31 maja. Wsparcie ma charakter pomocy de minimis w rolnictwie. Ile wyniesie dopłata do jednej rodziny pszczelej?

    Zmiany w rozporządzeniu o dokumentacji pracowniczej [Nowelizacja kodeksu pracy z 9 marca 2023 r.]

    Zostanie zmienione rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej. Zmiana wynika z konieczności dostosowania akt pracowniczych do nowelizacji kodeksu pracy z 9 marca 2023 r.

    UCHWAŁA Nr 17/2023 PAŃSTWOWEJ KOMISJI WYBORCZEJ z dnia 27 marca 2023 r. w sprawie wytycznych dla komisarzy wyborczych

    Do końca kwietnia wójtowie i burmistrzowie mają czas na przekazanie komisarzowi wyborczemu informacji o każdej miejscowości w ich gminie, gdzie zamieszkuje co najmniej 200 mieszkańców, a nie było tam dotąd obwodowej komisji wyborczej.

    MRiPS: Świadczenie wspierające 2024 r. [pytania i odpowiedzi]

    MRiPS udzieliło odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące nowego świadczenia wspierającego.

    Jaka sankcja za niezłożenie sprawozdania z oszczędzania prądu do 31 marca 2023 r.?

    W piątek, 31 marca upływa termin złożenia przez kierowników jednostek sektora finansów publicznych pierwszego raportu z realizacji celu oszczędności energii elektrycznej. Z informacji URE wynika, że duża część zobowiązanych jeszcze tego nie zrobiła. 

    MEiN: Karta Nauczyciela a postępowanie dyscyplinarne wobec nauczyciela

    Przepisy Karty Nauczyciela precyzyjnie wskazują ramy czasowe, w których zarówno rzecznicy dyscyplinarni, jak i komisje dyscyplinarne, wszczynają i prowadzą postępowania wobec nauczycieli - oświadczył wiceminister edukacji Dariusz Piontkowski w odpowiedzi na interwencję rzecznika Praw Obywatelskich.

    Kiedy świadczenie wspierające, renta socjalna, świadczenie pielęgnacyjne? Co to jest ICF? [wyjaśnienia pełnomocnika rządu Pawła Wdówika]

    Do świadczenia wspierającego uprawnionych będzie około pół miliona osób z niepełnosprawnością. Koszt tego wsparcia to 3,5 mld zł - powiedział PAP wiceminister, pełnomocnik rządu ds. osób niepełnosprawnych Paweł Wdówik. Zastrzegł, że wciąż trwają pracę nad ostatecznym kształtem tego rozwiązania.

    Regulacja Odry. Nie będzie nowych prac na Odrze, te które są w toku trzeba dokończyć

    Nowe prace regulacyjne na Odrze nie będą rozpoczynane zgodnie z orzeczeniami sądów administracyjnych. Te, które są obecnie prowadzone muszą zostać zakończone, bo inaczej może nastąpić katastrofa budowlana. Takie jest stanowisko Ministerstwa Infrastruktury.

    Mała retencja. Poznań wspiera gromadzenie deszczówki

    Mieszkańcy Poznania mogą już składać wnioski o dotacje na gromadzenie deszczówki. Miasto Poznań po raz kolejny dofinansuje działania związane z małą retencją; o wsparcie będą mogli starać się mieszkańcy, chcący ponownie wykorzystywać deszczówkę. Nabór do kolejnej edycji programu dotacyjnego rozpocznie się we wtorek 28 marca i potrwa do 27 kwietnia.

    Cieszyński: Centralny Rejestr Wyborców będzie gotowy do obsłużenia najbliższych wyborów parlamentarnych [wywiad]

    Centralny Rejestr Wyborców będzie gotowy do obsłużenia najbliższych wyborów parlamentarnych. 

    Minister Niedzielski: brak profilaktyki i permanentny problem z personelem medycznym to główne problemy

    Jeżeli patrzymy na cały system opieki zdrowotnej w Polsce i w różnych krajach europejskich, to widzimy, że te systemy opieki zdrowotnej będą miały permanentny problem z personelem medycznym - ocenił w poniedziałek minister zdrowia Adam Niedzielski.

    Obniżka nowych emerytur o 6% od kwietnia 2023 r.

    Zgodnie z tablicami GUS, 60 latek będzie miał przed sobą 254,3 miesiące życia wobec 238,9 miesiąca zapisanych w tablicach opublikowanych rok temu.

    Wyższe o 10% dotacje na podręczniki dla uczniów

    Podwyższenie o 10 proc. maksymalnych kwot dotacji na wyposażenie szkół w podręczniki i materiały edukacyjne – przewiduje projekt rozporządzenia, którego założenia opublikowano w wykazie prac legislacyjnych rządu.   

    Dopłaty do 58 000 zł. Fotowoltaika, pompy ciepła, magazyny energii, kolektory [Mój prąd, kwiecień 2023 r.]

    Od 4,4 tys. zł do 28 tys. zł mogą wynieść dopłaty do pomp ciepła w piątej odsłonie programu "Mój prąd"; w przypadku kolektorów ma być to do 3,5 tys. zł - poinformował PAP wiceszef NFOŚiGW Paweł Mirowski. Dodał, że "Mój prąd" 5.0 miałby ruszyć w drugiej połowie kwietnia.

    Gdański Tydzień Zawodowca. Oferta dla absolwentów szkół

    Gdański Tydzień Zawodowca to wydarzenie adresowane do młodzieży szkół podstawowych i ponadpodstawowych, które rozpoczyna się 27 marca. W programie m.in. debata, dni otwarte, warsztaty, webinaria, a także Gdańskie Targi Szkół Ponadpodstawowych.

    Minister Czarnek: Mniej o 5h godzin nauki w szkole. Religia od trzeciego roku życia dziecka to za wcześnie. Katolik może głosować na PO i PSL

    Ponad 8 mld zł przeznaczyliśmy na rządowe inwestycję w oświatę od 2021 roku - mówił w niedzielę w Lublinie minister edukacji i nauki Przemysław Czarnek. Zapowiedział przywrócenie uprawnienia emerytalnego nauczycielskiego, a także plany uruchomienia stałego funduszu dla szkół specjalnych.

    10 nowych wzorów z USC. Akty urodzenia, małżeństwa i zgonu [Maj 2023 r.]

    Możliwość łatwiejszego pozyskiwania zaświadczeń z USC wymusza zmianę 10 wzorów dokumentów wydawanych przez USC. Nowe wzory pojawią się w maju 2023 r.

    Wszystko o świadczeniu wspierającym: Wnioski do ZUS i wojewódzkich zespołów. Kwestionariusz. [Pełny projekt ustawy w Word]

    Będą dwa wnioski o świadczenie wspierające. Pierwszy do wojewódzkiego zespołu orzekania, który ustali w decyzji poziom potrzeby wsparcia. Do wniosku trzeba będzie załączyć kwestionariusz. Drugi wniosek będzie do ZUS poprzez PUE ZUS. ZUS nie będzie wydawał decyzji, tylko informację. Decyzję ZUS wyda tylko, gdy odmówi przyznania świadczenia. 

    Świadczenie wspierające: Co to jest międzynarodowa klasyfikacja ICF?

    Międzynarodowa klasyfikacja ICF ma być podstawą przyznawania świadczenia wspierającego osoby niepełnosprawne w 2024 r.

    PFRON: Jakie sprawozdania i do kiedy składa się za 2022 r.?

    Przedsiębiorcy o wielkości innej niż mikro- lub mały przedsiębiorca, którzy nie składają sprawozdań finansowych do KRS, mają obowiązek dostarczenia elektronicznego sprawozdania finansowego za 2022 r. lub „oświadczenia o braku obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego za 2022 r.” do właściwego terytorialnie Oddziału PFRON do dnia 15 lipca 2023 r. 

    Wzór: Oświadczenie o braku obowiązku sporządzania sprawozdania finansowego za 2022 rok [PFRON]
    Założenia ustawy o świadczeniu wspierającym

    Jakie są założenia i zapisy ustawy o świadczeniu wspierającym?