Ustawa o odpadach - szykują się zmiany

Pożary odpadów i porzucanie odpadów główną przyczyną projektowanych zmian

Powołując się na informacje pozyskane od wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska, Ministerstwo Środowiska wskazuje, że w ostatnich latach odnotowano aż 129 przypadków porzucania odpadów. W latach 2013 – 2017 organy administracji wszczęły 5236 postępowań mających na celu przymuszenie podmiotów odpowiedzialnych za nielegalne zgromadzenie odpadów do ich usunięcia, z czego 303 przypadki dotyczyły postępowań prowadzonych przez starostów oraz marszałków województw, a aż 4933 przypadki dotyczyły postępowań o usunięcie nielegalnie zgromadzonych odpadów przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, nie tylko w związku z działalnością prowadzoną w zakresie gospodarki odpadami, ale również na tzw. „dzikich wysypiskach”. Ministerstwo wskazuje także, że w latach 2013-2017 organy administracji wszczęły 308 postępowań mających na celu przeprowadzenie wykonania zastępczego w trybie przepisów o postępowanie egzekucyjnym w administracji w odniesieniu do decyzji wydanych w ww. postępowaniach, których koszt wyniósł ponad 12 mln. złotych. W wielu przypadkach egzekucja nie była w ogóle wszczynana.

W ocenie ministerstwa, proponowane rozwiązania mają wyjść naprzeciw oczekiwaniom społecznym i zapobiegać negatywnym skutkom pozaprawnych działań dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska.

Obostrzenia przy magazynowaniu

W świetle projektowanych rozwiązań w pierwszej kolejności zwraca uwagę propozycja skrócenia okresu magazynowania odpadów do 1 roku. Jest to zasadnicza zmiana jeśli zważyć, że w świetle obowiązujących przepisów odpady, za wyjątkiem tych przeznaczonych do składowania, mogą być magazynowane, jeżeli konieczność magazynowania wynika z procesów technologicznych lub organizacyjnych i nie przekracza terminów uzasadnionych zastosowaniem tych procesów, nie dłużej jednak niż 3 lata (art. 25 ust. 4 ustawy o odpadach). Maksymalny okres jednego roku magazynowania dotyczy dzisiaj wyłącznie odpadów przeznaczonych do składowania. Nie wdając się w tym miejscu w pogłębioną analizę proponowanego rozwiązania, postawić należałoby pytanie, czy propozycję skrócenia okresu magazynowania ww. odpadów ujęto w tym wypadku systemowo, zwłaszcza pod kątem posiadanych przez konkretne instalacje mocy przerobowych i już dziś występujących, poważnych problemów z właściwym bilansowaniem mocy istniejących instalacji i ilości przetwarzanych odpadów.

W odniesieniu do powyższego należy dodatkowo podkreślić, iż ministerstwo proponuje, aby w ramach zbierania odpadów maksymalna łączna masa wszystkich rodzajów odpadów, które jednocześnie są magazynowane, nie mogła przekroczyć połowy całkowitej pojemności instalacji lub innego miejsca magazynowania odpadów określonej w zezwoleniu na zbieranie i zezwoleniu na przetwarzanie odpadów.

Skrócenie okresu magazynowania odpadów do 1 roku projektodawcy tłumaczą jako konieczność wobec występujących nadużyć. Polegać mają one na tym, że sam okres magazynowania jest faktycznie krótszy, natomiast firma poświęca część czasu za zlikwidowanie spółki, co prowadzi do uniknięcia odpowiedzialności za usunięcie odpadów.

Zgodnie z omawianym projektem, zamierza się wprowadzić nowy obowiązek dla podmiotów prowadzących magazynowanie odpadów lub zarządzających składowiskiem odpadów, a polegający na prowadzeniu wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów. Rozwiązanie to ma na celu ułatwić nadzór nad działalnością w zakresie gospodarowania odpadami, a „w przypadku pożaru pomoże ustalić przyczynę i ewentualnych sprawców takiego zdarzenia.”2

Będzie trudniej o zezwolenie

Spośród szeregu projektowanych rozwiązań zwrócić należy uwagę na zapisy odnoszące się do wydawania zezwoleń na zbieranie i zezwoleń na przetwarzanie odpadów, gdyż proponuje się zaostrzenie co do wymagań uzyskania ww. decyzji.

W świetle projektu, w pierwszej kolejności należy wskazać na uzależnienie udzielenia przez właściwy organ zezwolenia, od wydania opinii przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Organ ten wydawać będzie opinię w terminie określonym w art. 106 § 3 ustawy kodeks postępowania administracyjnego, a mianowicie nie dłuższym niż dwa tygodnie od doręczenia mu żądania. W przypadku nie wydania opinii we wskazanym terminie, organ wydający decyzję przyjmować będzie, że wydano opinię pozytywną.

Niezależnie od powyższego trzeba mieć na uwadze, że nie tylko na przetwarzanie odpadów, na wytwarzanie odpadów uwzględniające przetwarzanie odpadów, lecz również zezwolenia na zbieranie odpadów wydawane będą dopiero po przeprowadzeniu przez WIOŚ, z udziałem przedstawiciela organu wydającego decyzję, kontroli instalacji, obiektu budowlanego lub jego części, w tym miejsc magazynowania odpadów, w zakresie spełniania wymagań ochrony środowiska. Nadto, decyzje powyższe będą mogły zostać wydane po przeprowadzeniu kontroli instalacji, obiektu budowlanego przez komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej, w zakresie spełniania wymagań ochrony przeciwpożarowej. Negatywna opinia wyrażona przez ww. organy uniemożliwi ubiegającemu się uzyskanie pozytywnej decyzji.

Ubiegając się o uzyskanie decyzji nie wystarczy, jak dotąd, wskazanie we wniosku tylko miejsca i sposobu magazynowania oraz rodzaju magazynowanych odpadów. Zgodnie z propozycją ministerstwa środowiska, we wniosku trzeba będzie wskazać miejsca i sposoby magazynowania, rodzaj magazynowanych odpadów oraz maksymalnej masy poszczególnych rodzajów odpadów i maksymalnej łącznej masy wszystkich rodzajów odpadów, która jednocześnie może być magazynowana oraz, która może być magazynowana w okresie roku, wraz ze wskazaniem całkowitej pojemności (wyrażonej w Mg) instalacji lub innego miejsca magazynowania odpadów. Do wniosku trzeba będzie nadto dołączyć zaświadczenie o niekaralności za przestępstwa przeciwko środowisku, a także dokument poświadczający ustanowienie zabezpieczenia roszczeń.

Zabezpieczenie roszczeń

Wysokość i forma zabezpieczenia roszczeń stanowić ma nowy element zezwolenia na zbieranie i zezwolenia na przetwarzanie odpadów. W ocenie projektodawców, wprowadzenie na etapie uzyskiwania zezwolenia na przetwarzanie odpadów oraz zezwolenia na zbieranie odpadów obowiązku ustanawiania zabezpieczenia roszczeń jest rozwiązaniem, które ma na celu znaczące zmniejszenie liczby występujących problemów w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami w przyszłości. Ustanawiane ono miałoby być na wypadek konieczności pokrycia kosztów wykonania zastępczego w postępowaniu egzekucyjnym poniesionych w celu usunięcia odpadów i ich zagospodarowania lub skutków prowadzonej działalności polegającej na zbieraniu lub przetwarzaniu odpadów.

Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami, posiadacz odpadów obowiązany do uzyskania zezwolenia na zbieranie odpadów, z wyłączeniem zarządzającego składowiskiem odpadów, będzie zobowiązany do ustanowienia zabezpieczenia roszczeń w odpowiedniej wysokości na wypadek konieczności pokrycia kosztów wykonania zastępczego: decyzji nakazującej usunięcie odpadów z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania, a także obowiązku usunięcia odpadów i negatywnych skutków w środowisku lub szkód w środowisku (projektowany art. 48a).

Zabezpieczenie roszczeń może mieć formę depozytu, gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia, a jego wysokość obliczać należy uwzględniając maksymalną łączną masę wszystkich rodzajów odpadów, która jednocześnie może być magazynowana określoną w zezwoleniu na zbieranie odpadów lub zezwoleniu na przetwarzanie odpadów. Szczegółowe zasady dokonywania obliczeń mają być ustanowione w stosownym rozporządzeniu. Obowiązkiem posiadacza odpadów będzie nadto utrzymywanie ustanowionego zabezpieczenia roszczeń przez okres obowiązywania zezwolenia na zbieranie lub przetwarzanie i po zakończeniu tego zezwolenia, do czasu uzyskania ostatecznej decyzji o zwrocie zabezpieczenia. Nie utrzymywanie zabezpieczenia grozić ma nie tylko cofnięciem zezwolenia, ale także stanowić przesłankę wymierzenia kary administracyjnej. Projekt wprowadza zasady zwrotu zabezpieczenia roszczeń.

Nowe przesłanki odmowy wydania zezwolenia

W ramach projektowanych rozwiązań rozbudowano katalog przesłanek uzasadniających po stronie organu odmowę wydania zezwolenia na zabieranie lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów. W tym zakresie projektodawcy proponują, iż właściwy organ odmówi wydania zezwolenia, w przypadku gdy wysokość i forma zabezpieczenia roszczeń nie zapewni pokrycia kosztów wykonania zastępczego. Kolejną, istotną zmianą w omawianym zakresie jest wprowadzenie zasady, że zezwolenia nie wydaje się, jeżeli wniosek został złożony przez przedsiębiorcę będącego osobą prawną lub jednostką organizacyjną, jeżeli ten przedsiębiorca lub jego wspólnik lub członek zarządu tej osoby prawnej lub jednostki był wspólnikiem lub członkiem zarządu innego przedsiębiorcy, w stosunku do którego wydano decyzję o cofnięciu zezwolenia, o której mów art. 47 ust. 2, a nie minęło 10 od dnia gdy decyzja ta stała się ostateczna.

Właściwy organ odmówi wydania zezwolenia także przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną w sytuacji, kiedy był ukarany prawomocnym wyrokiem za przestępstwa przeciwko środowisku. Podobnie, odmawia się wydania zezwolenia przedsiębiorcy będącemu osoba prawną lub jednostką organizacyjną, jeżeli wspólnikiem lub członkiem zarządu tej osoby prawnej lub jednostki jest osoba, która została ukarana prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo przeciwko środowisku. Właściwy organ odmówi także wydania zezwolenia temu przedsiębiorcy, który został trzykrotnie ukarany za naruszenie wymagań określonych w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej. Proponowane w powyższy zakresie zmiany projektodawcy uzasadniają potrzebną czasowego wykluczenia z rynku usług związanych z gospodarką odpadami te podmioty, które postępowały z odpadami w sposób stwarzający zagrożenie dla zdrowia lub życia ludzi lub dla środowiska.

Kary finansowe

W ramach projektowanych regulacji nie sposób pominąć zagadnień związanych z dodaniem do ustawy o odpadach kolejnych przesłanek wymierzania administracyjnej kary pieniężnej. Zgodnie z projektem, administracyjna karę pieniężną organ wymierzy także za zbieranie odpadów lub przetwarzanie odpadów bez wymaganego zezwolenia, w wysokości nie mniejszej niż 10 000 zł i nie wyższej niż 1 000 000 zł, z tym zastrzeżeniem, że w przypadku gdy karę wymierza się po raz drugi lub kolejny, wynosi ona dwukrotna jej wysokość. Podobnie, zagrożone administracyjną karą pieniężną będzie gospodarowanie odpadami niezgodnie z posiadanym zezwolenie. W tym wypadku kara będzie się kształtować w wysokości od 1 000 zł do 1 000 000 zł, z analogicznym zastrzeżeniem jak powyżej. Sposób obliczenia kary projektodawcy prezentują w projektowanym załączniku nr 6 do ustawy o odpadach, formułując odpowiedni wzór. Zgodnie ze wzorem K = O x S: K – oznacza wysokość administracyjnej kary pieniężnej; O – oznacza domyślną objętość bryły zgromadzonych odpadów [m3] obliczoną z uwzględnieniem długości, szerokości i wysokości bryły zgromadzonych odpadów; S – oznacza stawkę za 1 [m3] zgromadzonych odpadów, gdzie za odpady niebezpieczne ma ona wynosić 600 zł, za odpady inne niż niebezpieczne i obojętne 300; a za odpady obojętne 100 zł.

Istotne przepisy przejściowe

Zgodnie z projektem, do postepowań w sprawach wydania zezwoleń na zbieranie odpadów, zezwoleń na przetwarzanie odpadów oraz pozwoleń na wytwarzanie odpadów wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie projektowanej ustawy stosować trzeba przepisy nowe, a zatem także te dotyczące nowych wymogów wniosku o wydanie decyzji.

Zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów zachować mają ważność na czas, na jaki zostały wydane, lecz: UWAGA, nie dłużej niż przez 12 miesięcy od dnia wejścia w życie projektowanych zmian.

Prowadzący instalację, który posiada pozwolenie zintegrowane obejmujące gospodarowanie obowiązany będzie wystąpić o zmianę tego pozwolenia w terminie dwóch lat od wejścia w życie zmian, w przeciwnym razie pozwolenie to utraci ważność w zakresie gospodarowania odpadami.

Posiadacz odpadów, który w dacie wejścia w życie ustawy posiada zezwolenie na zbieranie lub zezwolenie na przetwarzanie odpadów zobowiązany będzie ustanowić zabezpieczenie roszczeń i dokonać wpłaty (przy depozycie) lub złożyć zabezpieczenie w formie gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej lub umowy ubezpieczenia w terminie 12 miesięcy od dnia wejścia życie przepisów ustawy. Konsekwencją braku działania w tym zakresie będzie wygaśnięcie zezwolenia. Regulacja ta znajdować ma odpowiednie zastosowanie w stosunku do posiadaczy pozwolenia na wytwarzanie odpadów oraz pozwolenia zintegrowanego, uwzględniającego wymagania przewidziane dla zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów.

Projektowane zmiany wejść mają w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, za wyjątkiem regulacji dotyczących wprowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów oraz przepisów dotyczących obowiązku ustanawiania zabezpieczenia roszczeń, gdyż te wejść mają w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

Projekt został skierowany do opiniowania i konsultacji publicznych.

1 https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12312419/katalog/12514891#12514891;

2 Z uzasadnienia do projektu ustawy;

Joanna Kostrzewska

radca prawny w Kancelarii Prawnej Dr Krystian Ziemski & Partners w Poznaniu, specjalizuje się w prawie administracyjnym ze szczególnym uwzględnieniem prawa samorządowego

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl