Kryteria doboru nauczycieli do zwolnienia – w orzecznictwie sądowym

Jednym z kluczowych orzeczeń w tej sprawie jest wyrok z 11 stycznia 2005 r. (sygn. akt I PK 159/04; patrz: http://administracja3.inforlex.pl), w uzasadnieniu którego Sąd Najwyższy uznał, że wybór nauczyciela do zwolnienia z przyczyn częściowej likwidacji szkoły lub zmian organizacyjnych (art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela) powinien być dokonany przy zastosowaniu kryteriów obiektywnych, niedyskryminujących, jasnych, czytelnych dla zainteresowanych. Kryteria te powinny w pierwszej kolejności dotyczyć dorobku zawodowego (staż pracy, ocena pracy, kwalifikacje formalne i faktyczne), ale mogą się one odnosić także do sytuacji osobistej nauczyciela (stan rodzinny, posiadanie innych źródeł dochodu – np. emerytury). Sąd Najwyższy uznał również, że w przypadku gdy sytuacja zawodowa i osobista nauczycieli jest zbliżona, dyrektor szkoły, podejmując decyzję, powinien uwzględnić dalsze, dodatkowe okoliczności. Do takich znaczących okoliczności należy podstawa nawiązania stosunku pracy. Nie ulega wątpliwości, że stosunek pracy z mianowania bardziej stabilizuje nauczyciela w zatrudnieniu niż stosunek pracy nawiązany na podstawie umowy i to jeszcze zawartej na czas określony.

W tym samym wyroku Sąd zbadał również kryterium ukończenia studiów wyższych, uznając je jednocześnie za mniej ważne niż kryterium ustalone przez ustawodawcę, tj. stopień awansu zawodowego.

Analogicznie do wspomnianego orzeczenia wypowiedział się również Sąd Najwyższy w wyroku z 14 grudnia 2000 r. (sygn. akt I PKN 138/00; patrz: http://administracja3.inforlex.pl), w którym uznał, że w doborze nauczyciela do dalszego zatrudniania powinna być uwzględniona także podstawa nawiązania stosunku pracy, ponieważ trwałość stosunku pracy nauczyciela mianowanego jest chroniona bardziej niż nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego podkreśla się również rolę, jaką przy wyborze kryterium odgrywa interes szkoły. Przykładem może być tutaj wyrok z 22 września 2000 r. (sygn. akt I PKN 29/00; patrz: http://administracja3.inforlex.pl), w którym Sąd orzekł, że długotrwałe, dezorganizujące pracę w szkole nieobecności nauczyciela w pracy z powodu choroby mogą uzasadniać jego wybór do przeniesienia w stan nieczynny. Absencja nauczyciela w tym przypadku wynosiła: w 1996 r. – 154 dni, w 1997 r. – 205 dni i w 1998 r. do sierpnia – 129 dni. W uzasadnieniu do wyroku stwierdza się, że zły stan zdrowia i częste absencje pracownika w ciągu trzech lat poprzedzających wydanie decyzji o przeniesieniu w stan nieczynny, jak również brak działań z jego strony w celu podwyższenia umiejętności zawodowych nie pozwalały na realizowanie przez niego funkcji szkoły (dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej). Ponadto Sąd podkreślił, że interesowi szkoły jako placówki kształcącej i wychowującej młodzież nie może być przeciwstawiany socjalny i ekonomiczny interes nauczyciela, który już od kilku lat nie może wykonywać i nie wykonuje należących do niego zadań. Przeciwny punkt widzenia oznaczałby, że bez względu na cele szkoły oraz dobro dzieci i młodzieży należy chronić nauczyciela, od którego nie można oczekiwać świadczenia pracy.