Na czym polega wywłaszczenie nieruchomości i jakie prawa przysługują z tego tytułu?
REKLAMA
REKLAMA
Natura prawna czynności wywłaszczenia
Jak tłumaczy portal RynekPierwotny.pl wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości (art.112.2). Oznacza to, że wyłącznie w szczegółowo określonych sytuacjach starosta jako organ administracji rządowej może odebrać właścicielowi nieruchomości prawo do jej własności w całości lub części, albo ograniczyć jego prawo do dysponowania nią. Co ważne, oprócz własności wywłaszczeniu podlega też użytkowanie wieczyste i inne ograniczone prawa rzeczowe, czyli np. użytkowanie, służebność czy spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
REKLAMA
Polecamy: Specustawa mieszkaniowa z wyjaśnieniem rządowym
Wywłaszczenie tylko na cele publiczne
REKLAMA
Kiedy wywłaszczenie nieruchomości może być dokonane? Wyłącznie w sytuacji jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy (art. 112.3). Nieruchomość może być wywłaszczona tylko na rzecz Skarbu Państwa albo na rzecz jednostki samorządu terytorialnego. W jakim celu?
Wyszczególnienie celów publicznych zawiera art. 6 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Do najważniejszych z nich zalicza się wydzielanie gruntów pod drogi publiczne i wodne, linie kolejowe, lotniska, budowę linii przesyłowych zaopatrzenia w wodę, energię elektryczną, gaz itp. Do istotnych celów publicznych zalicza się też m.in. budowę i utrzymanie pomieszczeń dla urzędów, sądów, szkół, placówek publicznej służby zdrowia, publicznych ciągów pieszych, parków, bulwarów, promenad, zakładanie i utrzymywanie cmentarzy itd.
Zobacz: Zarządzanie nieruchomościami
Prawa z tytułu wywłaszczenia
Zasadniczym prawem przysługującym z tytułu wywłaszczenia jest odszkodowanie za wywłaszczone nieruchomości. Gwarantuje to nie tylko ustawa o gospodarce nieruchomościami, ale przede wszystkim Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej, która w art. 21 ust. 2 stanowi, że wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
REKLAMA
Z kolei art. 128.1. ustawy o gospodarce nieruchomościami stwierdza, że wywłaszczenie własności nieruchomości, użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości tych praw.
Eksperci portalu RynekPierwotny.pl tłumaczą, że osoba wywłaszczana może więc liczyć na stosowne odszkodowanie odpowiadające stanowi, przeznaczeniu i wartości wywłaszczanej nieruchomości w dniu wydania decyzji o wywłaszczeniu. Podstawę ustalenia wysokości odszkodowania stanowi wartość rynkowa nieruchomości, do określenia której niezbędna jest opinia rzeczoznawcy majątkowego.
Odszkodowanie nie musi polegać jedynie na wypłacie środków za wywłaszczaną nieruchomość, ale także na przyznaniu, za zgodą jej właściciela, odpowiedniej nieruchomości zamiennej. Pochodzi ona z zasobu nieruchomości Skarbu Państwa lub odpowiedniej jednostki samorządu terytorialnego, w zależności od tego na czyją rzecz nastąpiło wywłaszczenie. Występującą zazwyczaj różnicę pomiędzy wysokością odszkodowania ustalonego w decyzji a wartością nieruchomości zamiennej wyrównuje się poprzez dopłatę gotówkową.
Co bardzo ważne, już wywłaszczona nieruchomość w żadnym razie nie może być użyta na inny cel niż ten zapisany w decyzji o wywłaszczeniu. Gdyby jednak taki zamiar powstał, właściwy organ ma obowiązek zawiadomić o nim poprzedniego właściciela lub jego spadkobiercę, którym w takim przypadku przysługuje prawo do zwrotu wywłaszczonej nieruchomości. Przysługuje ono także w sytuacji gdy przedmiotowa nieruchomość stała się zbędna na cel określony w decyzji o wywłaszczeniu.
Autor: Jarosław Jędrzyński, ekspert portalu RynekPierwotny.pl
REKLAMA
REKLAMA