Zmiana nazw ulic i obowiązki gmin

Nadanie nazwy nowo wybudowanej ulicy nigdy nie budzi aż tyle kontrowersji co jej zmiana. W ostatnim czasie, szczególnie często, kwestia ta pojawia się w kontekście tzw. dekomunizacji ulic, która polegać miałaby na zmianie nazw ulic mających za patronów osoby oraz organizacje gloryfikowane w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej ze względu na ich zasługi dla panującego w niej systemu.

Stanowisko IPN

Jak poinformowała prezes Instytutu Pamięci Narodowej, będzie on publicznie występował do odpowiednich jednostek administracji publicznej z informacjami na temat wciąż występujących w Polsce nazw ulic, placów, skwerów i obiektów architektonicznych oraz pomników, tablic i miejsc pamięci, a także patronów i imion instytucji publicznych, będących w swej istocie formą okazywania czci i szacunku dla ideologii nazistowskiej i komunistycznej, ich reprezentantów względnie znaków i symboli (więcej http://www.ipn.gov.pl/palm/pl/305/4901/). Przepisy ustawy z 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu przypominają o obowiązku zachowania pamięci m.in. o ogromie ofiar, strat i szkód poniesionych przez naród polski w latach II wojny światowej i po jej zakończeniu, patriotycznych tradycjach zmagań narodu polskiego z okupantami, nazizmem i komunizmem.

Uprawnienia gmin

Zgodnie z art. 18 ust. 2 pkt 13 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.) podejmowanie uchwał w sprawach nazw ulic i placów będących drogami publicznymi lub nazw dróg wewnętrznych w rozumieniu ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 19, poz. 115 ze zm.) należy do wyłącznej właściwości gminy. Jak stwierdził NSA w Warszawie w wyroku z 19 lipca 2005 r.(OSK 1794/04, Lex 190614), kompetencja rady gminy w tym zakresie obejmuje także nadawanie nazw niektórym ulicom niepublicznym - wewnętrznym, w rozumieniu ustawy o drogach publicznych. Wyłączone byłyby, na gruncie tej ustawy, takie drogi wewnętrzne, które nie mają cechy ogólnej dostępności, np. dojazdy do gruntów rolnych czy drogi dojazdowe do obiektów użytkowanych przez przedsiębiorców.

Gminy posiadają sporą dowolność w kwestii obierania nazwy ulicy. Wyjątków od tej zasady jest niewiele. Dla przykładu zgodnie z art. 8 ust. 1a ustawy o drogach publicznych podjęcie przez radę gminy uchwały w sprawie nadania nazwy drodze wewnętrznej wymaga uzyskania pisemnej zgody właścicieli terenów, na których jest ona zlokalizowana.

Co ważne, nadawanie nazw ulicom w gminach miejskich nie jest przywilejem, a obowiązkiem gmin (wyrok NSA w Warszawie z 20 lipca 2005 r., OSK 1806/04, Lex 186577).

Uchwała rady gminy w sprawie nadania nazwy ulicy ma charakter aktu ogólnego i jest zaliczana do przepisów gminnych (wyrok NSA w Warszawie z 28 maja 1999 r., II SA 656/99, Lex 46298). Uznanie, że uchwała taka nie stanowi aktu prawa miejscowego, jak stwierdził NSA w Warszawie w wyroku z 13 września 2005 r., OSK 879/05, poddawałoby w wątpliwość realizację istotnych z punktu widzenia interesu publicznego funkcji ewidencyjnych, zabezpieczenia porządku, bezpieczeństwa, ochrony życia i zdrowia ludzkiego takiej uchwały.

Nazwy etniczne

Ustawa z 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z 2005 r. nr 17, poz. 141 ze zm.) dopuszcza w art. 12 ust. 1 pkt 2 używanie w gminie dodatkowych tradycyjnych nazw ulic w języku mniejszości obok nazw ulic w języku polskim. Dotyczy to jednak tylko gmin wpisanych do prowadzonego przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych oraz mniejszości narodowych i etnicznych rejestru gmin, na których obszarze używane są nazwy w języku mniejszości. Co więcej, nazwy te używane być mogą wyłącznie po nazwie w języku polskim i nie mogą być używane samodzielnie. Rozporządzenie ministra infrastruktury z 10 sierpnia 2005 r. w sprawie umieszczania na znakach i tablicach dodatkowych nazw w językach mniejszości narodowych i etnicznych oraz w języku regionalnym (Dz.U. z 2005 r. nr 157, poz. 1320) w par. 4 stwierdza, że dodatkowe nazwy umieszczane na znakach i tablicach są zapisane literami alfabetu właściwego dla języka danej mniejszości narodowej lub etnicznej albo dla języka regionalnego, z uwzględnieniem specyficznych dla tego alfabetu znaków diakrytycznych. Zgodnie z par. 5 powinny być umieszczane pod nazwami w języku polskim.

Dowody i paszporty

Skomplikowanie przedstawia się kwestia opłat za wymianę dowodów osobistych. Zgodnie z par 2 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z 30 listopada 2000 r. w sprawie opłaty za wydanie dowodu osobistego (Dz.U. z 2000 r. nr 105, poz. 1110 ze zm.) w związku z art. 36a ust. 3 ustawy z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 993 ze zm.) opłaty za wydanie dowodu osobistego od osób zobowiązanych do wymiany dowodu osobistego z powodu zmiany kodu pocztowego, administracyjnej zmiany nazwy miejscowości, nazwy ulicy, numeru domu lub numeru lokalu się nie pobiera.

Zmiana nazwy ulicy nie wpłynie na konieczność wymiany paszportów, gdyż w świetle art. 18 ust. 1 ustawy z 13 lipca 2006 r. o dokumentach paszportowych (Dz.U. z 2006 r. nr 143, poz. 1027) dokument paszportowy nie zawiera takich danych jak adres właściciela.

Prawa jazdy

Wymianę praw jazdy i dowodów rejestracyjnych w przypadku zmiany nazwy ulicy reguluje ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.), a konkretnie obowiązujące od 3 stycznia 2008 r. - art. 79b (w odniesieniu do dowodów rejestracyjnych) oraz art. 98a (w odniesieniu do praw jazdy). Zgodnie z wymienionymi przepisami w sytuacji, gdy zmiana stanu faktycznego w zakresie adresu kierowcy wymagająca wydania nowego dowodu rejestracyjnego oraz prawa jazdy spowodowana została zmianami administracyjnymi, rada powiatu może, w drodze uchwały, zmniejszyć opłatę lub zwolnić od jej uiszczenia osoby obowiązane do ubiegania się o wydanie tego dokumentu. Zwolnienie od opłaty bądź też jej pomniejszenie będzie, więc wyłącznie integralną decyzją rady powiatu.

Jak widać, koszty obciążające mieszkańców w przypadku zmiany nazw ulicy mogą być stosunkowo niskie. Sama wymiana dokumentów to jednak nie wszystko. Dodatkowe koszty generować może m.in. konieczność zrobienia zdjęć do dowodu osobistego, a dla firm wymiany pieczątek firmowych, banerów reklamowych, zmian w KRS etc. Tych już jednak jednostka samorządy terytorialnego czy budżet państwa ponieść nie może.

Inna sprawa, że koszty ponieść będą musiały przede wszystkim jednostki samorządu terytorialnego.

 

ZADANIA GMIN I WŁAŚCICIELI NIERUCHOMOŚCI

Do zadań gminy należy:

• umieszczanie i utrzymywanie w należytym stanie tabliczek z nazwami ulic i placów w miastach oraz innych miejscowościach na obszarze gminy;

• ustalanie numerów porządkowych nieruchomości zabudowanych oraz nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a także prowadzenie i aktualizowanie ewidencji numeracji porządkowej nieruchomości.

Właściciele nieruchomości zabudowanych oraz nieruchomości przeznaczonych pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego są obowiązani umieścić na nieruchomości, w widocznym miejscu, tabliczkę z numerem porządkowym nieruchomości oraz utrzymywać ją w należytym stanie - art. 4a i 47b ustawy z 17 maja 1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (Dz.U. z 2005 r. nr 240, poz. 2027 ze zm.).

EWELINA TOMASZEWSKA

gp@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).

• Ustawa z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz.U. z 2007 r. nr 19, poz. 115 ze zm.).

• Ustawa z 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. z 2005 r. nr 17, poz. 141 ze zm.).

• Ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2005 r. nr 108, poz. 908 ze zm.).

• Ustawa z 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (Dz.U. z 2006 r. nr 139, poz. 993 ze zm.).